Tíminn - 28.03.1982, Blaðsíða 16

16
Sunnudagur 28. mars 1982
indriði G. Þorsteinsson er hvorki smávaxinn
maður né fyrirferðarlítill. Hann hefur
mæðst í mörgu um dagana og ég þykist vita
hann leggi það allt saman nokkurn veginn að
jöfnu, kunnastur er hann auðvitað sem rit-
höfundur og blaðamaður. Nú situr hann á
loftinu í húsi sínu við Heiðargerði og býður
okkur kókostoppa.
Það vita allir að Indriði er úr Skagafirðin-
um. Engu að síður spyr ég hann eitthvað út í
upprunann.
■

V
■ „Minn uppruni er afskaplega
ómerkilegur”, svarar hann og
tyggur kókostoppa. „Ég er ekki
af nokkrum ættum, kominn af
dalabændum í Skagafiröi eins
langt aftur og rakiB verBur, ekki
stórbrotnum manneskjum en far-
sælum. Þessir forfeBur minir, ég
hef svolitiB veriB aB forvitnast um
þá upp á siBkastiB, þeir voru aB
drukkna i HéraBsvötnum, þeir
voru aB eiga börn I lausaleik —
þetta gekk svona upp og niöur hjá
þeim eins og geröist i bændaþjóB-
félaginu. ÞaB mátti ekki koma
kaupakona á bæ aB hún yrBi ekki
ólétt eftir bóndann. Sem sagt, þaB
eru mjög venjulegir bændur, meö
venjulega siöi og venjulega dauö-
daga, sem standa aB mér i
marga, marga ættliöi”.
— Hvar komstþú sjálfur til sög-
unnar?
„ÞaB var i Gilhaga i Lýtings-
staöahreppi I Skagafiröi sem ég
kom til sögunnar, en þar var faöir
minn leiguliöi. Þetta var áriB
1926, um voriö, þann 18. april. 1
Gilhaga var ég 1 eitt ár, en siöan
feröuöuumst viB fram og aftur
um Skagafjöröinn, alveg út aö
Sauöárkrók, og svo fram eftir til
baka en ekki alla leiö. ViB end-
uBum á Steinsstööum. Þaöan
fluttum viB til Akureyrar voriB
’39, svo ég er eiginlega Akur-
eyringur lika, fermdist á Akur-
eyri til dæmis. Þarna bjó ég til 25
' ára aldurs og var lengi aö fara”.
— HvaB geröiröu?
,,Ég var I vegavinnu, ég var i
þessari frægu Bakkaselsbrekku
upp á öxnadalsheiöina, þaö var
aB ég held sumariö ’42, svo var ég
i Bretavinnunni þar á undan, svo-
kallaBur gervismiBur 15 og 16 ára
gamall. Siöan fór ég til Valgarös
Stefánssonar, heildverslun, þegar
ég var 17 ára, var sölumaöur hjá
honum og þar var ég til ’44, eöa i
tvöár. Þá fór ég á vörubil. Eitt ár
var ég leigubilstjóri hjá Kristjáni,
BSA. Svo var ég i efnagerö hér i
Reykjavlk og keyröi strætisvagn
eitt sumar. Sannleikurinn er sá aö
ég vann allt sem aB höndum kom,
en þaö voru aö visu stór uppihöld
á þessum árum. Ég var latur og
nennti ekki mikiö aö gera, en fékk
stundum köst og fór þá og fékk
mér vinnu, og var I henni eftir þvi
sem efni og ástæöur gáfu tilefni
tU.”
Skáldakólónía
á Akureyri
— Hvenær feröu aö skrifa?
,,Ja, ég byrjaöi á þvi aö skrifa'
svona ýmsa hluti þegar ég var 17
ára eöa þar um bil. Ég geröi einu
sinni uppkast aö sögu úr skóla, ég
var á Laugarvatni ’41 til ’42 og ég
held þaöhafi veriö tveimur árum
seinna aö ég geröi uppkast aö ein-
hverri sögu sem átti að gerast á
Laugarvatni. Þetta er þaö fyrsta
i ég man eftir aö ég hafi reynt
að skrifa. Siöan leið
langur timi og
maöur var nú
svona að föndra viö
þetta, fór að fást
við aö yrkja ljóð.
/

/
/
\
■ ,
Ég man þaö aö
ég var tekinn f
skáldakólóniuna
á Akureyri
áöur en ég
haföi I rauninni
gert nokkurn
skapaöan
hlut. 'vV
1 þessum
hópi voru
Kristján frá Djúpalæk,
Rósberg Snædal, Heiðrekur Guö-
mundsson —þetta var sá hópur á
Akureyri sem ég var svolitið i
samfloti meö einkum Kristjáni
frá Djúpalæk, og ég man aö min-
ar skáldskapargrillur fóru allar á
hvolf einn daginn þegar ég sýndi
honum ljóö sem ég haföi veriö aö
yrkja. Hann sagöi aö þaö væri al-
veg gjörsamlega ónothæft og
óbrúklegt á alla enda og kanta og
þá hætti ég aö yrkja svona I bili.
