Fréttablaðið - 14.12.2007, Blaðsíða 38

38 14. desember 2007 FÖSTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
UMRÆÐAN
Trúmál
Á baksíðu Fbl. í gær 12. desember skrifar Þóhildur Elín Elínardóttir Bak-
þankagrein. Þar fer hún fögrum orðum
um það hvernig menntakerfið bjargaði
því að hún lærði biblíusögur því annars
hefði hún bara eytt tíma sínum í lestur
Línu Langsokks og fengið lægri meðal-
einkunn þar sem Biblíusögur voru léttar
og hífðu hana upp. Allt voðalega krúttlegt
og skondið. Þá færir hún einnig alvarlegri rök fyrir
nauðsyn þess að kenna biblíusögur, en af hverju
telur hún þörf á því? Punkturinn með grein hennar
er að mótmæla einhverju banni við kennslu í krist-
infræði sem hún telur að trúlaust fólk sé að fara
fram á. Orðrétt skrifaði hún: „Hugmyndir um að
banna biblíusögur í barnaskólum vegna þess að
vantrúarhitinn ber fáeina einstaklinga ofurliði, er
eins og að vilja banna kjötbollur í mötu-
neytinu vegna þess að Gudda í bókhaldinu
er grænmetisæta.“ Alveg mergjað og mikil
fyndni á kostnað trúlausra, en gallinn er sá
að það er enginn talsmaður þeirra að fara
fram á að banna biblíusögur. Enginn!
Ég get ekki svarað fyrir alla trúlausa ein-
staklinga, en trúleysisfélagið Vantrú og
húmanistafélagið Siðmennt hafa ekki neitt
slíkt á dagskrá sinni. Ég er stjórnarmaður
í Siðmennt og undanfarnar vikur höfum
við með ærnum tilkostnaði og fyrirhöfn
reynt að leiðrétta þessar rangfærslur í
öllum helstu fjölmiðlum landsins, m.a. með heil-
síðuauglýsingu í þessu blaði föstud. 7. desember
bls. 25. Það er því með ólíkindum að Þórhildur Elín
sé að sóa fyndni sinni á misskilið mál. Ég vona að
ég sjái ekki svona rangfærslur aftur í Fréttablað-
inu eða annars staðar.
Höfundur er læknir og húmanisti.
Áfram rangfærslur um trúlausa
SVANUR
SIGURBJÖRNSSON
Auðvelt er að gera lítið úr þjóðarsáttinni 1990, segja,
að hún hafi aðeins verið tíma-
bundin verðstöðvun á vinnu-
markaði, enda hjaðni verðbólga
aðeins við peningalegt aðhald,
þegar til langs tíma er litið.
Þjóðarsáttin 1990 markaði þó
tímamót. Aðilar vinnumarkaðar-
ins ákváðu að hætta að semja um
óraunhæfar krónutöluhækkanir
kaupgjalds, sem síðan var ætlast
til þegjandi og hljóðalaust, væri
þess þörf, að ríkið ónýtti þá með
því að fella krónuna í verði, með
verðbólgu. Eins og dr. Vilhjálm-
ur Egilsson þreyttist ekki á að
benda á, höfðu laun áratugina á
undan hækkað um 1.000% að
krónutölu, en sáralítið í kaup-
mætti.
Þjóðarsáttin 1990 hefði að vísu
sennilega rofnað, ef fylgt hefði
verið óbreyttri stjórnarstefnu,
almannafé ausið í óarðbærar
fjárfestingar og ríkissjóður
rekinn með halla. En sem betur
fer var stjórnarstefnunni breytt
1991, horfið frá opinberum
styrkjum við vonlaus verkefni,
tekið upp aðhald í peningamál-
um og ríkisfjármálum, skattar
lækkaðir og ríkisfyrirtæki seld.
Vegna blómlegs atvinnulífs hafa
laun hækkað um 50-70% í
kaupmætti. Ekkert atvinnuleysi
er heldur á Íslandi ólíkt mörgum
grannríkjanna. En nú eru blikur
á lofti, lausafjárskortur, ókyrrð
á mörkuðum og verðfall á
hlutabréfum.
