Tíminn - 28.03.1982, Blaðsíða 18

Tíminn - 28.03.1982, Blaðsíða 18
Sunnudagur 28. mars 1982 — Samtal við Indriða G. Þorsteins- son sagðist jafnan hafa verið heldur ópóliti'skur ritstjóri... „Já.” — En hefur pólitiskur áhugi þinn farið vaxandi á undanförn- um árum? „Ekki segi ég það nú. Ég held ég sé yfirleitt litið pólitiskur maður. En það eru ákveðnir hlut- ir sem maður hefur áhuga á aö fjalla um, og það hefur reynst auövelt fyrir mig að skrifa um stjórnmál. Ég hef reynt að gera þaðafsanngirni og ef einhverjum þykja skrif min ekki vera sann- gjörn þá er það visast af þvi að ég hef reynt að rétta af það frjáls- lyndi sem felst einkum i þvi að hampa vinstri mönnum. Ég hef ekkert vont um vinstri menn að segja, faðir minn var vinstri maöur og ég er alinn upp á vinstra heimili, en það er ekki sanngjarnt að þeir hafi allan hólmgönguhólmann fyrir sig.” — Þú hefur lengi veriö kenndur við Svarthöfða i Visi og nú Dag- blaöinu og Visi. „Já, það er rétt. Þaö má svo sem segja að það sé ekkert óeðli- legt. Hitt er annaö mál aö Svart- höföi er skrifaður undir dulnefni og ég er oft á ferðalögum innan- lands eða utan og varla skrifa ég Svarthöfða á meðan. Hver maður sér i hendi sér að Svarthöfði er ekki skrifaður af manni sem er mánuð i' Bandarikjunum, eins og ég var siðastliðiö haust. Eigum við ekki að láta þetta duga um Svarthöfða, ég hef hvorki játað þessu né neitað og þeir sem kenna mér þessi skrif verða aö fá að gera það. Ég sem lesandi er af- skaplega ánægöur meö Svart- höföa.” — Ertu alltaf sammála honum? „Oftastnær er ég það, oftast- nær.” — Nú minnir mig ég hafa lesið það einhvers staðar að þú værir enn flokksbundinn framsóknar- maöur. „Já, ég er það. Ég tel að menn eigi ekki að vera að skipta um flokka, ég hef aö minnsta kosti engan áhuga á að ganga á milli. Aftur á móti er ég þeirrar skoðun- ar að ef maður gegnir ekki trúnaðarstöðum fyrir sinn flokk, þá eigi hann að hafa þá sjálfs- virðingu að geta sagt flokknum að fara til andskotans hvaða dag sem honum sýnist án þess að ganga úr honum. Hver flokks- maður hefur rétt til að gagnrýna flokkinn og einstaka menn i hon- um sem eru að brölta út um holt og móa með einhverja bölvaða þvælu og vitleysu og allt i' nafni flokksins. Ég tel mig ekki skuld- bundinn til að halda kjafti yfir öllu vondu i Framsóknarflokkn- um, bara af þvi að ég er félagi i flokknum. Ég er framsóknar- maður vegna þess aö ég aðhyllist svona gróft séð, lýðræðismilli- stefnu og ég er mjög hress með ýmsa hluti sem framsókn hefur unnið að. Ég er lika mjög hress með margt i Samvinnuhreyfing- unni, þó ég sé jafn óhress með annað. Og ég get ekki séö að mér myndi liða betur i öðrum flokk- um.” „Ekkibara framsóknarslaufa á íhaldsbladi...” — Nú varstu fyrir nokkru kjör- inn stjórnarformaður Reykja- prents sem gaf út Visi og á nú aðild aðDagblaöinu og Visi. Visir hefur jafnan veriö talinn á linu Sjálfstæðisflokksins. „Ég verð nú að segja að ég hef ekki séð öllu meiri yfirlýsingu um frjálslyndi en þegar eigendur Visis fóru fram á við mig að ég tæki að mér stjórnarformennsku i Reykjaprenti. Þetta var yfir- lýsing um aö blaðið vildi vera óflokksbundið. Og það hefur fullt Ég er sjálfsagt fyrir ýmsu fólki