Tíminn - 02.05.1982, Blaðsíða 19

Sunnudagur 2. mai 1982
•w ° *
19
heitir Deutsch-Danisches Wissenschaft-
liches Institut, ég ætla að fara i hana og
heimta peninga handa yður til að skrifa
þessa ritgerð. Hvað þurfið þér marga mán-
uði til aðskrifa hana?” Kamban segir: „Ég
veit það nú ekki, ég þarf náttúrulega að
saf na gögnum og lesa allt sem ég get fundið
bæði á dönsku og islensku um þetta og svo
aðskrifa ritgerðina”. Þetta endar með þvi
að þessi visindamaður útvegar Kamban
styrk úr einhverjum þýskum visindasjóði,
þúsund krónur á mánuði i sex mánuði.
Orsakir orðrómssins?
En svo fylgir böggull skammrifi:
Kamban þarf að sækja þessar þúsund krón-
ur i hverjum mánuði upp á Dagmarhus, þar
sem eru höfuðstöðvar þýska veldisins,
þýsku hernámsstjórnarinnar i Kaup-
mannahöfn. Kamban verður þetta smám
saman ljóst og hann segir við mig: Þetta er
ákaflega hættulegt fyrir mig, sú saga
kemst á flot að ég sæki i hverjum mánuði
peninga upp á Dagmarhus og enginn veit
fyrir hvað. Það er þetta sem verður honum
að falli. Þaðer vitaðeftir á aðDanir tóku úr
gluggum hinum megin við götuna mynd af
hverjum dönskum manni og útlendingi sem
gekk inn i þetta hús, og þar á meðal var
Kamban. Þeir njósnarar sem Danir höfðu i
kringum Dagmarhús vita að Kamban sækir
þangað peninga i hverjum mánuði og eng-
inn veit fyrir hvað. Þetta held ég að hafi
orðið honum að falli.
Þegar þýski herinn leggur niður vopnin
og gefst upp i Kaupmannahöfn og danska
neðanjarðarhreyfingin tekur við býr
Kamban á Hotel Pension Uppsala i Upp-
salagade i Kaupmannahöfn. Þangað koma
þrir menn og segja við hótelvörðinn: „Við
erum sendir hingað til að sækja föðurlands-
svikarann sem hér er, hvar er hann?” Þá
svarar þessi danski portneri: „Ja, það
hlýtur að vera herra Kamban, hann var að
setjast til borðs þarna.” Þetta er klukkan
tólf á hádegi og Kamban var nýsestur til
borðs með dóttur sinni. Þessir menn sem
eru með einhverja frelsisliðaborða um
arminn og skammbyssurnar i hendinni
ganga að honum og spyrja hvort hann sé
herra Kamban. Kamban játar þvi, og
þeir skipa honum að koma mér sér. Þá
spyr Kamban: „Hver gerir boð eftir
mér?” Hann meinar náttúrulega —
er það lögregla eða einhverjir ótindir
strákar, ef það er lögregla fer ég nátt-
úrlega með en ef það eru einhverjir
strákar sem ætla að pynta mig i ein-
hverjum kjallara fer ég hvergi. Þá svará
þeir: „Það varðar.yður ekkert um!” „Þá
fer ég ekki með ykkur,” svarar Kamban,
„ef þið ekki segið það.” Og þá segir þessi
ungi maður: „Þetta er alvarlegt mál,
herra Kamban, ef þér ekki komið undireins
með og hlýðnist þá skjótum við.” Og þá
krossleggur Kamban armana á brjóstið og
segir þá: „Skjótið þér þá,” og dettur senni-
lega ekki I hug að þeir dirfist að ganga svo
langt. En þessi ungi maður lyftir hendinni
og skýtur hann beint i ennið og Kamban
hnigur dauður niður.
„Herr Kamban er lige
blevet skudt”
Á þessu hádegi borðaði ég hjá
kunningjum minum úti i Kaupmannahöfn.
Um klukkan eitt eða hálf tvö hringi ég i
þetta pensiónat, Uppsala, og spyr eftir
Kamban: „Ma jegfa lovat tale með Kamb-
an,” segi ég. Þá er svarað: „Det kan De
vist ikke.” „Og hvers vegna ekki,” segi ég.
„Herr Kamban er lige blevet skudt.”
