Fréttablaðið - 03.01.2008, Blaðsíða 22

22 3. janúar 2008 FIMMTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu,
Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Pósthúsið - S: 585 8300 - www.posthusid.is
Nú þegar farið er að myrkva úti viljum við vinsamlega minna
íbúa á að hafa kveikt á útiljósum við heimili sín til að
auðvelda blaðberum Fréttablaðsins aðgengi að lúgu.
Munum eftir útiljósunum !
Fyrirfram þakkir, dreifing Fréttablaðsins
UMRÆÐAN
Umhverfismál
Það er með ólíkindum hvað íslenskir nátt-úrufræðingar og allir sem vinna að nátt-
úruvernd, skógrækt eða landgræðslu hafa
mikið langlundargeð varðandi rányrkju og
hjarðbúskap á landinu. Með bitvarginn á
hælunum, sem hefur gert þeim marga skrá-
veifuna, þurfa þeir að víggirða hvern
gróðurreit sem á að vernda eða græða upp.
Óhemju kostnaður fer í girðingarreiti sem
falla illa að berangrinum í kring.
Getur virkilega verið að allir þessir fræðingar
sætti sig við þetta óþarfa og fáránlega miðaldar
búskaparlag sem stöðugt gengur á gæði landsins?
Hver er ástæðan? Erum við í álögum? Það er vel
hægt að búa á þessu blessaða landi með þær
skepnur sem við þurfum á að halda, án þess að
halda áfram að hjálpa eyðingaröflunum að rýra
það sem eftir er af náttúrulegu gróðurþekjunni.
Skepnurnar eru of margar, á aðra milljón. 1400
tonn af kjöti voru afgangs í haust. Það þýðir að hátt
í sextíu þúsund skepnur hafa nagað landið að
óþörfu allt sumarið í fyrra og álíka offramleiðsla
er á hverju ári. Er eitthvert vit í þessu?
Búfé þarf að vera á völdum girtum svæðum og á
ábyrgð eigenda sinna. Þessi tímaskekkja, lausa-
ganga búfjár bænda um landið, veldur því að strax
á vorin þegar gróðurinn fer að taka við
sér og blómin að spretta eru á aðra millj-
ón fjár auk hestastóðs hleypt á nýgræð-
inginn og blómplönturnar, sem eru þeirra
fyrsta val. Svo þegar við förum að ferð-
ast um landið í sumarfríinu okkar er búið
að hreinsa úr vistlandinu megnið af
blómskrúðinu og sumar jurtir koma
aldrei aftur. Staðreyndin er sú, eins og
Náttúrufræðistofnun hefur sannað, að
ótal blómplöntur hafa algerlega horfið úr
beitilandinu og að á annað hundrað þyrftu
gjörgæslu við, en ekkert hefur verið gert
þeim til bjargar þrátt fyrir þessa vitneskju. Þetta
hljóta náttúrufræðingar að vita. Finnst þeim þetta
ásættanlegt? Af hverju minnast náttúrufræðingar
aldrei á að þessi rányrkja sem stunduð er á landinu
verði að hætta ef afkomendur okkar eiga ekki eftir
að taka við blómlausu og tættu landi? Við hvað eru
þeir hræddir?
Nú er Framsókn ekki við völd, svo nú væri færi
fyrir náttúruverndarfólk að mynda samtök og
skora á ráðamenn að taka á þessum málum. Koma
á ræktunarbúskap og hjálpa bændum að búa með
reisn í landinu í stað þess að valda því óbætanlegum
skaða. Það er löngu orðið tímabært. Hvað finnst
ykkur?
Höfundur er leikkona og fyrrverandi
formaður Lífs og lands.
