Tíminn - 18.09.1981, Blaðsíða 9

Föstudagur 18. september 1981
9
„(slensk vísindastefna get-
ur naumast orðið óbreytt út-
gáfa af vísindastef nu einhvers
annars lands, þar sem þjóðfé-
lagsgerð er önnur, náttúruauð-
lindir allt aðrar, sögulegar
forsendur jafnvel gerólíkar og
ef nahagsstærðir í f lestu ósam-
bærilegar."
okkur tækifæri til þess aö vinna
úr.
Vandasöm
stefnumótun
Eigi aö siöur veröa tslendingar
aö meta aöfengna þekkingu og
annarra reynslu af gagnrýni.
Hlutverk okkar er aö hugsa fyrst
og fremst um þaö aö aölaga ann-
arra reynslu islenskum aöstæö-
um og viöhorfum. Islensk vis-
indastefna getur naumast oröiö
óbreytt útgáfa af visindastefnu
einhvers annars lands, þar sem
þjóöfélagsgerö er önnur, nátt-
úrurauðlindir allt aörar, söguleg-
ar forsendur jafnvel gerólikar og
efnahagsstærðir i flestu ósam-
bærilegar.
Viö skulum auk þess aögæta
þaö, aö erfitt er að ákveöa einu
sinni fyrir allt hvernig eigi að
nýta auölindir landsins og byggja
upp atvinnulifiö kerfisbundiö.
Þaö er vandasamt verk. Vafamál
er aö slikt sé verkefni visinda i
venjulegum skilningi þess orðs.
Nýting auölinda er pólitiskt mál,
sem þó verður aö framkvæma
meö aöstoð visindanna. Enginn
dregur i efa að hér er samspil á
milli visinda og stjórnmála. En
umræður um þetta efni eru
skammt á veg komnar á Islandi.
Viö getum aö visu oröiö ásáttir
um hverjar séu helstu náttúru-
auölindir tslands. Viö getum talið
þær upp og sagt:
orkulindir
fiskimiðin
jaröargróöinn o.s.frv.
Þar meö er ekki sagt aö viö sé-
um allir sammála um hver þess-
ara náttúruauölinda sé gjöfulust
og hvernig eigi aö nýta þær, jafn-
vel ekki hversu hratt eigi að nýta
þær, s.s. orkulindirnar.
Ég vil benda á að margir ts-
lendingar vilja foröast þá villu að
móta visindastefnu, sem gengur
ósveigjanlega út frá þvi aö orku-
frekur iðnaöur, — sem einnig er
fjármagnsfrekur og mannfrekur
á islenska visu, — eigi aö hafa
forgang i uppbyggingu atvinnu-
lifsins næstu 10-20 ár. A þessu
stigi er ekki hægt aö ganga út frá
viötækri stóriöju sem höfuönauð-
syn og hinu eina úrræöi fyrir is-
lenskt þjóöfélag. Orkufrekur iðn-
aður á sinn rétt, en hann á ekki
allan réttinn.
Fátt bendir til annars en aö
sjávarútvegur og fiskiönaður
veröi um langa framtiö öruggustu
atvinnuvegir landsins. Þess
vegna ber aö beina visindarann-
sóknum og visindalegri menntun,
þ.e. fjölbreyttri háskólamenntun,
enn frekar aö þessum atvinnu-
greinum.
Meö þessu er ég ekki aö gera
litiö úr hinum miklu auölindum
sem felast i vatnsorku og jarö-
varma. Ég er aöeins aö vara viö
þvi að menn sjái ekkert annað. Is-
lenskur fiskiðnaöur er aö visu
einhæfur og bundinn viö ákveönar
framleiöslutegundir, sem iön-
greinin hefur þó náö góöum tök-
um á innan sinna takmarka. En
islenskur fiskiönaður hefur miklu
meiri vaxtar- og þróunarmögu-
leika en almennt viröist viöur-
kennt. Þótt fiskiönaöur sé aö
ýmsu leyti storknaöur i óum-
breytanlegum framleiösluform-
um eins og sakir standa, þá þarf
þaö alls ekki aö þýöa eilifa stöön-
un.
Gallinner hins vegar sá aö fisk-
iðnaöurinn er fjárvana og frum-
kvæöislitill um nýjungar. Auk
þess vantar visindalegan áhuga á
aö auka fjölbreytni fiskiönaöar og
betri nýtingu sjávaraflans.
