Fréttablaðið - 22.12.2007, Síða 16

16 22. desember 2007 LAUGARDAGUR
N
ú þegar líður að
lokum ársins 2007
er óumdeilt að lofts-
lag jarðar er að
breytast. Um það
er meirihluti vís-
indamanna sammála og æ fleiri
upplýstir almennir borgarar eru
sama sinnis. Stjórnvöld víða um
heim hafa hins vegar verið treg til
að viðurkenna vandann. Þó sjást
merki um breytingar á þeim vett-
vangi. Fjölmiðlar og stjórnmála-
menn virðast loksins leggja við
eyru. Stundin er runnin upp og við
verðum að nýta hana áður en það er
um seinan.
Ban Ki-moon, framkvæmdastjóri
Sameinuðu þjóðanna, segir að
breytingar á loftslagi jarðar séu
umfangsmesta vandamálið sem við
okkur blasir. Fá svör fást hins
vegar við því hvernig á að glíma
við vandann. Mikill tími og orka fer
nú þegar í að takast á við skelfilegar
afleiðingar flóða, þurrka og hækk-
andi hitastigs. Og tíminn til svara
er senn á þrotum.
Loftslagsnefnd Sameinuðu þjóð-
anna (IPCC) sagði í lokaskýrslu
sinni að fyrir árið 2015 yrði heims-
byggðin að snúa algerlega við blað-
inu í losun gróðurhúsalofttegunda.
Einungis þannig væri hægt að
koma í veg fyrir stórfelldar nátt-
úruhamfarir af völdum hlýnunar
andrúmsloftsins.
Hvað er til bragðs að taka?
Ég hélt lengi að mikilvægt væri að
byrja á að draga úr orkunotkun og
leggja aukna áherslu á rannsóknir
á sviði endurnýjanlegra orkugjafa.
Ég hélt að það dygði sem hvatning
til breyttra lifnaðarhátta sem til
dæmis minnkuðu þörfina á meng-
andi samgöngutækjum.
Eftir að hafa lesið nýjustu niður-
stöður rannsókna er mér hins vegar
ljóst að þetta dugar hvergi til jafn-
vel þótt við grípum til þessara
aðgerða strax á morgun.
Plástur ekki nóg
Á ráðstefnunni „Be The Change“ í
Lundúnum í nóvember afhjúpaði
rithöfundurinn og blaðamaðurinn
George Monbiot þá goðsögn í eitt
skipti fyrir öll að við gætum lag-
fært hluti með smávægilegum
aðgerðum og plástri.
Monbiot vísaði þar til álits James
Hansen frá Goddard-geimrann-
sóknastöð NASA, en Hansen telur
að í áðurnefndri skýrslu loftslags-
nefndar Sameinuðu þjóðanna gæti
allt að því fáránlegrar bjartsýni, þó
að skýrslan sé sannarlega hroll-
vekjandi lesning.
Hann giskar á að yfirborð sjávar
muni hækka um fjóra til fimm
metra á
þessari öld
sökum
bráðnunar
íss við
Grænland
og
Suðurskauts-
landið. Hann
rekur
hvernig höf-
undar
skýrslunnar
hundsa jarð-
fræðilegar
mælingar og
horfa algjör-
lega fram-
hjá áhrifum
þess að
bráðnun íss
dregur stór-
lega úr
endur varpi
sólarljóss.
Þær miklu
breytingar
sem þannig
geta orðið á
endurvarps-
getu íss/
vatns geta
haft alvar-
legar keðju-
verkandi
afleiðingar í för með sér að sögn
Hansens. Hann bendir á að heim-
skautaísinn bráðnar ekki sam-
kvæmt línulegum skala heldur í
misstórum kippum. Og ef andrúms-
loft jarðar hlýnar bara um nokkrar
gráður gæti það orsakað stórfellda
bráðnun íss á stórum svæðum.
Slíkar hamfarir myndu ekki ein-
ungis kaffæra þéttbýl landsvæði
heldur myndu þær jafnframt kynda
undir frekari loftslagsbreytingar,
þar sem minni ís hefði í för með sér
minna endurvarp sólarljóss.
Pólitískar breytingar eða endalok
lífs á jörðinni
George Monbiot telur að ef Hansen
hafi rétt fyrir sér þurfum við
umfangsmiklar pólitískar breyt-
ingar til að koma í veg fyrir enda-
lok lífs á jörðinni eins og við þekkj-
um það.
Rannsóknir Hansens benda til að
við náum vendipunktinum þar sem
ekki verður aftur snúið, miklu fyrr
en áður var talið.
Við verðum að bregðast við og
það skjótt. Við verðum að breyta
hagkerfum heimsins frá því að þau
eyði kolefnum í að þau bindi kol-
efni. Ekki er lengur tími til að fara
með hálfkveðnar vísur í þessum
efnum.
Og sem betur fer er áhrifa breyt-
inga í þessa veru þegar farið að
gæta. Ýmsar þjóðir hafa þegar
gripið til aðgerða og uppgötvað
efnahagslegan ávinning í leiðinni.
Endurnýting en ekki orkusóun
Í Þýskalandi hafa áherslur á bætta
orkunýtingu og endurnýjanlega
orkugjafa hleypt nýju lífi í hag-
kerfi landsins. Fyrir árið 2020 þarf
sérhver bygging að standast
strangar kröfur um orkunýtingu.