Ótrúlegt langlundargeð
Evrópusambandið var í öndverðu reist á þeirri snjöllu
hugmynd, að millilandaátök um
náttúruauðlindir, einkum kol og
stál, hefðu haft svo hörmulegar
afleiðingar í álfunni, þar á meðal
þrjár styrjaldir á sjötíu árum, að
nauðsyn bæri til að færa þessar
auðlindir undir sameiginlega
yfirstjórn til að koma í veg fyrir
frekari stríðsátök í Evrópu. Þessi
hugsjón um samstjórn á hernaðar-
lega mikilvægum auðlindum gafst
svo vel, að Evrópa hefur æ síðan
lifað í friði við sjálfa sig. Væri
sömu hyggindum til að dreifa í
Austurlöndum nær, væri nú
friðvænlegra þar, en látum það
vera að sinni. Hér langar mig að
velta upp öðru máli: Hverju sætir
það, að efnahags- og myntbanda-
lagi, sem var reist á hugsjón um
sameiginleg umráð yfir mikilvæg-
um náttúruauðlindum, hafi verið
svo mislagðar hendur sem raun
ber vitni um stjórn mikilvægrar,
en þó ekki hernaðarlega mikil-
vægrar, náttúruauðlindar? – fisks.
Hvað brást?
Sameiginleg fiskveiðistefna ESB
er flopp. Höfuðmarkmið hennar
var frá upphafi 1983 að varðveita
fiskstofna á evrópskum hafsvæð-
um með sjálfbærri fiskveiði-
stjórn, en það hefur mistekizt
herfilega. Þessi brestur þarf ekki
að koma á óvart, því að fiskveiði-
stefnan er skilgetið afkvæmi
sameiginlegrar landbúnaðar-
stefnu, sem heldur áfram að
kosta evrópska neytendur og
skattgreiðendur mikið fé.
Landbúnaðarstefna ESB kostar að
vísu minna nú en hún gerði fyrir
tuttugu árum, eða rösklega eitt
prósent af landsframleiðslu ESB
nú á móti tveim til þrem prósent-
um þá. Þessi samdráttur stafar
einkum af því, að hlutur landbún-
aðar í landsframleiðslu álfunnar
hefur á sama tíma minnkað úr
fjórum prósentum í tvö prósent.
Evrópskur landbúnaður mun
áreiðanlega komast af, þótt
tækniframfarir og frekari
umbætur á búverndarstefnunni
haldi áfram að draga úr vinnu-
aflsþörf í landbúnaði.
Framtíð evrópsks sjávarútvegs
er meiri óvissu undirorpin, því að
þar veltur allt á sjálfbærum
búskap. Margir fiskstofnar í
lögsögu ESB-landanna hafa
rýrnað og ramba á barmi
útrýmingar þrátt fyrir mýgrút
laga og reglna til að hamla
sjósókn og styrkja útgerð.
Geðklofinn í fiskveiðistjórninni
blasir við: stjórnmálamenn reyna
með annarri hendinni að hefta
sjósókn og niðurgreiða útveginn
með hinni. Þorskstofninn í
Norðursjó hefur skroppið saman
um þrjá fjórðu síðustu þrjátíu ár.
Túnfiskstofninn í Miðjarðarhafi
virðist hafa farið sömu leið.
Kvótakerfi ESB er í aðalatriðum
eins og íslenzka kvótakerfið að
öðru leyti en því, að framsal
aflaheimilda er ekki frjálst og
veiðigjald hefur ekki heldur verið
leitt í lög til málamynda. Vandinn
þar er í grófum dráttum hinn
sami og hér: sjávarútvegsráð-
herrar ESB-ríkjanna ákveða í
sameiningu árlegt aflamark
einstakra tegunda á ólíkum
hafsvæðum í ljósi stofnmats
fiskifræðinga og óska útvegsins,
og þá hallar á þorskinn. Heima-
mönnum í hverju landi er síðan
falið að skipta kvótanum á milli
sín. Lönd geta skipzt á kvótum, ef
þau vilja.