tillit verið tekiö til min, ég er ekki bara framsóknarslaufa á ihalds- blaði. Nú hef ég, samkvæmt ein- dregnum tilmælum, tekið sæti i stjórn Frjálsrar fjölmiölunar sem gefur út Dagblaðið og Visi, og einnig þar fer mjög vel um einn framsóknarmann.” — Hvaða álit hafðirðu á sam- einingu blaðanna? „Ég hefði gjarnan viljað sjá meiri breytingu og ég vænti þess reyndar að þær verði. Dagblaðið og Vi'sis verður að vera nýtt blað en ekki tvöhálfblöð. Það má ekki hanga i uppsetningarhlutum sem fylgdu Dagblaðinu eða Visi og sannleikurinn er sá að blöð þurfa að vera si'fellt á hreyfingu hvað varðar uppsetningu. Þá meina ég ekki að það eigi að breyta viku- lega, heldur á nokkurra ára fresti. Þetta er það eina sem mér hefur fundist vera að nýja blaðinu, að það bæri of mikinn svip af öðru hvoru gamla blaðinu. En þetta breytist, ég veit þaö.” — En var þá ekki farið of geyst af stað? „Það hefði ekki verið hægt að koma þessu i framkvæmd öðru- visi. Ég er ansi hræddur um að sameiningin hefði gengið seint ef öllu þvi liði sem vildi i raun og veru hindra þetta hefði veriö gefið tækifæri i hálfan mánuð til samblásturs. Nei, svona á að gera öll viðskipti. Svona gekk Howard Hughes frá si'num málum — jafn- velinniá almenningssalernum —■ og það verður ekki sagt að hann hafi ekki vitað sinu viti.” — Sumum þótti það virðingar- leysi gagnvart blaðamönnunum hversu hastarlega blöðin voru sameinuö. „Já, þetta voru auðvitað ákveðinóþægindien mér skilst að það hafi verið metið við starfs- fólkiö eins og sjálfsagt var. Þetta er svo annað mál að blaðamenn eiga aö vera stolt stétt af hand- verki sinu en ekki vafstra i eignarhlutum, eignaskiptum og sliku. Ef blaðið kemur út á þeim að vera sama þó fjandinn sjálfur eigi það! Þeir eiga að hafa áhyggjur af þvi hvernig blaðið er skrifaö ekki hverjir eigi hluta- bréfin.” — Veistu hvernig Svarthöfða leist á sameininguna? Nú hafði hann hæðst eilitið að „rauðvinspressunni.” „Sko. Þetta er svona eins og með stjórnarsamninga. Þú átt i kosningum og rifur ógurlegan kjaft við andstæðinginn og skammar hann blóðugum skömmum og daginn eftir gengurðu til samstarfs við hann. Hvaö varðumstóru orðin? Jónas Kristjánsson skrifar leiöara um IGÞ og segir að IGÞ sé einhver aumingi á framfæri rikisins og á þá liklega við að ég sé enn að skrifa þjóðhátiðarbókina. Menn hafa nú ekki gengið álfkonunni alveg á hönd, þannig að þeir geti ekki náð saman. Enda hefur aldrei verið neitt i þessu nema daglegur skætingur. Og það er nú að baki.” — önnur bók sem þú ert að skrifa er stundum umtöluö. Bókin um Kjarval. „Já. Þetta er verkefni sem ég tók aö mér aö beiðni borgarinnar og mér kom á óvart hvað það mætti mikilli andstöðu ýmissa aðila sem sýnilega töldu sig eiga Kjarval. Þetta leiðindaskak er sjálfsagt ekki búið enn en mér er alveg sama, ég ætla að skrifa bókina og er hún kemur út geta menn deilt á hana. Mér kemur ekki við hvernig fólki liður út af þessu nema hvað ég reyni að bera af mér bein ósannindi.” „Það verður Hólaprent, mikið af Hólaprenti...” — Ennþá eitt sem þú ert um- deildur fyrir: afstööu til kvenna i bókum þinum. „Þessi Helga Kress, já, hún er að skrifa einhverjar greinar um það að ég sé á móti konum og sé