Annars haföi ég veriö aö sýna
pabba dálítiö af þvi sem ég orti —
hann var þaö sem kallað er hag-
yrðingur — og honum fannst þaö
lika allt vera ómögulegt. Hann
var ákaflega formfastur, þaö
varö allt aö vera klárt og kvitt,
ekki nóg að visurnar væru
stuðlaöar, heldur uröu stuölarnir
að vera á réttum stööum I setn-
ingunni og svo'framvegis og svo
framvegis. Þannig aö minar
fyrstu tilraunir til ritstarfa gengu
mjög óbjörgulega, en einhvern
veginn hélt ég nú samt áfram.
Þessi skáldakólónia, já, mér
þótti afar merkilegtað vera innan
um þessa menn, þeir voru
skemmtilegir og stórgáfaöir. Þaö
má segja um okkur, eins og alla
menn, aö okkur hefur farnast
misjafnlega. En ég hef alltaf litiö
áKristjánfrá Djúpalæk sem stór-
skáld og fer ekkert ofan af þvi.
Einhvern veginn finnst mér þó
alltaf, aö fyrir utan þessi stór-
kostlegu glimt sem koma i þvi
sem hann er aö gera, þá sé hann
miklu meira skáld i persónunni
en manni finnst maöur sjá á
pappirnum. Aö tala viö hann.
Rósberg ersvo þessi ágæti hag-
yrðingur, Heiörekur er mjög gott
skáld lika. Þeir gjalda þess nú
sjálfsagt aö vera þarna fyrir
norðan aöalkjötkatlana, þaö ber
minna á þeim þess vegna. Og enn
þann dag i dag skil ég ekki af
hverju þeir geröu sér svona titt
um mig, þvi ég haföi bókstaflega
ekkert skrifaö. En maður var
kjaftfor og reif sig allan sundur
og saman um menn og málefni —
hef nú löngum gert þaö — án þess
aö hafa nokkurt vit á þvi út af
fyrir sig, og þeir tóku það bara
sem sjálfsagðan hlut aö þó ég
heföi ekkertskrifaö þá ætti ég þaö
bara eftir.
Sjáöutil. -
Áður fyrr var reglan
sú aö menn fóru út i prósa eftir aö
hafa ort ljóö, og komu þannig
löppunum niöur á jöröina. Min
kynslóö sleppti ljóðunum en
skrifaði staöinn smásögur til að
æfa sig. Ég skrifaði ansi mikið af
smásögum sem ég henti öllum
saman sem betur fer. Mér hefur
aldrei verið fast i hendi þaö sem
ég hef skrifað, átt ákaflega gott
meö aö gagnrýna þaö eftir á, og
taka til greina gagnrýni annarra.
Þaö er nú svo aö þegar fólk er aö
taka mann i gegn þá hrin það ekk-
ert voöalega mikiö á manni en
maöur tekur þaö til greina. Þetta
hefurhjálpaömér mikiö og þarna
á Akureyri henti ég jafnóöum
flestu því sem ég skrifaði”.
„Finnst enn ég sé
maður að norðan
og fari heim
næstu daga...”
— Ætlaöiröu þér þá þegar aö
verða rithöfundur?
„Nei,” segir Indriöi blátt
áfram. ,,Ég ætlaöi mér aldrei að
veröa rithöfundur. Ég er alinn
upp í miklu skáldskaparand-
rúmslofti, þar sem menn bæði
ortu og fóru meö skáldskap eins
og sjálfsagöan hlut — þaö var
ekki til hjá þessu fólki aö þaö væri
einhveratvinna aö vera skáld. Aö
menn ákvæöu aö veröa skáld, eöa
langaöi til aö veröa skáld. Þaö
var skemmtunin sem skipti
mestu máli, aö hafa gaman af
þessu. Ég held aö þaö hafi aldrei
hvarflaðaö mérákvöröun um þaö
á einhverjum ákveönum punkti
aöég ætlaði að veröa rithöfundur.
Svo æxlast þaö bara þannig aö ég
skrifa nokkrar bækur, mér finnst
ég enn ekki vera rithöfundur. Ég
erennþá bara maðursem vasast I
mörgu, eins og ég hef alltaf gert.
Ég hef vasasti öllum fjandanum.
