Tíminn - 28.03.1982, Blaðsíða 4

Tíminn - 28.03.1982, Blaðsíða 4
4 Sunnudagur 28. mars 1982 ■ A þessari mynd sjást glöggt útlinur Hailgrimskirkju eins og hún verftur fullsmiöuö. Kirkja Hallgríms á Skóla- vörðuholti — byggingarsaga hennar og framtíðarhorfur ■ Það tók margar aldir að hvggja höfuðkirkju kristninnar sjálfa Péturskirkjuna i Róm. Og þcir voru ekki fáir meistararnir sem þar lögðu hönd á plóginn. fyrir nú utan alla verkamennina sem aldrei er getið. Nú hefur væntanleg höfuðkirkja á tslandi. kirkja Hallgrims i Reykjavík verið i byggingu I næstum fjörutiu ár, smiðin hófst árið 1945 og enn sér ekki fyrir endann á verkinu. Reykviskt dagblað sló þvi upp um daginn að framkvæmdir hefðu nú stöðvast eina ferðina enn og það vantaði um 2 milljónir til að hægt yrði að halda kirkjusmiðinni áfram eftir áætlun á þessu ári. t eftirfarandi grein leitum við m.a. nánari skýringa á þvi. En auk þess ætlum við aö stikla á stóru í langri byggingarsögu Hallgrfms- kirkju og aðgæta aðeins hvort horfur eru á að hægt verði að vigja þetta mikla guðshús okkar tslendinga til helgihalds í nánustu framtið. Það mun hafa verið árið 1914, þegar 300 ár voru liðin frá fæðingu séra Hallgríms Péturs- sonar, að sú hugmynd skaut fyrst upp kollinum að reisa veglega kirkju í minningu skáldsins. Menn greindi að visu strax nokk- uðá um staðarval, önnur fy lking- in reisti honum að lokum kirkju i Saurbæ á Hvalfjarðarströnd sem vigð var fyrir næstum þrjátiu ár- um, hinnarmurinn vildi meina að kirkjunni bæri að standa i höfuð- borginni þarsem fólkið væri flest og þörfin fyrir guðsorðið mest. A þeim árum var aðeins einn söfnuður i Reykjavik, Reykja- vikursöfnuðurinn sem hafði að- setur i Dómkirkjunni sem þegar þótti nokkuð litil til að veita hinni gróandi höfuðborg viðunnandi þjónustu. Þá þegar voru uppi hugmyndir um að réisa stóra kirkju á Skólavörðuholti og þess má geta að i fundargerð frá fundi safnaðarnefndar Dómkirkju- sóknar árið 1926 kemur fram að séra Bjarni Jónsson sóknarprest- ur hafi látið þess getið að hann hafi tekið á móti fjárframlögum sem skuli renna til byggingar slikrar kirkju. Þessar hugmyndir voru nokkuð i deiglunni á þessum árum og margir voru þeirrar skoðunar að kirkjuna á Skóla- vöröuholti bæri að reisa fyrir Al- þingishátiðina 1930. Fyrsta skóflu- stungan 1945 Nokkrum árum siðar þegar Jónas Jónsson frá Hriflu var kirk jumálaráðherra var svo ákveðið aö efna til verðlauna- samkeppni um teikningar að stórri kirkjubyggingu á holtinu. Það var þó samdóma álit manna að engar viðunnandi tillögur hefðu borist. 1937 fer svo Dóm- kirkjusókn þess á leit við ráðherra að hann heimili að húsa- meistari rikisins geri uppdrætti að kirkju á Skólavörðuholti endurgjaldslaust. Húsameistar- inn sat svo við i fimm ár, fram til ársins 1942 og skilaði fullmót- uðum teikningum og likönum af tvennum kirkjubyggingum. Æ siðan hefur bygging Hallgrims- kirkju verið undir umsjá em- bættis húsameistara rikisins. Það var svo ekki fyrr en árið 1940 að Reykjavikursöfnuði var skiptsamkvæmt lögum, þá ifjóra söfnuði — Dómkirk jusókn, Laugarnessókn, Nessókn og Hall- grímssókn, eins og hún hét þá þegar i máli manna. Nýju söfn- uðunum þremur var gertað reisa sér kirkjur og það er athyglisvert ■ 1974: Turninn I allri sinni dýrð, en vottar ekki fyrir þaki á kirkjuskipinu? að af 300.000 krónum sem rikið lagði fram til þessara kirkju- bygginga árið 1942 rann rúmur helmingur til Hallgrimssóknar. Þar skyldi ekki byggja neina sveitakirkju. En framkvæmdir töfðust um hrið, það var strið, Skólavörðu- holtið var undirlagt af Bretum og ekki hægt að hrófla við þeim. Og enn urðu tafir vegna þess að inn- flutningur á byggingarefni var af eðlilegum orsökum ekki mikill. Það var ekki fyrr en árið 1945 að fyrsta skóflustungan að kirkjunni á Skólavörðuholti var tekin. Þremur árum siðar var gamla kirkjan fyrsti hluti verksins, sem nU er kjallari undir kór stóru kirkjunnar, komin upp. Siðan varð hlé áframkvæmdum til 1956, en þá var