Nýleg löggjöf um frjálsa sölu raf-
orku hefur skapað 250 þúsund ný
störf í framleiðslugreinum sem
horfa til endurnýtingar og notkun
hreinna orkugjafa. Fjörutíu og
fimm önnur lönd hafa sett sér sam-
bærilega löggjöf.
Þrátt fyrir varnaðarorð þúsunda
virtra vísindamanna halda iðnríki
heims áfram að dæla olíu á eldinn í
bókstaflegri merkingu. Við virð-
umst föst í efnahagslegu fari sem
byggist á orkusóandi og mengandi
orkugjöfum, sem eru auk þess
ógnun við almennt heilsufar og
umhverfið í heild.
Fátæku löndin verða verr úti
Ríkustu þjóðir heimsins eru söku-
dólgarnir í þeim loftslagsbreyting-
um sem við blasa en það eru fátæk-
ari þjóðirnar sem þjást mest.
Hækkun lofthita mun verða þung-
bærust fyrir hitabeltislöndin í Afr-
íku, Suður-Asíu og Mið-Ameríku,
sem verða meira og minna óbyggi-
leg sökum hita. Þá munu þurrkar
valda miklum búsifjum á sömu
svæðum í kjölfar þess að ár og vötn
munu hverfa.
Fátækt og flatlent land á borð við
Bangladess er mun verr í stakk
búið að takast á við hækkandi yfir-
borð sjávar en ríkt svæði eins og
Flórída.
Ban Ki-moon segir að loftslags-
breytingar muni koma harðast
niður á þróunarlöndunum. Engu að
síður halda sumir helstu valda páfar
heims áfram að berjast einarðlega
gegn mikilvægum alþjóðasáttmál-
um um umhverfisvernd. Ríkis-
stjórn Bush Bandaríkjaforseta
þverskallast til dæmis við að skrifa
undir Kyoto-sáttmálann á sama
tíma og hún dælir peningum í her-
gagnaframleiðslu sem byggist á
notkun olíu og jarðgass.
Ríku löndin verða að leggja sitt af
mörkum
Ríku löndin verða að draga mark-
visst úr notkun sinni á jarðefna-
eldsneyti og leggja ríkari áherslu
á þróun endurnýjanlegrar orku.
Ríkisstjórnir heims verða að
leggja sitt af mörkum til að vernda
vistkerfi heimsins á borð við skóga
og kóralrif. Enn fremur þarf að
gera átak í að græða upp skógar-
svæði sem eytt hefur verið. Og við
ættum að taka upp greiðslur til
þróunarlandanna fyrir þann stóra
skerf sem regnskógar þeirra
leggja af mörkum til að viðhalda
vistkerfi heimsins, í þágu okkar
allra.
En mikilvægast af öllu er að nýta
tækifærið nú þegar æ fleiri viður-
kenna þann vanda sem við stöndum
frammi fyrir og knýja stjórnmála-
menn til aðgerða. En til að árangur
náist þarf nýja tegund leiðtoga sem
tilbúnir eru að taka erfiðar ákvarð-
anir. Og það er í höndum okkar að
finna þessa nýju leiðtoga.
Oft er sagt að kjósendur séu í eðli
sínu náttúrusinnar en efasemdar-
menn þegar kemur að framkvæmd-
um. Til að breyta þessu þarf mark-
vissa sýn, almenna upplýsingu og
vilja til verka. En ef við erum
ákveðin í að bjarga heiminum frá
stórfelldum náttúruhamförum
vegna loftslagsbreytinga, verðum
við að ganga til verks strax í dag.
Tími kominn til aðgerða
Undanfarið ár hafa vísindamenn, stjórnmálamenn og vaxandi fjöldi almennra borgara lýst yfir einróma áhyggjum sínum af
þeirri ógn sem jörðinni stafar af hlýnun andrúmsloftsins. En ef til vill duga ekki áhyggjurnar einar að mati Biöncu Jagger, for-
manns The World Future Council. Nauðsynlegt sé að taka hagkerfi heimsins til gagngerrar endurskoðunar og stórauka aðstoð
við fátækar þjóðir sem standa nú frammi fyrir því að velja milli hagvaxtar og umhverfisverndar.
EYÐING SKÓGA Í AMAZON „Ríkustu þjóðir heimsins eru sökudólgarnir í þeim loftslagsbreytingum sem við blasa en það eru fátækari þjóðirnar sem þjást mest,“ segir Bianca
Jagger og hvetur ríku löndin til að draga úr notkun sinni á jarðefnaeldsneyti og leggja áherslu á endurnýjanlega orku. MYND/ALBERTO CESAR
Bianca Jagger
er alþjóðlegur
talsmaður
mannréttinda.
Undanfarin
25 ár hefur
hún barist fyrir
mannréttind-
um, félags- og
efnahagslegum
umbótum og umhverfisvernd víða
um heim. Hún er formaður The
World Future Council og formaður
og stofnandi The Bianca Jagger
Human Rights Foundation.
Erlendir vendipunktar 2007
Líkt og fyrri ár birtir Fréttablaðið
greinar eftir erlenda höfunda,
í samstarfi við New York Times
Syndicate, um markverða atburði
þessa árs. Allar greinarnar eiga
það sameiginlegt að fjalla um
vendipunkta, nýja þróun sem
á eftir að hafa veruleg áhrif á
alþjóðasamfélagið
ERLENDIR VENDIPUNKTAR 2007
Við virðumst
föst í efna-
hagslegu fari
sem byggist
á orkusóandi
og mengandi
orkugjöfum,
sem eru auk
þess ógnun
við almennt
heilsufar og
umhverfið í
heild.