Tíminn - 28.03.1982, Blaðsíða 16

16
Sunnudagur 28. mars 1982
Indriði G. Þorsteinsson er hvorki smávaxinn
maður né fyrirferðarlítill. Hann hefur
mæðst í mörgu um dagana og ég þykist vita
hann leggi það allt saman nokkurn veginn að
jöfnu, kunnastur er hann auðvitað sem rit-
höfundur og blaðamaður. Nú situr hann á
loftinu í húsi sínu við Heiðargerði og býður
okkur kókostoppa.
Það vita allir að Indriði er úr Skagaf irðin-
um. Engu að síður spyr ég hann eitthvað út í
upprunann.
¦ „Minn uppruni er afskaplega
ómerkilegur", svarar hann og
tyggur kókostoppa. „Ég er ekki
af nokkrum ættum, kominn af
dalabændum i Skagafiröi eins
langt aftur og rakiB veröur, ekki
stórbrotnum manneskjum en far-
sælum. Þessir forfeður minir, ég
hef svoli'tiö veriö að forvitnast um
þá upp á síðkastiö, þeir voru að
drukkna i Héraösvötnum, þeir
voru aö eiga börn i lausaleik —
þetta gekk svona upp og niour hjá
þeim eins og geröist i bændaþjóð-
félaginu. Þao mátti ekki koma
kaupakona á bæ a6 hún yrði ekki
ólétt eftir bóndann. Sem sagt, það
eru mjög venjulegir bændur, með
venjulega siði og venjulega dauö-
daga, sem standa að mér i
marga, marga ættliði".
— Hvar komstþú sjálfur til sög-
unnar?
„Það var i Gilhaga i Lýtings-
staðahreppi I Skagafirði sem ég
kom til sögunnar, en þar var faðir
minn leiguliði. Þetta var árið
1926, um vorið, þann 18. april. I
Gilhaga var ég i eitt ár, en siöan
ferðuðuumst við fram og aftur
um Skagafjöröinn, alveg út að
Sauðárkrók, og svo fram eftir til
baka en líkki alla leið. Við end-
uðum á Steinsstöðum. Þaðan
fluttum við til Akureyrar vorið
'39, svo ég er eiginlega Akur-
eyringur lika, fermdist á Akur-
eyri til dæmis. Þarna bjó ég til 25
' ára aldurs og var lengi aö fara".
— Hvað gerðiröu?
„Ég var i vegavinnu, ég var i
þessari frægu Bakkaselsbrekku
upp á öxnadalsheiðina,' það var
að ég held sumarið '42, svo var ég
IBretavinnunni þar á undan, svo-
kallaður gervismiður 15 og 16 ára
gamall. Siöan fór ég til Valgarös
Stefánssonar, heildverslun, þegar
ég var 17 ára, var sölumaöur hjá
honum og þar var ég til '44, eða i
tvöár. Þá fór ég á vörubil. Eitt ár
var ég leigubilstjóri hjá Kristjáni,
BSA. Svo var égl efnagerð hér i
Reykjavik og keyröi strætisvagn
eitt sumar. Sannleikurinn er sá að
ég vann allt sem að höndum kom,
en þaö voru að visu stór uppihöld
á þessum árum. Ég var latur og
nennti ekki mikið að gera, en fékk
stundum köst og fór þá og fékk
mér vinnu, og var I henni eftir þvl
sem efni og ástæöur gáfu tílefni
til."
Skáldakölónía
á Akureyri
— Hvenær ferðu aö skrifa?
„Ja, ég byrjaði á þvl að skrifa'
svona ýmsa hluti þegar ég var 17
ára eða þar um bil. Ég gerði einu
sinni uppkast aB sögu úr skóla, ég
var á Laugarvatni '41 til '42 og ég
held þaðhafi veriB tveimur árum
seinna aB ég gerBi uppkast aB ein-
. hverri sögu sem átti aB gerast á
Laugarvatni. Þetta er þaB fyrsta
sem ég man eftir að ég hafi reynt
f
að skrifa. Siðan leið >
langur timi og /
maður var nú
svona að föndra við
þetta, fór aðfást
við að yrkja ljóð. ,
Ég man þaB aB /
ég var tekinn i
skáldakólóni'una
á Akureyri
áður en ég
hafði I rauninni
gert nokkurn
skapaðan
hlut.
í þessum
hópi voru
Kristján frá Djúpalæk,
Rósberg Snædal, HeiBrekur GuB-
mundsson — þetta var sá hópur á
Akureyri sem ég var svolitiB I
samflotí meB einkum Kristjáni
frá Djúpalæk, og ég man aB mln-
ar skáldskapargrillur fóru allar á
hvolf einn daginn þegar ég sýndi
honum ljóð sem ég hafBi verið að
yrkja. Hann sagBi aB þaB væri al-
veg gjörsamlega ónothæft og
óbrúklegt á alla enda og kanta og
þá hætti ég aB yrkja svona I bili.