kvenhatari. Mér kemur þetta svo á óvart að ég veit ekki hverju skal svara. Mér finnst konur vera fallegar, vera indælar, yfirleitt vera allt nema ekki karlar. Ég hef sjálfur lýst þvi yfir, bara til að gleðja hana og aðrar konur sem kunna aðvera sama sinnis, að ég sé það sem kallað er male chau- vinisk pig. Og ég uni þvi bara vel.” — Um ritstörf þin almennt: ertu ánægður með bækurnar þinar? Hann kveikir sér enn i pipunni, segir hægur: „Onei, onei. Maður vinnur seint þetta fullkomna verk nema maður verði svo gamall og vitlaus að maður sjái ekki gall- ana. Fullkomna verkið er ekki til, og til hvers að vera fullkominn á þjóðtungu 230 þúsunda? Hverjum kemur sú fullkomnun við? Ég hallast helst að þvi að ákveðin tónlist nálgist fullkomnun mest allra listgreina, mikið geysilega geturhún verið falleg! Og þó hún sé ekki fullkomin þá er hún upphafin maður getur tekið Beet- hoven sem dæmi. Annars er ég mjög hrifinn af Wagner. Mér þyk- ir Wagner finn! Ég spila oft Graalsönginn fyrir sjálfan mig og maður er alltaf að leita að þessu Graal, og veit ekki einu sinni hvaö það er — sumir halda að það sé steinn eða þúfa suður i Þýska- landi. Liklega er Graal ekki til fremur en hið fullkomna lista- verk. Og ansi held ég maður yrði óhamingjusamur ef maður slysaðist til að vinna fullkomið verk, þá væri ekkert eftir. Nei, við skulum vera ófullkomnir, mennirnir en viö skulum vera svolitið upphafnir, það skaðar engan.” — Má ég spyrja um álit á is- lenskum höfundum, fyrrum eða nú? „Seinni hluti nitjándu aldar,” byrjar Indriöi, ,,er fallegasti timi sem gengið hefur yfir hinn hvita heim. Þá var hvert stórskáldið á fætur öðru. Hér á tslandi er klifað á Jóni Sigurðssyni og þætti hans i frelsisbaráttu þjóðarinnar, en andskotinn — Jónas Hallgrims- son, Grimur Thomsen og þessir kallar sem ortu svo stórkostlega, þeir höfðu ekki minna að segja. Þeirbjuggu til hugarfarið. Eyjan hvita og svo framvegis. Sama sagan var um allan heim, i Rúss- landi, á Englandi og Bandarikin komu seinna. Siðan gerist ekki neitt. Viö höfum átt góð skáld á þessari öld en ég sé ekki betur en þeir séu i hjarta sinu 19. aldar menn. Halldór Laxness. Módernismi hans er allur gerður af skrýtilegum tilburðum , Þór- bergur Þórðarson, hann kemur sem skrifandi maður úr Suður- sveit, skilgetið afkvæmi 19. aldar- innar. Gunnar Gunnarsson er dá- litiö öðruvisi en hann skrifar lika undir ismum 19. aldar. Hvað höf- um við siðan? Jú, ég sé Hannes Pétursson, en fyrir hvað er hann bestur? Er það ekki fyrir að hafa ekki rofiö tengslin við fortiðina? Og Matthias Johannessen sem rýfur þau heldur ekki að öllu leyti. En svo stöndum við afskap- lega illa þegar við ætlum að skrifa bækur i nýjum tima. Mér finnst við vera að hverfa inn i nýtt miðaldamyrkur. A tima Hallgrims Péturssonar var ekki gefið út annað prent á íslandi en guðsorðabækur og nú erum við aö fara inn i guösoröatima sem eru nákvæmlega jafn ofboðslegir fyrir mannshugann og siðmið- aldir voru. Nú er skólabörnum kennt hvað sé rangt og hvað sé rétt, þeim er kennt að þjóðfélagið eigi að vera svona að ákveðnir menn séu hundar og svin — skrattinn i trúarkenningunni. Þjoðfélag, sem er alið svona upp, það getur ekki ort, það getur