Skattleysismörk og tekjuskattur
Við slíkar aðstæður hljóta
stjórnmálamenn jafnt og
forystumenn á vinnumarkaði að
velta því fyrir sér í mikilli
alvöru, hvernig Íslendingar geti
áfram notið bestu lífskjara í
heimi. Sá stórkostlegi árangur
var ekki fyrirhafnarlaus, og
hann heldur ekki áfram af sjálfu
sér. Hvernig eiga vinnuveitend-
ur að greiða hærra kaup?
Hvernig batna kjör launþega án
búsifja fyrir atvinnulífið?
Hvernig verða tekjur tekju-
lægstu hópanna hækkaðar?
Svarið er einfalt. Vinnuveitend-
ur geta greitt hærra kaup, ef
tekjuskattar á fyrirtæki eru
lækkaðir. Launþegar geta sætt
sig við hóflegri kauphækkanir,
ef tekjuskattar á einstaklinga
eru lækkaðir. Tekjur tekju-
lægstu hópanna geta hækkað, ef
bætur til þeirra eru hækkaðar,
en bætur til tekjuhærri hópa um
leið lækkaðar.
Sumir vilja bæta kjör lág-
launafólks með því að hækka
skattleysismörk verulega. Telja
þeir það jafngilda skattalækk-
un. Sú aðgerð er ómarkviss,
enda eru skattleysismörk hærri
á Íslandi en í flestum öðrum
löndum og litlu lægri miðað við
vísitölu neysluverðs en 1988,
þegar þau urðu hæst. Til þess að
koma skattleysismörkum í hið
sama og þá þyrftu þau aðeins að
hækka í röskar 100 þúsund
krónur á mánuði eða um 10
þúsund. Kosturinn við að lækka
tekjuskatt á fyrirtæki og
einstaklinga er hins vegar, að
verðmætasköpun stóreykst þá,
svo að ekki dregur eins úr
skatttekjum ríkisins og ætla má
við fyrstu sýn. Hækkun skatt-
leysismarka hefur ekki sömu
góðu hliðaráhrif. Ríkið tapar
með henni miklu fé, auk þess
sem skattgreiðslur allra lækka,
ekki aðeins láglaunafólks.
Hóflegar launahækkanir
Hitt er skynsamlegra, að hækka
barnabætur og elli- og örorkulíf-
eyri til þeirra, sem þurfa á slíkri
aðstoð að halda, en minnka að
sama skapi aðstoð við þá, sem
komast vel af sjálfir. Þetta er
auðvitað gert nú þegar að nokkru
marki með tekjutengingu bóta,
sem er skynsamleg og sanngjörn
og ætti einmitt að vera verka-
lýðshreyfingunni kappsmál:
Hátekjufólk á ekki að þiggja
neinar bætur, hvorki barnabætur
né ellilífeyri frá hinu opinbera
(enda hafi það aðrar tekjur, svo
sem atvinnu- eða eignatekjur eða
lífeyri úr venjulegum lífeyris-
sjóðum). Hins vegar mætti
auðvitað hækka það mark, sem
bætur taka að skerðast við, svo
að það borgi sig betur fyrir
láglaunafólk að sækjast eftir
hærri launum.
Ein meginástæðan til þess, að
frændum okkar, Írum, hefur
vegnað vel síðustu áratugi, er, að
þeir gerðu þjóðarsátt, sem fól í
sér hóflegar launahækkanir og
langtímasamninga á vinnumark-
aði gegn því, að ríkið lækkaði
skatta jafnt á fyrirtæki og
einstaklinga. Til dæmis er
tekjuskattur á fyrirtæki 12,5% á
Írlandi, en 18% hér. Skattalækk-
anir síðustu sextán ára á Íslandi
skiluðu ótrúlegum árangri í
aukinni verðmætasköpun. Ef til
vill er ekki að búast við jafngóð-
um árangri með áframhaldandi
skattalækkunum, en þær myndu
hins vegar afstýra yfirvofandi
samdrætti í atvinnulífi og greiða
fyrir sátt á vinnumarkaði.