Annars hafði ég verið að sýna
pabba dálltiö af þvl sem ég orti —
hann var það sem kallaB er hag-
yrðingur — og honum fannst það
Hka allt vera ómögulegt. Hann
var ákaflega formfastur, þaö
varð allt að vera klárt og kvitt,
ekki nóg aö visurnar væru
stuðlaðar, heldur urðu stuðlarnir
að vera á réttum stöðum I setn-
ingunni og svö'framvegis og svo
framvegis. Þannig aö minar
fyrstu tilraunir til ritstarfa gengu
mjög óbjörgulega, en einhvern
veginn hélt ég nú samt áfram.
Þessi skáldakólónia, já, mér
þótti afar merkilegtaB vera innan
um þessa menn, þeir voru
skemmtilegir og stórgáfaBir. ÞaB
má segja um okkur, eins og alla
menn, aB okkur hefur farnast
misjafnlega. En ég hef alltaf litið
á Kristján f rá Djúpalæk sem stór-
skald og fer ekkert ofan af þvi.
Einhvern veginn finnst mér þó
alltaf, að fyrir utan þessi stór-
kostlegu glimt sem koma i þvi
sem hann.er að gera, þá sé hann
miklu meira skáld I persónunni
en manni finnst maður sjá á
pappírnum. Að tala við hann.
Rósberg ersvo þessi ágæti hag-
yrðingur, Heiðrekur er mjög gott
skáld lika. Þeir gjalda þess nú
sjálfsagt að vera þarna fyrir
norðan a&alkjötkatlana, það ber
minna á þeim þess vegna. Og enn
þann dag I dag skil ég ekki af
hverju þeir gerðu sér svona tltt
um mig, því ég hafði bókstaflega
ekkert skrifað. En maður var
kjaftfor og reif sig allan sundu'r
og saman um menn og málefni —
hef ntl löngum gert þaö — án þess
að hafa nokkurt vit á þvi út af
fyrir sig, og þeir tóku þaB bara
sem sjálfsagðan hlut að þó ég
hefBi ekkertskrifaB þá ætti ég það
bara eftir.
Sjáðu til
Aður fyrr var reglan
sú að menn fóru út I prósa eftir að
hafa ort ljóð, og komu þannig
löppunum niður á jörðina. Min
. kynslóð sleppti ljóöunum en
skrifaði staðinn smásögur til að
æfa sig. Ég skrifaði ansi mikið af
smásögum sem ég henti öllum
saman sem betur fer. Mér hefur
aldrei verið fast I hendi það sem
ég hef skrifað, átt ákaflega gott
með aB gagnrýna þaB eftir á, og
taka til greina gagnrýni annarra.
ÞaB er nú svo aB þegar fólk er aB
taka mann I gegn þá hrln þaB ekk-
ert voBalega mikiB á manni en
maBur tekur þaB til greina. Þetta
hefur hjálpaB mér mikiB og þarna
á Akureyri henti ég jafnóBum
flestu því sem ég skrifaBi".
„Finnst enn ég sé
maður að norðan
og fari heim
næstu daga..."
— ÆtlaBirBu þér þá þegar aB
verBa rithöfundur?
„Nei," segir IndriBi blátt
áfram. ,,Ég ætlaði mér aldrei að
verða rithöfundur. Ég er alinn
upp i' miklu skáldskaparand-
rúmslofti, þar sem menn bæði
ortu og fóru með skáldskap eins
og sjálfsagöan hlut — það var
ekki til hjá þessu fólki að það væri
einhver atvinna aö vera skáld. Að
menn ákvæðu að verða skáld, eða
langaði til að verða skáld. Það
var skemmtunin sem skipti
mestu mali, að hafa gaman af
þessu. Ég held að það hafi aldrei
hvarflað að mér ákvörðun um þaö
á einhverjum ákveðnum punkti
aðég ætlaði aB veröa rithöfundur.
Svo æxlast það bara þannig að ég
skrifa nokkrar bækur, mér finnst
ég enn ekki vera rithöfundur. Ég
er ennþá bara maður sem vasast i
mörgu, eins og ég hef alltaf gert.
ftg hef vasasti öllum fjandanum.
Ég var blaðamaður og ritstjóri
áratugum saman. ícg hætti ekki
að skrifa fyrir það, ég skemmti
mér bara við það. En ég get
heldur ekki litiö svo á aB ég sé
einhver fri'stundahöfundur. ÞaB
eru sko engar frístundir hjá mér
þegar ég er aB skrifa bók! Þetta
gerist hma
vegar ekki þanmg a*.
