Fréttablaðið - 30.05.2008, Blaðsíða 65

FÖSTUDAGUR 30. maí 2008 29
Eru Íslendingar „verstir“?
Eftir Helga Áss Gretarsson
Margsigldur Íslendingur sagði mér eitt sinn sögu af samn-
ingaviðræðum sínum við sölumann
á götumarkaði í Íran um kaup á
persnesku teppi. Teppið var fagur-
litað og vel ofið en eyjarskegginn
vildi fyrir enga muni greiða upp-
sett verð. Samningar um verð
drógust á langinn en hægt og síg-
andi gaf sölumaðurinn eftir og
Íslendingurinn gerði hagfelld kaup.
Þegar kaupin voru um garð gengin
sagði Persinn glettnislega en í skap-
vonskulegum tón: „Gyðingar eru
slæmir, Armenar eru verri en
Íslendingar eru verstir!“
Hin tilvitnuðu ummæli skil
ég svo að Íslendingar séu
almennt snjallir samninga-
menn og harðir í horn að taka
í viðskiptum. Það er ekki ólík-
legt að sannleikskorn sé að
finna í þessari alhæfingu – í
öllu falli hef ég það
ósjaldan á tilfinn-
ingunni að margir
íbúar þessa lands
vilji bæði borða og
halda kökunni sem
á boðstólum er.
Almenn þjóðmála-
umræða ber stund-
um keim af þessu
þegar rætt er um
stöðu Íslands gagn-
vart Evrópusam-
bandinu
(ESB).
Stjórnarskráin og ESB
Að flestra mati hefur EES-samn-
ingurinn allar götur síðan 1993
þjónað íslenskum hagsmunum vel.
Frelsi til að flytja fólk, fjármagn,
þjónustu og vörur hefur ásamt auk-
inni samkeppni breytt íslensku
samfélagi verulega. Þegar litið er
til þróunar EES vaknar stundum sú
spurning í huga lagamannsins hvort
fullveldi íslenska ríkisins hafi í
reynd verið afsalað án viðhlítandi
heimildar samkvæmt stjórnarskrá.
Sú spurning er e.t.v. lítt áhugaverð
að sinni en hún afhjúpar a.m.k. þá
óskhyggju að ekki sé þörf á að
breyta stjórnarskrá áður en gengið
er inn í ESB. Skýra má þetta nánar.
Í íslensku stjórnarskránni er m.a.
kveðið á um að Alþingi fari með
löggjafarvaldið ásamt forseta.
Verði Ísland aðili að ESB hefðu ótal
reglur sambandsins lagagildi hér á
landi án formlegs atbeina íslenska
löggjafarvaldsins. Að mínu mati
yrði þá afsal löggjafarvalds til
ESB svo mikið að slíkt bryti í
bága við gildandi ákvæði
stjórnarskrárinnar.
Eðli ESB og auratalning
Undirstaða áhrifa eins ríkis
innan ESB er vægi þess í
sambandinu og möguleik-
ar þess að vinna
saman með öðrum
ríkjum. Þróunin er
sú að ESB líkist æ
meir ríkjasam-
bandi með þeim
kostum og göllum
sem því fylgja.
Að sjálfsögðu
hefur hvert ríki
forræði sinna
mála á mörgum
sviðum en mögu-
leikar þess til að
stýra þróun mála
upp á sitt einsdæmi
í mikilvægum málaflokkum eru
takmarkaðir. Taka verður fullt tillit
til skipana sem koma frá Brussel.
Þegar reiknað er út í krónum og
aurum hvort hagstæðara sé fyrir
íslenskt samfélag að vera innan eða
utan ESB er flókið að ímynda sér að
öllu leyti þann veruleika sem yrði
eftir að gengið væri inn. Ákvörðun
um aðild getur því vart oltið á
reiknikúnstum heldur verður hún
að grundvallast á pólitísku mati þar
sem til sögunnar koma álitaefni er
lúta að sjálfsmynd samfélagsins og
framtíðarsýn þess.