Ráðstöfunartekjur venjulegra
launþega myndu snarbatna, ef
tekjuskattur á þá myndi lækka
um 5-6%, eins og eðlilegt væri.
Þess vegna er ný þjóðarsátt
nauðsynleg: Almennar skatta-
lækkanir á fyrirtæki og einstakl-
inga væru öllum í hag, þegar til
langs tíma er litið, líka ríkinu,
þótt það bæri mestallan kostnað-
inn af slíkri sátt í upphafi.
Nýja þjóðarsátt
HANNES HÓLMSTEINN GISSURARSON
Í DAG | Efnahagsmál
Sumir vilja bæta kjör láglauna-
fólks með því að hækka skatt-
leysismörk verulega. Telja þeir
það jafngilda skattalækkun. Sú
aðgerð er ómarkviss, enda eru
skattleysismörk hærri á Íslandi
en í flestum öðrum löndum.
Ekki hlustað á Davíð
Þegar leikfangabúðirnar Just4kids og
Toys „R“ Us voru opnaðar hneykslað-
ist Davíð Oddsson seðlabankastjóri
á því að fólk stæði í röðum til að
komast í leikfangaverslanir. Enda er
slíkt varla til hagsbóta til að standa
vörð gegn verðbólgunni hinni ógur-
legu. Það var greinilegt í gær, eftir að
Just4kids auglýsti verulega
verðlækkun á leikföng-
um, að fólk heldur bara
áfram að bíða í röðum
til að komast inn í leik-
fangaverslanir, sama þótt
verðbólgan haldi
áfram að aukast.
Félag fundið
Margir undr-
uðust þegar
Friðbjörn Orri Ketilsson hóf að titla sig
„Formann ungs fólks í sjávarútvegi“ í
greinaskrifum. Litlar upplýsingar fund-
ust á vefnum um þetta félag, félaga
eða stefnuskrá. Í lok nóvember var
bætt úr því og heimasíða félagsins
opnuð; fufs.is.
Aldrei migið í saltan sjó
Undrast hefur einnig verið um tengsl
stjórnarmanna við sjávarútveg,
en Friðbjörn Orri viðurkennir að
hann hafi aldrei sjálfur migið í
saltan sjó, hins vegar eigi hann
ættingja sem hafi gert það. Að
minnsta kosti þrír stjórnarmenn
eru þó betur tengdir inn
í sjávarútveginn, en
einn þeirra mun vera
bróður sonur Guð-
mundar Kristjánssonar
frá Rifi. Þá munu tveir bræður vera
synir Sigurðar Einarssonar heitins sem
var stórútgerðarmaður í Vestmanna-
eyjum. Ekki eru færri stjórnarmenn
sem eru frjálshyggjumenn og eru
tengdir inn í sjávarútveginn.
Í veikindaleyfi
Fjárlög voru afgreidd frá Alþingi í gær
og umræðu um þau bara lokið um
miðjan dag, til að hægt væri að
koma á umræðu um þingsköp.
Fjármálaráðherra sjálfur gat
þó ekki verið viðstaddur þegar
fjárlögin voru afgreidd; Árni
Mathiesen lá bara heima
veikur, væntanlega
með flensuna sem nú
gengur.
„HRYÐJUVERKASTRÍÐIГ
HVAÐ ER AÐ GERAST Í ÍRAK OG AFGANISTAN?
Munu tilraunir Vesturlanda til
uppbyggingar í Afganistan skila
árangri og tryggja að landið
verði aldrei aftur gróðrarstía
alþjóðlegra hryðjuverka?
Hafa Bandaríkjamenn gert
ægileg mistök með framgöngu
sinni í Írak?
Hvaða áhrif hefur rekstur
fangabúðanna í Guantanamo
á orðspor Bandaríkjanna?