ég gangi aB skrifborði á ákvem.
um ti'ma og byrji að skrifa. Þetta
gerist býst ég viö eins og hjá hag-
yrðingunum, þaðbara dettur ofan
I þá, vlsan eða viöfangsefnið.
Fólkið i' Skagafirði, þao leit
aldrei svo á að það væri skáld.
Margt af þessu fólki er andskoti
vel yrkjandi en það hefur aldrei
heyrst orð frá þvi. Svo á hljóðum
og góðum stundum, þegar maður
sat við hliðina á þvi, þá fór það
kannski með kvæöi eftir sig. Það
geröi aldrei kröfu til þess aö vera
viðurkennt af einum eða neinum,
þetta var bara hluti af Hfinu. Eins
erhja mér. Þetta er'ekki atvinna,
heldur hluti af mlnu lifi."
Indriði fer aö leita að pipunni
sinni. Þegar hann kemur aftur
vik ég að burtför hans frá Akur-;
eyri.
„Já, það tók langan tima, eins
og ég nefndi áöan, mér þótti vænt
um Akureyri og þó ég sé búinn að
eiga heima hér fyrir sunnan lengi
og llki mjög vel við Reykjavik og
Reykvlkinga, þá koma enn þær
stundir að mér finnst ég vera
maður að norðan sem fær hér
gistingu og hljóti að vera aö fara
heim næstu daga. Þaö er nú svo
að þessi miklu skil sem verða
þarna i' þjóöfélaginu, þau mæða
svona sérkennilega á manni.
Yngra fólk þekkir það ekki, en
maöur finnur á sjálfum sér að
maður er stundum eins og gestur
I samtímanum."
— Þú hefur einmitt skrifaB mik-
iB um þessi skil sem verBa I þjóB-
félaginu skömmu fyrir miðja öld.
„Já. En þaB er gert af öBrum
ástæBum, maður hefur löngun til
aB vera svolftill skrásetjari á
tiBarandann og þessi aldahvörf
sem ver&a I strlBinu eru merki-
legustu hlutir sem yfir þessa þjóB
hafa gengiB. ViB erum I allt öBru •
þjóðfélagi '38 eða '39 heldur en
eftir '45. Þeir sem hafa lifað þá
breytingu og voru komnir til
sæmilegs þroska er hún varö, þeir
sleppa aldrei við hana. Maður
verður svolltið melankóllskur af
að hugsa um þetta. Ég held
reyndár
að mesta barátta miu
sem rithöfundar sé aö vera ekKi
melankólískur. Melankólian er
svona eins og mórauBur hundur á
dyramottunni, maBur passar aB
hleypa honum ekki inn, þvl þá
kannski stórskemmir hann fyrir
manni ritverkiB, rlfur þaB I sig."
Mórauður hundur
á dyramottunni
— Hvað væri það sem þú værir
melankólískur út af, ef þú létir
þig hafa það að hleypa hundinum
inn?
„Hvað er það? Það eru þessir
ljúfu hlutir, þetta hæga lif. Það er
veriö að gefa kúnum, það er verið
aö hleypa þeim út og reka þær og
hrossin eru I haganum og þarna
eru kannski tveir eða þri'r hestar
sem eru bara eins og heimilisvin-
ir og eru á álíka háum standard
og fólkið sjálft sem maður er með
i höndunum I þessum bókum.
Þessi mikla nærvera við allt sem
lifir. Náttúran andaði I eyrað á
manni, hún var allt I kringum
mann. Ég man eftir ákveönu flóa-
sundii'einhverribrekku, og þetta
var afskaplega merkilegt flóa-
sund vegna þess að þarna komu á
veturna stallar af is og maður gat
fariðf salíbunu niöurallan flóann,
stall af stalli. Og svo var þetta
slegið á sumrin, ég sló þetta sjálf-
ur, þetta var allt I höndunum á
manni. Og ég tala nú ekki um út-
hagana sem maður sótti hrossin i.
Það var hver einasti hóll með
nafni, hvert einasta kennileiti.
Borgarbiíar hljóta að fjarlægjast
þetta lif. Það þýðir ekkert fyrir þá
að búa sér til eitthvert gervillf
með hundum og köttum, það er
vonlaust, þetta er miklu stærra
mál en svo. Náttúran var manni
svo nákomin, maður reyndi hana
á eigin skrokk. Allt er þetta týnt
og farið og þetta er mórauði
hundurinn sem liggur á dyra-
mottunni."
Indriði kveikir aftur I pipunni