Tíminn - 28.03.1982, Blaðsíða 20

Tíminn - 28.03.1982, Blaðsíða 20
20 Sunnudagur 28. mars 1982 heimsmeistarar í skák ANDERSSEN — f rístundaskákmaðurinn sem varð bestur allra ■ Margir lita enn þann dag i dag á Adolf Anderssen sem einhvern rómantiskasta fléttumeistara sem uppi hefur verið. Tvær skák- ir hans eru viðfrægar og hafa meira að segja fengið nöfn i hug- um skákunnenda, önnur er kölluð „ódauðleg”, hin „sigræn”. Orðs- tir hans hvilir þó einkum á þrem- ur skákmótum sem hann tók þátt i. Þar sannaði hann svo varla varð um villst að hann var fremstur i sistækkandi hópi skák- meistara. Arið 1851, er Anderssen var 33ja og talinn hæfileikarikur áhuga- maður en ekki meira en það, þá sigraði hann ekki aðeins tvo vel metna meistara (Szén og Kiese- ritzky) heidur og sjálfan Staun- ton. Ellefu árum siðar, 1862, varð hann aftur efstur á mjög sterku móti, hann varð á undan hinum ungu og upprennandi Blackburne og Steinitz og auk hinum reynda meistara Louis Paulsen. Mestum árangri náði hann samt átta ár- um þaðan i frá, er hann var orð- inn 52ja ára og skulu menn hafa i huga að i þá daga voru skák- meistarar sjaldan svo lengi á toppnum. En árið 1870 mætti Anderssen sem sé þessum fyrr- nefndu köppum á nýjan leik og nú voru þeir á hátindi sinum, hann sigraði samt og skaut auk þess mönnum á borð við de Vere, Rosenthal og Winawer fyrir aftan sig. Lifshlaup Anderssens var ekki nærri þvi jafn litrikt og sumra skákmeistaranna á undan hon- um, nægir aö nefna Deschapelles, Saint-Amant og Staunton. Hann fæddist i þýsku borginni Breslau 6. júli 1818 og hélt kyrru fyrir I borginni næstum allt líf sitt. Hann kvæntist aldrei en hélt heimili ásamt móður sinni, sem var ekkja, og systur. Háskólapróf tók hann i stærðfræði og heimspeki og kenndi siðan um skeið i ýmsum borgum Þýskalands, lengst i Frankfurt, en 1847 sneri hann aft- ur til Breslau og tók að kenna stæröfræði við Friedrich Gym- nasium, 1852 var hann gerður að yfirkennara og 1857 að prófessor. Lif sitt helgaði hann fræðistörfum og skáklistinni, i frium frá skólanum tefldi hann en sinnti skákinni ekki mikið þess á milli. Hann mun hafa lært mann- ganginn af föður slnum er hann var niu ára gamall en Anderssen getur ekki talist I hópi undra- barna. Þróun hans var hæg en örugg. Táningur að aldri náði hann sér I bók William Lewis um einvigi Labourdonnais og Mc- Donnells og siðan sagði hann jafnan að þar hefði hann fengið sina veigamestu kennslu i skák- listinni. Fljótlega var hann kom- inn I hóp sterkustu skákmanna Þýskalands en virtist ekki líkleg- ur til að ná miklu lengra. Reynd- ar var hann öllu þekktari sem skákdæmahöfundur en sem keppnisskákmaöur á þessum ár- um. Arið 1848, er Anderssen var þri- tugur, tefldi hann einvigi við Daniel Harrwitz, sem einnig var frá Breslau en sjö árum yngri en Anderssen. Harrwitz hafði tveim- ur árum áður tapað 0-7 fyrir Saunton i London. Nú var ákveðið að tefla 11 vinningsskákir, jafn- tefli töldust ekki með. Er staðan var 5-5 var svo samið jafntefli þar sem ekki var talið stætt á þvi að láta eina einustu skák ráða úrslit- um. Þessi