ekki skrifað sögur. Ekki nema sögur um djöfulinn og hið góða um trúarhégilgjuna(það verður Hóla- prent.mikið af HólaDrenti, Vida- linspostilla veröur tekin upp að nýju, bara i annarri mynd og þannig höldum við inn i myrkrið. Ég sé öll merki þess að þessi and- skoti er að koma yfir Vestur- Evrópu aftur og mér þykir leiðin- legt að þurfa að lifa það. Hér eru skrifaðar bækur sem eru svo gagnslausar og svo litill litteratúr að þær eru eingöngu fyrir Hóla- prentið og það er sorglegt. Okkur þokar inn i myrkrið. Ég er ekki að segja að það geti ekki komið betri timar að lifa i, meira öryggi og þar fram eftir götunum en skáld- skapurinn hann hjálpar ekki, hann verður ekki til að gleðja neinn eða auðga.” „Ákveðnir aðilar elta mann, fást svona við það...” — Af hverju telurðu að þetta stafi? „Þetta stafar af þörfinni til að hópgera einstaklinginn, tryggja að hann detti ekki niður i fátækt og volæði. En hóptryggingin hefur bara aldrei fallið að mann- inum, maðurinn er einstaklingur og enginn er meiri einstaklingur en rithöfundur eða skáld. Hann getur ekki hugsað i hóp hann er sjálfum sér næstur og enginn getur hjálpað honum. Sjálfur met ég skáldskap út frá hugmyndum 19. aldar mannsins — það er mik- il, falleg mælska, hetjuleg átök. Nú yrkja menn kvæöi um hurðar- húninn.” — Að lokum, Indriði. Þú hefur haft lag á að vera býsna umdeild- ur i flestu þvi sem þú hefur tekið þér fyrir hendur. Ertu ósáttur við það eða læturðu þér standa á sama? „Mér er alveg sama en mér leiðist þetta stundum. Það skiptir mig engu máli þó menn deili um mig einhvers staöar úti i bæ, bara ef ég fæ að vera i friði. Mér þykir verra ef menn eru að hringja hingað og rjúka i mig með ein- hverju helvitis offorsi. Nú er ég ekki þannig skapi farinn að ég hafi löngun til að reita fólk til reiði, og ég veit ekki af hverju þetta stafar, ég er sjálfsagt svona mikið fyrir ýmsu fólki. Og ef menn eru að reikna mér allskon- ar pólitisk skrif, þá get ég vel skilið að það valdi einhverju ergelsi en ég skil ekki af hverju ég má ekki vera á tiltekinni skoðun og segja það. Það má vera að ég hagi minum vinnubrögðum þannig að fólki finnist ögrun i þvi en fyrst og fremst held ég þetta sé ekki annað en pólitisk kergja. Ég get nefnt að ég sá i Skirni nýlega grein eftir Véstein ólason en sá maður var i Samtökum frjáls- lyndra og vinstri manna sem voru samtök sem ég hefði alveg getað hugsaðmér að vera i —ef ég væri ekki bara ákveðinn i að vera framsóknarmaður. Ég sé það að hann er búinn að uppgötva að ég hafi veriðsvona sæmilega þokka- legur rithöfundur til aö byrja meö en nú sé ég orðinn ihaldsmaður. Ég veit ekki hvaðan hann hefur svona skoöanir en heldur þykir mér hafa lækkað risið á bók- menntafræðingum Háskólans. Skáldskapur er skáldskapur og kemur pólitik ekkert við, enda hef ég aldrei haft pólitiskar tilhneig- ingar i skáldskap. Svo ég hef viða orðið fyrir póli- tisku nöldri. Maður lendir i þvi aö ákveðnir aðilar elta mann, fást svona við það og nudda svolitið, en það hefur aldrei valdið mér neinum hörmum. Enda, „segir hann og glottir við tönn, „ætti ég nú sennilega bágt með tilveruna ef svo væri.” —ij

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.