hafist handa við að byggja neðsta hluta kirkjuskips- ins. Frá 1962 og allt fram á þenn- an dag má svo segja að hafi verið unnið linnulaust við smiði Hall- gri'mskirkju en af mismiklum krafti þó eins og öllum er kunn- ugt. Turninn fór að vaxa upp úr jörðinni árið 1964, en árið áður hafði einmitt verið gerð nokkuð stórhuga áætlun um að fullgera kirkjuna fyrir 1974 — þjóðhátiðar- ár tslendinga og 300 ára ártíð Hallgrims kirkjunafna. Það reyndist ofætlan en það ár svipti þó turninn loks af sér vinnu- pöllunum sem höfðu verið þyrnir i augum Reykvikinga i mörg ár. Byggingameistari Reykjavíkur Það var hinn eini sanni húsa- meistari rikisins, Guðjón Samúelsson, sá hinn sami og teiknaði svo til öll stórhýsi i bæn- um á fyrrihluta þessarar aldar — Þjóðleikhúsið, Landspitalann, Háskólann — sem fékk i hendur það verkefniað teikna Hallgríms- kirkju. En eins og getið var hafði áður farið fram árangurslaus samkeppni um stóra kirkjubygg- ingu i Reykjavik. Guðjón var þá nokkuð við aldur sá maður sem hefur sett mest mark á bygg- ingarsögu Reykjavikur allt þar til Breiðholtsarkitektarnir hófust handa og ekki laust við að menn grunaði að hann ætlaði að reisa sér varanlegan og óbrotgjarnan minnisvarða á Skólavörðuhæð. Að minnsta kosti voru flestir sem þrumulostnir þegar fréttist af fyrirhugaðri stærð kirkjunnar. Jakob Jónsson prestur i Hall- grimssókn minnist þess i endur- minningabók sinni „Frá sólar- upprás til sólarlags” að Guðjón SamUelsson hefði eitt sinn sagt við sig að á æskuárum sinum hefði hann eitt sinn dreymt ,,að hann sæi framan á stóra og fagra kirkju. Hann lýsti draumnum fyrir móður sinni og hUn réö hann fyrir þvi að hann ætti eftir að sjá um byggingu á slikri kirkju”. Séra Jakob segir ennfremur: „Þessi draumur prófessors Guð- jóns er nU orðinn draumur is- lensku þjóðarinnar. Kannske væri hann orðinn veruleiki, ef þjóðin og kirkjan hefði ekki einnig átt aðra drauma sem kröfðust mikils kostnaðar. En draumlaus þjóð er dauð þjóð. Og gleymist draumurinn um Hallgrimskirkju er hætt við að fleiri draumar gleymist”. „Ekki meir, ekki meir” En það gekk ekki átakalaust fyrir sig að koma draumum Guð- jóns heitins Samúelssonar i fram- kvæmd. Margir réðust hatramm- lega á kirkjuyfirvöld og stjórn byggingarmála fyrir að sam- þykkja teikningar og ósmáar byggingaráætlanir Guðjóns. Sumir töldu þegar i upphafi að Hallgrimskirkja væri gömul og Urelt frá sjónarmiði byggingar- listarinnar. öðrum fannst hún alltof stór og ekki bætti úr skák að þessi risabygging átti að risa á hæsta bletti i miðborg Reykja- vikur. Þeir sögðu og segja liklega enn að kirkjan mundi eyðileggja heildarsvip borgarinnar. Efnis- hyggjumenni töldu að það væri hægt að byggja betri og nauðsyn- legri hús fyrir peningana, skóla, sjUkrahUs... Menn örvæntu, það væri sama hvar maður væri staddur i höfuðborginni, alls staðar sæist kirkjan. Steinn Steinarr orti sem fleygt varð: Húsameistari rikisins tók handfylli sina af leir og horföi dulráðum augum á reizlur og kvarða: 51 x 19 + 18 -=- 102,' þá Utkomu læt ég mig raunar litils varða. Ef turninn er lóðréttur hallast kórinn til hægri. Min hugmynd er sú, að hver trappa sé annarri lægri. HUsameistari rikisins tók handfylli sina af leir og Hallgrimur sálugi Pétursson kom til hans og sagði: HUsameistari rikisins! Ekki meir, ekki meir! Það voru fleiri höfðingjar sem settu sig á móti byggingu stór- kirkjunnar á Skólavörðuholti strax i upphafi. Meðal þeirra sem stungu niður stilvopni um málið voru Pétur Benediktsson banka- stjóri, Kjarval listmálari, Gunnar Gunnarsson rithöfundur sem uppnefndi kirkjuna „sæljónið” og margir fleiri og réðu þar engir hefðbundnir flokkadrættir. Arið 1967 skrifaði Thor Vilhjálmsson i grein sem nefndist „Aiturn”: „Hallgrfmskirkjumálið er eitt dæmi þess hve galvanfseruð sum islensk heilabU eru fyrir rök- semdum heilbrigðrar skynsemi. Méð þessari hrikalegu smið er nUtið Islands að reisa minnis- I

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.