Fjórir brestir
Sameiginleg fiskveiðistefna ESB
hefur að minni hyggju fjóra
mikilvæga galla og hlaut því að
missa marks. Í fyrsta lagi eru
sjávarútvegsráðherrar aðildar-
landanna samkvæmt langri hefð
yfirleitt svo nátengdir útveginum,
að kvótarnir, sem þeir ákveða,
eru oftast nær mun meiri en
fiskifræðingar telja stofnana
þola. Fiskifræðingum er uppálagt
að miða veiðiráðgjöf við ástand
stofnanna langt fram í tímann án
tillits til annarra hagsmuna, en
stjórnmálamenn hugsa einnig um
hag útvegsins fram að næstu
kosningum, og einstökum
útgerðum er skiljanlega mest í
mun að ná til sín sem mestum
hluta kvótans. Í annan stað er
kvótum ESB úthlutað ókeypis til
aðildarlanda, sem dreifa þeim
síðan til einstakra útvegsfyrir-
tækja heima fyrir, einnig án
endurgjalds. Þetta fyrirkomulag
jafngildir gríðarlegum fjárstyrk
til evrópskrar útgerðar og dregur
þrótt úr henni. Í þriðja lagi geta
kvótarnir ekki gengið kaupum og
sölum og gera það yfirleitt ekki,
þótt lönd geti skipzt á kvótum. Í
fjórða lagi hvetur endurgjalds-
laus úthlutun aflakvóta til
brottkasts, sem ESB sjálft telur
nema nálægt helmingi heildar-
aflans á fiskimiðum aðildarland-
anna. Hvað er þá til ráða? Meira
næst.
Dvínandi afli í Evrópu
HERDÍS
ÞORVALDSDÓTTIR
Í DAG | Fiskveiðistefna ESB
ÞORVALDUR GYLFASON
Slagsíða?
Svandís Svavarsdóttir var kjörinn
maður ársins af hlustendum Rásar
2 í blálok síðasta árs. Það kemur
Agli Helgasyni ekki á óvart, sem
heldur fram þeirri kenningu að
hlustendur Rásar 2 kjósi alltaf
vinstrimenn. Hvort það sé rétt
skal ósagt látið en það er að
minnsta kosti engin hægri
slagsíða á kjörinu ef litið er tíu
ár aftur í tímann. Árið 1998
var Ólafur Ragnar Grímsson,
forseti lýðveldisins, maður
ársins, Ísfirðingurinn Kolbrún
Sverrisdóttir hreppti hnossið
árið eftir, Garðar Sverrisson,
formaður Öryrkjabanda-
lagsins, varð fyrir valinu árið
2000 en Ólafur F. Magnús-
son borgarfulltrúi ári síðar.
Vinsælastir
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir borg-
arstjóri var maður ársins á Rás 2
árið 2002. Ómar Ragnarson
fékk flest atkvæði ári síðar og
Ólafur Ragnar stóð aftur með
pálmann í höndunum árið
2004, eftir að hann neitaði
að kvitta undir fjölmiðlalögin
umdeildu. Thelma Ásdísar-
dóttir varð fyrir valinu árið
2005 og í fyrra varð Ómar
Ragnarsson aftur
maður ársins á
Rás 2 eftir að
hafa blásið í
herlúðra gegn
virkjanafram-
kvæmdum. Ómar
og Ólafur Ragnar
semsagt verið
kjörnir menn vikunnar alls fjórum
sinnum á liðnum áratug.
Hyldjúpar samræður
Bubbi Morthens upplýsti nýársheit
sitt á Vísi í gær. „Það er
kannski að þeir í Siðmennt
verði ánægðir með það.