Framtaksmestu visindamennirn-
ir horfa i aðrar áttir aö þvi er
viröist.
Ég er i hópi þeirra, sem vilja
móta islenska visindastefnu
þannig, aö hún glæöi m.a. áhuga
visindamanna og háskólaborgara
yfirleitt á vaxtamöguleikum fisk-
iönaðar og reyndar annars mat-
vælaiönaöar, sem ætti aö henta
vel á Islandi þar sem þjóðfélagið
er litiö og fámennt og veröur að
sniöa sér stakk eftir vexti i sam-
bandi viö uppbyggingu atvinnu-
lifsins.
Ingvar Gislason.
■ Hallsteinn Sigurösson við eitt verka sinna á Kjarvalsstööum.
spennu, eða innri ró, eða tign,
sem góðum höggmyndum fylgja.
Þó hafa verk hans aldrei verið
„billig” og ávallt voru þau laus
við sýndarmennsku og innantóm-
an glæsileik, sem maður sér svo
viða. Hallsteinn er heilsteyptur
listamaður, sem hefur farið eigin
götur.
Hann hefur gjört tilraunir,
sumar áhugaverðar, en á sýning-
unni núna sleppir hann þeim, t.d.
„gólfmyndum”, er ég nefni svo.
Það væri orðum aukið að i
myndir hans vanti allan neista,
en helsti galli skúlptúra hans hér
áöur var sá, að myndirnar þoldu
ekki öll sjónhorn. Urðu að standa
viö vegg til að njóta sin.
Nú hefur hins vegar orðið
áhugaverð þróun i listsköpun
hans. Meiri innri átök eru i verk-
unum og þau vekja upp sérstakar
tilfinningar. Þá hefur sú breyting
orðiö á, aö myndirnar þola „allan
hringinn” án þess aö dofna, en
þaö er eitt veigamesta atriöi allr-
ar höggmyndalistar.
Hallsteinn Sigurösson hefur þvi
aö voru mati, tekið stórstigum
framförum. Hann vinnur myndir
sinar i epoxy kvars, eða flestar.
Hann notar lika steinsteypu og
einnig plötujárn, og hann er smið-
ur góöur, eða vandvirkur, en
hroövirkni i gerð skúlptúra hefur
einmitt verið eitt helsta mein
höggmyndlistar og nýlistar hér á
landi um langt skeið, þótt auðvit-
að séu þar á undantekningar.
Þó hefur maður þaö á tilfinn-
ingunni að einstaka myndir
þyrftu að vera stærri, en högg-
myndir má stækka, en til þess
þarf auövitað bæöi fjárhagslegt
bolmagn og aðstööu.
Hallsteinn Sigurðsson vex mik-
iö sem myndlistarmaöur meö
þessari sýningu og vill undirrit-
aður hvetja menn til þess aö láta
hana ekki fram hjá sér fara, en
sýningunni lýkur 20. september.
samvinnuþættir
Hingad,
en ekki
lengra!
■ Sunnudaginn 13. sept. s.l.
birti Morgunblaöiö aö venju
Reykjavikurbréf sitt. Að ýmsu
leyti er þetta bréf athyglis-
vert. Þaö gefur i raun tilefni til
margvislegra athugasemda
en hér verður aö sinni látiö
nægja aö vitna til niöurlags-
kafla þess, sem ber fyrirsögn-
ina „Sambandsmenn þurfa aö
hugsa sín mál.”
Blaöiö tekur aö sér að vera
ráögjafi samvinnumanna.
Kjarni ráölegginga þeirra er
einfaldur. Hann er fyrst og
fremst þessi:
Veriö ekki aö ryöjast inn á
þau sviö atvinnulifsins sem
einkaframtakiö sinnir.
Fariö ykkur hægt viö aö
byggjaupp islenskt atvinnulif.
Látiö ykkur nægja aö bæta
og efla þau frystihús sem nú
eru innan vébanda hreyfing-
arinnar.
Ef þiö breytið ekki um
stefnu hlýtur einkareksturinn
að hervæöast og snúa vörn i
sókn.
Hvernig list samvinnufólk-
inu á þennan boöskap?
Hér er einfaldlega sagt við
samvinnufélögin: Hingaö, en
ekki lengra. Grunntónninn er:
Veriö ekki aö skipta ykkur af
þvi, sem ykkur kemur ekki
viö. Haldið ykkur á þeim bas,
sem ykkur er nú afmarkaður
og látið einkaframtakiö i friöi.