Lykilspurningar
Áður en hafinn verður undirbún-
ingur að töku þeirrar ákvörðunar
að ná samningum við ESB um aðild
verður að svara a.m.k. tveim lykil-
spurningum: 1) Vilja menn áfram-
hald EES-samningsins og jafnvel
þróa hann eða vilja menn ganga
lengra og lúta þeim leikreglum sem
fylgja ESB-aðild? 2) Hver á að vera
framtíðarskipan gjaldeyris- og
myntmála og hvaða aðili á að hafa
forræði yfir því að setja reglur um
auðlindanýtingu?
Það verður ekki bæði sleppt og
haldið
Verði gripið til þess ráðs að hefja
aðildarviðræður við ESB er
ólíklegt að hægt sé beygja samn-
ingamenn ESB í duftið eins og
Íslendingurinn gerði við teppa sölu-
manninn í Íran. Það er ekki hægt
til lengri tíma að semja við ESB á
þá lund að grundvallarreglur sam-
bandsins víki fyrir meintri sér-
stöðu Íslendinga. Af því leiðir að
svara verður lykil spurningum og
taka um það pólitíska ákvörðun
hvert íslensk sam félag skuli stefna
í framtíðinni. Það verður ekki bæði
sleppt og haldið.
Höfundur er lögfræðingur.
UMRÆÐAN
Umhverfismál
Snælandsskóli í Kópavogi fær
afhentan Græn-
fánann í dag og bæt-
ist þar með í fríðan
hóp skóla sem dregið
hefur fánann að húni
hér á landi. Græn-
fáninn er umhverfis-
merki sem nýtur
virðingar víða um heim sem tákn
um árangursríka fræðslu og
umhverfisstefnu í skólum. Í lok
liðins árs voru yfir 21.000 skólar
þátttakendur í verkefninu, flest-
ir í Evrópu.
30.000 þátttakendur
Landvernd stýrir Grænfána-
verkefninu hér á landi en það er
styrkt af umhverfisráðuneytinu
og menntamálaráðuneytinu. Það
var árið 2001 sem Landvernd hóf
að kynna verkefnið fyrir skólum
hér á landi og vorið 2002 voru
þrír fyrstu Grænfánarnir
dregnir að húni hér á landi. Nú
eru 117 skólar þátttakendur í
verkefninu og í þeim starfa sam-
anlagt 30.000 manns. Þátttöku-
skólarnir eru 66 grunnskólar, 45
leikskólar, fjórir framhalds-
skólar, einn vinnuskóli og einn
háskóli.
Skrefin sjö
Til þess að fá að flagga Græn-
fánanum verða skólar að stíga
sjö skref. Fyrsta skrefið er að
skipa umhverfisnefnd skólans
sem í sitja fulltrúar nemenda,
kennara og annars starfsfólks og
foreldra. Næsta skref er að meta
stöðu umhverfismála
í skólanum. Þar er
horft til fjölmargra
þátta svo sem orku-
notkunar, innkaupa
og sorpflokkunar.
Þriðja skrefið er að
umhverfisnefndin
setur skólanum mark-
mið og gerir áætlun
um aðgerðir til að ná
settum markmiðum.
Fjórða skrefið felst í
að sinna eftirliti til
þess að tryggja að aðgerðirnar
miði að settum markmiðum.
Fimmta skrefið er að nemendur
fái markvissa umhverfismennt
og að viðeigandi námsefni er
bætt inn í skólanámskrá. Í sjötta
skrefi eru skólar hvattir til að
vekja áhuga annarra á umhverf-
ismálum. Sjöunda skrefið að
Grænfána er að skólinn setji sér
umhverfissáttmála, móti fram-
tíðarsýn og heildarstefnu fyrir
skólann í umhverfismálum og
umhverfismennt.
Eflir umhverfisvitund
Það er ljóst í mínum huga að
skóli sem er með virka umhverfis-
stefnu hefur áhrif út á við, á
heimili, sveitarstjórnir, fyrir-
tæki og samfélagið allt. Þess
vegna tel ég Grænfánaverkefnið
mjög mikilvægt framlag við að
efla vitund þjóðarinnar um
umhverfismál. Ég óska Land-
vernd og nemendum og starfs-
fólki Snælandsskóla til hamingju
með daginn og hvet um leið aðra
skóla til að setja markið hátt og
gerast þátttakendur í Grænfána-
verkefninu.
Höfundur er umhverfisráðherra.
Flöggum Græn-
fánanum sem víðast
ÞÓRUNN
SVEINBJARNARDÓTTIR