úrslit vöktu athygli á Anderssen utan Þýskalands og árið 1851 var honum boðið að vera fulltrúi Þjóðverja á miklu alþjóð- legu skákmóti I London. Hann færðist i fyrstu undan og taldi sig ekki hafa efni á ferðalag- inU en Staunton lagði mikla áherslu á að hann kæmi og bauðst jafnvel til að greiða úr eigin vasa útgjöld Anderssens ef hann ynni ekki til neinna verðlauna. Og það var ekki talið sérlega liklegt þar sem auk Stauntons voru keppend- ur Kieseritzky, Szén, Löwenthal og Horwitz, sem rétt er að rugla ekki saman við Harrwitz. Teflt var með útsláttarformi, i fyrstu umferð skyldu úrslit fást i þrem- ur skákum og jafntefli töldust ekki með, eftir það skyldu tefldar sjö úrslitaskákir. Anderssen byrjaði á þvi að sigra Kieseritzky sem frægur var fyrir „átakanlegan skortá tauga- styrk” og tapaði fyrstu skákinni á 20 minútum eftir hroðalegan af- leik. Eftir það vann Anderssen eina skák og tapaði annarri svo hannkomstáfram. Þá tefldihann við kunningja sinn Szén og nú var taflmennskan á mun hærra plani. Anderssen byrjaði illa og um tima var hann vinningi á eftir en tók siðan á sig rögg og vann þrjár síðustu skákirnar. 1 undan- úrslitunum dróst Anderssen siöan á móti sjálfum Staunton. Anderssen vann yfirburðasig- ur, 4-1, og Staunton fór hörðum oröum um taflmennsku sina. Þess ber þó að geta að i raun stóð hann meira uppi i hárinu á Anderssen en tölurnar gefa til kynna. í fyrstu skákinni tefldi hann sikileyjarvörnina sina óná- kvæmt og var malaður. Aðra og þriöju skákina tefldi hann hins vegar mjög vel en lék af sér undir lokin. I fjórðu skákinni var Staun- ton loks heppinn en Þjóðverjinn lét máta sig i vinningsstöðu. 1 fimmtu skákinni var Staunton heillum horfinn frá upphafi. 1 úr- slitunum sigraði Anderssen svo Wyvill nokkuð örugglega. Þótt útsláttarfyrirkomulagið hafi verið til trafala átti Anders- sen sigurinn fyllilega skilinn. Hann tefldi við mjög sterka and- stæðinga nema helst Wyvill sem þó stóð sig þarna frábærlega. Allt sumarið tefldi Anderssen mikið við ýmsa andstæðinga og þar á meðal vann hann Kieser- itzky i „ódauðlegu skákinni”. Hann var þvi óumdeilanlega einn sterkasti skákmaður heims er hann sneri aftur til Þýskalands en engu að siður virðist honum alls ekki hafa dottið i hug að gerast atvinnuskákmaður. Hann tefldi sjaldan og fór ekki til útlanda næst fyrr en 1857 að hann tók þátt i litlu útsláttarmóti i Manchester. Keppendur tefldu aðeins eina skák og eftir að hafa unnið Harr- witz I fyrstu umferð tapaði Anderssen fyrir Löwenthal I næstu umferð og var úr leik. Ari siðar birtist Morphy frá Bandarikjunum. Hann vann Barnes, Boden, Löwenthal, Owen og Harrwitz með yfirburðum, Staunton gat ekki teflt og Anders- sen var siðasta von Evrópu. Fyrstu skák einvigis þeirra vann Anderssen með varlegri og yfir- vegaðri taflmennsku en i næstu skáklenti hann i vandræðum eftir ótimabæra sókn. Morphy tókst þó aðeins að ná jafntefli. 