Ég var blaðamaður og ritstjóri
áratugum saman. Ég hætti ekki
að skrifa fyrir þaö, ég skemmti
mér bara viö þaö. En ég get
heldur ekki litið svo á að ég sé
einhver fri'stundahöfundur. Þaö
eru sko engar fristundir hjá mér
þegar ég er aö skrifa bók! Þetta
gerist huia
vegar ekki þanmg
ég gangi að skrifboröi á ákveu..
um tíma og byrji að skrifa. Þetta
gerist býst ég viö eins og hjá hag-
yrðingunum, þaðbara dettur ofan
i þá, visan eöa viöfangsefniö.
Fólkiö í Skagafirði, þaö leit
aldrei svo á aö þaö væri skáld.
Margt af þessu fólki er andskoti
vel yrkjandi en þaö hefur aldrei
heyrst orð frá þvi. Svo á hljóðum
og góöum stundum, þegar maður
sat viö hliðina á þvi, þá fór það
kannski með kvæði eftir sig. Það
geröi aldrei kröfu til þess aö vera
viöurkennt af einum eða neinum,
þetta var bara hluti af lifinu. Eins
erhjá mér. Þetta er ekki atvinna,
heldur hluti af minu lifi.”
Indriði fer að leita aö pipunni
sinni. Þegar hann kemur aftur
vik ég aö burtför hans frá Akur-
eyri.
„Já, það tók langan tima, eins
og ég nefndi áöan, mér þótti vænt
um Akureyri og þó ég sé búinn að
eiga heima hér fyrir sunnan lengi
og liki mjög vel viö Reykjavik og
Reykvikinga, þá koma enn þær
stundir aö mér finnst ég vera
maöur aö norðan sem fær hér
gistingu og hljóti aö vera að fara
heim næstu daga. Þaö er nú svo
aö þessi miklu skil sem veröa
þarna í þjóöfélaginu, þau mæöa
svona sérkennilega á manni.
Yngra fólk þekkir það ekki, en
maöur finnur á sjálfum sér aö
maöur er stundum eins og gestur
I samtímanum.”
— Þú hefur einmitt skrifaö mik-
iö um þessi skil sem veröa i þjóö-
félaginu skömmu fyrir miöja öld.
„Já. En þaö er gert af öörum
ástæöum, maöur hefur löngun til
aö vera svolitill skrásetjari á
tiöarandann og þessi aldahvörf
sem veröa i striöinu eru merki-
legustu hlutir sem yfir þessa þjóð
hafa gengiö. Viö erum I allt ööru
þjóöfélagi ’38 eöa ’39 heldur en
eftir ’45. Þeir sem hafa lifað þá
breytingu og voru komnir til
sæmilegs þroska er hún varö, þeir
sleppa aldrei viö hana. Maður
veröur svolitiö melankóllskur af
að hugsa um þetta. Ég held
reyndar
aö mesta barátta mn.
sem rithöfundar sé að vera ekki
melankóliskur. Melankólian er
svona eins og mórauður hundur á
dyramottunni, maður passar að
hleypa honum ekki inn, þvi þá
kannski stórskemmir hann fyrir
manni ritverkiö, rifur þaö I sig.”
Mórauður hundur
á dyramottunni
— Hvað væri þaö sem þú værir
melankóli'skur út af, ef þú létir
þig hafa það aö hleypa hundinum
inn?
„Hvað er það? Það eru þessir
ljúfu hlutir, þetta hæga lif. Það er
n veriö að g efa kúnum, þaö er veriö
aö hleypa þeim út og reka þær og
hrossin eru i haganum og þarna
eru kannski tveir eöa þri'r hestar
sem eru bara eins og heimilisvin-
ir og eru á álika háum standard
og fólkið sjálft sem maöur er meö
i höndunum i þessum bókum.
Þessi mikla nærvera við allt sem
lifir. Náttúran andaði i eyrað á
manni, hún var allt i kringum
mann. Ég man eftir ákveönu flóa-
sundii'einhverri brekku, og þetta
var afskaplega merkilegt flóa-
sund vegna þess aö þarna komu á
veturna stallar af Is og maöur gat
fariö i'salibunu niöurallan flóann,
stall af stalli. Og svo var þetta
slegiðá sumrin, ég sló þetta sjálf-
ur, þetta var allt I höndunum á
manni. Og ég tala nú ekki um út-
hagana sem maður sótti hrossin i.
Það var hver einasti hóll með
nafni, hvert einasta kennileiti.
Borgarbúar hljóta að fjarlægjast
þetta li'f. Þaö þýöir ekkert fyrir þá
að búa sér til eitthvert gervilif
með hundum og köttum, það er
- vonlaust, þetta er miklu stærra
mál en svo. Náttúran var manni
svo nákomin, maður reyndi hana
á eigin skrokk. Allt er þetta týnt
og farið og þetta er mórauði
hundurinn sem liggur á dyra-
mottunni.”
Indriöi kveikir aftur i pipunni