En ég ætla mér að tala
meira við Guð á nýju ári.“
Skemmst er að minnast
þess að fyrir jól gaf Bubbi
út bókina Að kasta flugu í
straumvatn er að tala við
Guð. Gengur nýársheit
Bubba sem sagt
ekki bara út á að
veiða meiri lax?
bergsteinn@fretta-
bladid.is
Á
rið 2008 er gengið í garð með tilheyrandi sprengjugný
og eldglæringum. Íslendingar létu ekki óveður á ára-
mótum halda tiltakanlega aftur af sér í sprengigleði
og björgunarsveitir og aðrir sem tekjur hafa af flug-
eldasölu geta unað glaðir við sitt.
Ákveðin þversögn er þó fólgin í því að sala á sprengiefni skuli
vera fjárhagsgrundvöllur slysavarna og björgunarstarfa í okkar
harðbýla landi. Raunar má benda á aðrar slíkar þversagnir eins
og að SÁÁ, sem eru þau samtök sem helst koma spilafíklum til
hjálpar, skuli hafa tekjur af spilakössum.
Flugeldar eru vissulega fallegir á að líta, spennandi og
krydda tilveruna í kringum áramót. Það er líka gleðilegt fyrir
þá sem hafa gaman af því að sprengja þá að geta með kaupum
á flugeldum lagt góðu málefni lið. En stundum virðist gleymast
að flugeldar eru hreint ekki leikföng heldur sprengiefni sem er
stórvarasamt.
Aldrei líða svo áramót að ekki hljótist einhver slys af völdum
flugelda. Augnslys og fingurmissir eru meðal ljótustu dæma og
sem betur fer hafa um þessi áramót ekki orðið alvarleg slys af
því tagi. Hins vegar hafa hlotist minni líkamlegir skaðar, auk
eignatjóns af völdum bruna,
Björgunarsveitirnar eru gríðarlega mikilvægar og starf þeirra
fórnfúst og framúrskarandi. Því hlýtur að mega spyrja þeirrar
spurningar hvort ekki ætti að byggja traustari fjárhagsgrund-
völl undir starfsemi þeirra en svo að hún sé að miklu leyti háð
því hvernig árar bæði efnahagslega og veðurfarslega í landinu.
Hugsanlegt er að kosta starfsemi sveitanna að einhverju leyti með
skattfé. Einnig má velta fyrir sér hvort finna megi aðrar leiðir til
að gefa almenningi kost á að styðja starfsemi björgunarsveita.
Óvíða í heiminum tíðkast jafnfrjálsleg meðferð skotelda og
hér á landi. Þess er áreiðanlega stutt að bíða að hér á landi verði
reglur í kringum flugeldanotkun hertar til muna, meðal annars
með það að markmiði að minnka notkun skotelda til þess að draga
bæði úr slysum og mengun af þeirra völdum.
Í ár fór svifryksmengun yfir hættumörk í Reykjavík þegar
árið var nýgengið í garð þrátt fyrir talsverðan vindstrekking á
nýársnótt. Börnum þykir ekki lengur spennandi að safna rakettu-
prikum enda eru þau ekki nema hluti draslsins sem eftir verður
þegar sprengingum er lokið. Nú er svo komið, að auk prikanna
sem fljóta út um allt standa heilu pappakassarnir eftir á gang-
stéttum útbrunnir og svo virðist sem þeim sem úr tertunum
skaut detti ekki í hug að hreinsa til eftir sig. Sóðaskapurinn er
því gríðarlegur dagana eftir áramót.
Það er áreiðanlega tímaspursmál hvenær tíðarandinn hafnar
þeirri mengun sem af flugeldunum hlýst. Það er því mikilvægt
að taka höndum saman um að tryggja fjárhagslegan grundvöll
björgunarsveita áður en til þess kemur.
Óvíða gegna björgunarsveitir jafnþýðingarmiklu hlutverki
og hér í okkar strjálbýla landi þar sem allra veðra er von. Þess
vegna verður fjárhagsgrundvöllur þeirra að vera afar traustur.
Björgunarsveitum verður að tryggja nýja tekjustofna.
Flugeldaveislu
hlýtur að ljúka
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR SKRIFAR