1 þriðju skákinni lék Anderssen illa af sér og tapaði i 20 leikjum, og fjórðu skákinni tapaði hann einnig eftir miklar sviptingar. Fimmtu skák- inni tapaði hann eftir vanhugsaða fórn og sjötta skákin var siðasta von hans. Þetta var löng og ströng skákog flestum ber saman um að Anderssen hefði átt að vinna. Undir lokin urðu honum hins vegar á hver mistökin eftir önnur og tapaði. Eftir það tapaði Anderssen tveimur skákum til viðbótar en ein varð jafntefli. Ti- undu skákina vann Anderssen en tapaði svo þeirri elleftu. Banda- rikjamaðurinn hafði þannig sigr- að alla sterkustu skákmenn Evrópu — nema Staunton sem neitaði að tefla. Anderssen sagði rólega: „Þeir verða varla mjög ánægðir með mig heima.” Litum nú á tvær skákir Anders- sens. Þær eru ekki meðal hinna frægustu sem hann tefldi en jafn góðar fyrir þvi. 1 fyrri skákinni hefur hann hvitt móti Morphy, skákina tefldu þeir utan einvigis- ins. 1. e4—e5 2. f4—exf4 3. Rf3—g5 4. h4—g4 5. Re5—Rf6 6. Rxg4—d5 7. Rxf6-I—Dxf6 8. De2—Bd6 9. Rc3—c6 10. d4! („Mjög vel teflt” — Bird.) 10. —Dxd4 11. Bd2—Hg8 12. exd5H--Kd8 13. 0-0-0! („Stór- kostlega góð hugmynd” — Lowenthal. Takið eftir hinni djarflegu skiptamunsfórn skömmu fyrir drottningarupp- skipti sem i uppsiglingu eru.) 13. —Bg4 14. De4—Dxe4 15. Rxe4—Bxdl 16. Rxd6—Bh5 17. Bxf4—cxd5 18. Rxb7H—Ke7 19. Bb5! („Frábært!” — Bird.) 19. —Hxg2 (Það er óvenjulegt að sjá Morphy hér leggja áherslu á að ná liði. öllum ber saman um að hafi hann yfirleitt átt sér við- reisnar von i stöðunni hafi hann glatað þvi hér. Stungið hefur ver- ið upp á 19. —a6.) 20. Hel+—Kf6 21. He8—Bg6 22. Rd6—Rc6 („Sennilega besti leikur hans” — Staunton. „22. —Kg7 verst einnig máthótuninni og virðist betri vörn. Ef 23. Hc8 þá f6.” — Serge- ant.) 23. Hxa8—Hxc2+ 24. Kdl—Rd4 („Morphy verst af hörku en tekst ekki að koma i veg fyrir að meistarinn vinni verðug- an sigur”. — Bird.) 25. He8—Bh5+ 26. Kel—Rf3+ 27. Kf 1—Hxb2 28. Be2—Hxa2 29. Bg5H---Rxg5 30. hxg5+—Kg5 31. He5H---Kf6 32. Hxh5 og Morphy gafst upp. öll peð hvits eru horfin af borð- inu en Morphy list ekki á enda- taflið, sem von er. Hin skákin er milli Anderssens, sem hefur svart, og Ignatz Kolisch. Þessi skák var tefld 1861 og var hin fyrsta sem tefld var með „klukku” eða réttara sagt stundaglasi. Skýringar eru eftir Löwenthal. 1. e4—c5 2. Rf3—e6 3. d4—cxd4 4. Rxd4—Rf6 5. Bd3—Rc6 6. Be3—d5 7. exd5—exd5 8. h3—h6 9. 0-0—Bd6 10. Df3(Tapar tempói.) 10. -0-0 11. Rc3—Re5! (Mjög góður leikur. Riddarinn er þarna á mjög góðum reit, hvort heldur er til sóknar eða varnar og leikur þessi er dæmigerður af Anders- sen I hyrjunum.) 12. De2—a6 13. Hadl—He8 14. Bf5—Bd7 15. Bxd7—Dxd7 16. Rf3—Had8 17. Khl—Bb8 18. Rxe5—Hxe5 19. f4—Hee8 20. Dd3—Dd6! (Við fyrstu sýn gæti 20. —Rh5 virst miklu sterkari leikur en þá gæti hvitur svarað 21. Bb6 og öll hætta gufuð upp.) 21. Bd4—Re4 (Þetta er sömuleiðis mun betra en 21. —Rh5.) 22. Rxe4—dxe4 23. Dg3—Df8! (Anderssen býr sig undir að leika f 5 I næsta leik:) 24. De3—f5 25. Hgl—Hd7 26. Hdfl! (Snilldarlegur leikur. Héðan I frá verður skákin mjög flókin og spennandi.) 26. —Hf7 27. g4—fxg4 28. Hxg4—g5 29. f5—Kh7 (29. —Hxf5 kom ekki til greina vegna 30. Db3 + ) 30. f6—Dd6 31. Hf2—Dd5) (Vel teflt. Hann ver kóngspeðið en opnar jafnframt skáklinuna fyrir biskupinn sem nú færist allur i aukana.) 