Hvað verður um þau hundruð
þúsunda Íraka sem flúið hafa
blóðbaðið í heimalandi sínu?
SKRUDDA
Eyjarslóð 9 - 101 Reykjavík
s. 552 8866 - skrudda@skrudda.is
www.skrudda.is
S
kólakerfið hefur verið talsvert rætt undanfarnar vikur.
Full ástæða er til að fagna því að umræða um þennan
mikilvæga málaflokk eigi sér stað. Tilefni umræðunnar
er annars vegar niðurstöður alþjóðlegu samanburðar-
könnunarinnar sem kennd er við Pisa og birt var á dög-
unum og hins vegar frumvörp til laga um leikskóla, grunnskóla
og framhaldsskóla sem menntamálaráðherra lagði fram í þinginu
um svipað leyti og niðurstöður samanburðarkönnunarinnar voru
kynntar.
Menntakerfið er grundvöllur framtíðar þjóðarinnar,
grundvöllur velferðar og þróunar. Því sætir í raun nokkurri furðu
hversu sjaldan er rætt um skóla- og menntamál, til dæmis á hinu
háa Alþingi.
Umræða um niðurstöður alþjóðlegra samanburðarrannsókna
hafa oft á sér nokkuð upphlaupskennt yfirbragð. Viðhöfð eru
stór orð og íslenskir skólar gagnrýndir harðlega, líka þegar betur
gengur en raunin varð nú.
Vissulega er full ástæða til að gefa því gaum að íslensk ung-
menni lesi sér til síðri skilnings en þau hafa áður gert og sýni
minni færni í stærðfræði. Íslenskt skólafólk hlýtur að leitast við
að greina ástæður þessa og vinna að úrbótum.
Varast verður þó að draga of víðtækar ályktanir af könnun sem
þessari og ekki síst að kveða upp áfellisdóma. Könnun eins og Pisa-
könnunin mælir ekki nema brot af því starfi sem fram fer í þeim
skólum sem hún nær til þannig að forðast verður alhæfingar.
Bent hefur verið á að óvíða sé jafnmiklu fjármagni varið í
menntakerfið og hér á Íslandi. Minna hefur farið fyrir greiningu
á því í hvað þessu fé er varið. Í þessu sambandi verður að benda
á óhjákvæmilega mikinn byggingarkostnað sem hlotist hefur af
einsetningu skóla, sem átti sér stað á Íslandi áratugum síðar en
í öllum þeim löndum sem við berum okkur saman við. Auk þess
fjölgar okkur hér hraðar en annars staðar og byggðin þéttist á
suðvesturhorninu á sama tíma og fólki fækkar víða annars staðar
á landinu. Þetta hefur kostað mikla uppbyggingu á húsakosti á
sama tíma og skólum er lokað á landsbyggðinni og byggingar
sem áður hýstu börn í námi standa auðar eða eru nýttar til ann-
arra hluta. Auk þess má benda á að rekstrarkostnaður er til muna
hærri í fámennum skólum í dreifðari byggðum landsins en í fjöl-
mennari skólum.
Laun kennara á Íslandi eru hins vegar lægri hér á landi en í
nær öllum þeim löndum sem við miðum okkur við. Kennarastéttin
er auk þess löskuð af því að hafa í áraraðir stöðugt dregist aftur
úr í launum. Þetta hlýtur að hafa bein áhrif á nám barnanna í
skólunum.
Yfirvöld skólamála hafa boðað lengingu kennaranáms og breyt-
ingar á launakjörum kennara. Binda verður vonir við að kennara-
stéttin fái nú raunverulegar kjarabætur. Að öðrum kosti er full
ástæða til að vera uggandi um framtíð íslenska skólakerfisins.
Umræða um skólamál í kjölfar Pisa-könnunar:
Úrbótavilji í verki
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR SKRIFAR
Umræða um niðurstöður alþjóðlegra samanburðarrann-
sókna hafa oft á sér nokkuð upphlaupskennt yfirbragð.
svanborg@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu,
Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871