Fyrst er nú þess að geta aö
einkaframtakiö á engan lög-
helgaöan réttá sviöi verslunar
eða atvinnulifsins almennt.
Mörg rekstrarform hafa unnið
sér þegnrétthjá okkur, og hér
rikir athafnafrelsi sem gefur
okkur kost á að velja milli
leiöa og forma I atvinnulifinu.
Einkarekstur — hlutafélaga-
rekstur — samvinnurekstur —
bæjarrekstur og rfkisrekstur
hafa svigrúm.rétt og frelsi til
að sýna hæfni sina. Það form
sem best dugar sækir fram.
Þetta er einföld staðreynd
sem samkeppnismönnum ætti
að vera skiljanleg.
Hvert myndi samvinnu-
starfið vera ef á boðskap
Morguriblaösmanna hefði ver-
ið hlýtt og eftir honum farið?
Fariö ykkur hægt, segja þeir
við samvinnufólkiö. Þetta er
gamall boðskapur i nýjum
búningi.
Samkeppnismenn hafa oft
runniö af hólmi þegar baráttu
hefir verið þörf. Þá hefir veriö
kallað á samvinnusamtökin.
Þau hafa ekki hikaö viö aö
nota afl sitt og traust til aö
takast á við vandamálin.
í sókn
t staö þess aö fylgja ráö-
leggingu Morgunblaösins um
að fara sér hægt, sækir sam-
vinnuformið fram. Þessa dag-
ana erum við minnt á þaö, aö
samvinnumenn i Borgarnesi
hafa lokiö viö byggingu mjólk-
urstöðvar. Þaö eitt er stór-
átak. Kaupfélagið i Keflavík
eraö byrjaá nýju myndarlegu
verslunarhúsi. Kaupfélagið i
■ Nýja m jólkurstööin i
Borgarnesi.
Hafnarfiröi hefir tekiö í notk-
un nýtt verslunarhús. A
Blönduósi er veriö aö ljúka viö
byggingu stórgripasláturhúss.
KEA lagöi til framkvæmda
einn og hálfan miljarð á s.l.
ári. Kaupfélagsmenn á Þing-
eyri eru aö láta byggja nýjan
togara fyrir sig á Akureyri.
Þetta er aðeins brot af þvi,
sem samvinnumenn eru aö
fást við. Þaö er þvi siður en
svo, aö þeir fylgi Morgun-
blaðsreglunni: Fariö ykkur
hægt. Svo er gráu bætt ofan á
svart og verið aö ásælast eitt
af lömbum fátæka mannsins
meö þvi að yfirtaka frystihús
á Suöureyri.
Allt þetta er taliö af hinu
illa. Nú flokkast þessar og
aðrar framkvæmdir einfald-
lega undir þaö, aö Sambandiö
eöa kaupfélögin séu aö ryöjast
inn á heilög vé einkareksturs-
manna. öllu er þessugefibein .
einkunn — útþensla — fjár-
festing. —Og þegar nú sam-
vinnumenn eiga hlut aö máli
er fjárfesting notaö sem arg-
asta skammaryrði. Þaö er
raunar nýlunda aö snúa hug-
takinu á þann veg þvi aö fjár-
festing er venjulega tengd
framförum og nýrri uppbygg-
ingu til gagns fyrir þjóöfélagið
i heild.
Þaö er aö sjálfsögöu ekki
samatilhvers fjármunum er
variö. Þegar þjóðfélagið sjálft
á i hlut er höfuðatriði að það
noti lánstraustsitt og afla fé til
nauösynlegra og aröbærra
framkvæmda. Þetta á viö um
virkjun fallvatna okkar. Sama
máli gegnirþegarhöfuðborgin
kaupir nýjan togara. Fjár-
mmirtil þess eruekki I lófan-
um en lánstraust getur komiö
máiinu i höfn.
A svipaöan hátt vinna sam-
vinnusamtökin aö framfara-
málum sinum og atvinnuupp-
byggingu. Jöfnum höndum er
stuöst viö eigin fjármuni og
lánsfé.
Samvinnumenn láta ekki
Morgunblaðið segja sér fyrir
verkum eöa ráöa feröinni. Ný
verkefni biöa þeirra víðsvegar
og tekistveröur á viö þau hér
eftir sem Kingað til hvemig
svo sem einkarekstursmenn
skipa vörn sinni og viðnámi.
Hjörtur Hjartar
skrrfar