32. h4—Bf4 33. Db3—Dd7 34. hxg5—B.xg5 35. Hh2—Hg8 36. Hxe4 (Hann á ekkert betra.) 8 7 6 5 4 3 2 1 abcdefgh 36. —Hxf6 (Mjög gott, hvitur getur ekki leikið 37. Bxf6 vegna 37. —Ddl+.) 37. Dd3—Hfg6 38. Hg2—Dc6 39. Heg4—He8 40. Kgl—Hel + 41. Kf2—Hh 1! (Löwenthal taldi þennan leik leiða til skjótra endaloka en það hefur siðan verið dregið i efa, þvert á móti hafi næsti leikur Ko- lischs verið afleikur.) 42. De4—Dxe4 43. Hxe4—Bh4+ 44. Hvítur gafst upp. Arið 1862 sigraði Anderssen öðru sinni á sterku skákmóti, hann varð efstur með 11 vinninga, Paulsen fékk 9 og skákklerkarnir tveir, Owen og MacDonnel, 7 vinninga hvor. 1 fyrsta sinn i sögu skáklistarinnar voru timamörk sett, tuttugu leikir á tveimur kiukkustundum. Meðal keppenda voru tveir ungir menn sem Andersson fékk strax mikið álit á, Steinitz og Blackburne. Nokkrum árum siðar, 1866, ferðaðist Anderssen til London til að tefla þar einvigi við Steinitz sem enn var ekki talinn i fremstu röð, þótt hann sjálfur væri ekki i vafa um það. Miklar sveiflur voru i einvig- inu og ekki eitt einasta jafntefli samið, báðir reyndust jafn þraut- góðir og létu marga ósigra i röð ekki á sig fá. Anderssen vann fyrstu skákina en tapaði siðan fjórum i röð. Þá náði hann sér á strik og vann aðrar fjórar i röð, tapaði svo tveimur en vann þá tólftu. Þá brást úthaldið loks og Steinitz vann tvær siðustu skák- irnar. Nú álitu menn að dagar Anderssens á toppnum væru tald- ir en það var misskilningur. Fjór- um árum siðar sigraði hann á geysisterku skákmóti i Baden Baden, hlaut 13 vinninga, Steinitz var i öðru sæti með 12.5, Black- burne þriðji og Neumann fjórði. Steinitz sneri þessum úrslitum við árið 1873 er hann sigraði á skákmóti i Vin og vann Anderssen tvivegis, en gamli maðurinn var samt ekki af baki dottinn. 1877 var haldið mót i Leipzig til að halda upp á fimmtiu ára skákaf- mæli hans og hann stóð sig mjög vel þó ekki næði hann fyrsta sæt- inu, varð i öðru sæti ásamt Zuckertort á eftir Paulsen. Hann var nú sextugur en lét aldurinn ekki á sig fá og tefldiá einu sterku móti til viðbótar, i Paris 1878 þar sem hann varð i sjötta sæti enda við nýja og uptrennandi kynslóð að eiga. Ári siðar, 14. mars 1879, lést hann öllum á óvart, en mun hafa verið sjúkur um skeið. Árangur Anderssens er hann var á hátindi sinum var frábær, þrátt fyrir tapið gegn Morphy, ekki sist i ljósi þess að hann stundaði skákina aðeins með höppum og glöppum. Arið 1862 varð hannaðhætta imiðju einvigi við Paulsen til að komast aftur til kennslu i Breslau. Sem keppnis- maður þótti Anderssen iþrótta- maður hinn besti og lét ósigra ekki hlaupa i skapið á sér. Var ekki sist til þess tekið hversu vel hann tók ósigri sínum gegn Morphy. En það er einmitt Morphy sem við segjum frá næst, snillingnum sem tók hæstu virki skáklistar- innar með áhlaupi en dró sig sið- an i hlé, hálfvitlaus orðinn. Ferh Morphys svipar ótrúlega mikið til ferils annars Bandarikjamanns, hundrað árum siðar: Fischers. — ij þýddi og endursagði.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.