„Meinið þér að hann sé dáinn,” spyr ég.
„Ja”. „Og hvar er likið hans.” „Likið
hefur verið flutt á spitala, ég held á Bisbe-
bjerghospital, öll lik þennan dag eru flutt
þangaðundireins.”Áeftirhugsa ég: Ég fer
þangað, ég vil sjá hvað hefur verið gert við
Kamban, ég fer og heimta að fá að sjá likið.
Svo ég fer rakleitt upp á þennan spitala,
hitti lækniogsegi viðhann: „Ég er nánasti
islenski vinur Guðmundar Kamban i Kaup-
mannahöfn, ég vil fá að sjá hvað hefur
verið gert við hann.” Og þá segir hann við
mig þessi danski læknir: „Við viljum ekki
neita yður um að sjá lik herra Kambans, en
við ráðum yður til þess að láta það biða, þvi
áhverristunduerveriðað henda likum inn
i þessi sömu húsakynni. Allt flýtur i blóði og
þetta er sjón sem þér gleymiðaldrei,” segir
hann. „En þegar búið er að þvo likiö og
ganga frá þvi eins og best verður gert, þá er
yður velkomið að koma og sjá það.” Þetta
var nú þennan dag sem Kamban dó.
Svo kom ég nokkrum dögum seinna með
dóttur hans og við fengum að sjá likið. Þá
var náttúrulega búið að þvo það og ganga
frá þvi eins vel og hægt var og þá sá maður
að hérna hafði kúlan farið inn, beint i ennið
á honum.
Hilmar Foss
— Á þessum árum i Kaupmannahöfn fæst
þú eitthvað við ritstörf sjálfur, skrifar
meðal annars leikrit.
Já, ég skrifaði eitt leikrit úti i Kaup-
mannahöfn á þessum árum. Það hét
Hilmar Foss og var nokkru siðar gefið út
heima i Reykjavik. Ég sýndi náttúrlega
Kamban það og hann gaf mér meðmæla-
bréf til Torkild Rose sem var forstj. Dag-
mar-leikhússins. Ég f'ór með bréfið og leik-
ritið til hans og hann las hvort tveggja, tók
þvi vel og sagði við mig:„Égskalsýna þetta
leikrit ef Paul Reumert vill leika höfuðrull-
una i þvi. Ég held ég grúi ekki neinum öðr-
um fyrir þvi."Svo fór ég i burt um haustið,
til Þýskalands, og þá fékk ég bréf frá Reu-
mert, ákaílega vingjarnlegt bréf og þar
stóð meðal annars:„Min fyrsta hugsun
þegaréghafðilesiðleikritið varað það ætti
að sýna, en við nánari athugun finnst mér
að það njóti sin ekki i þvi formi sem það
hefur nú. Ég ráðlegg yður að athuga það
betur og ef yður svo sýnist breyta þvi."
Svo missti ég sjálfur áhugann á þessu
leikriti minu, fannst það ekki vera nógu
þroskað verk og gerði ekki framar neina
tilraun til að fá það leikið. Þegar ég kom
næst heim var ég um tima leiðbeinandi
leikhússins hér og formaður Leikfélagsins i
eitt ár, en þó gerði ég enga tilraun til að fá
það sett á svið, ég bjóst heldur ekki við að
það yrði þannig leikið að ég kæröi mig um
það.
í Himnaríki með Kamban
og Jóhanni Sigurjónssyni
— 1919, þegar þú ert enn i Höfn deyr Jó-
hann Sigurjónsson fyrir aldur fram. Er
hann þér að einhverju minnisstæður frá
Hafnararunum?
Við hittumst nokkrum sinnum i stærri
hópi, en ekki þannig að það yrði nein við-
kynning með okkur. Eitt sinn borðuðum við
saman, Jóhann, kona hans, Kamban og ég.
Það var haustið 1917 þegar Kamban var ný-
kominn frá Ameriku. Þá komum við inn á
kaffihús klukkan ellefu að morgni dags,
Kamban og ég, inn á svokallað Himnariki
sem var ákaflega vinsæll staður á þeim
tima. Þar lágu til dæmis islensk blöð. Og
þar situr Jóhann Sigurjónsson og kona hans
og þeir Kamban heilsast með miklum
feginleika og ástúð, höfðu þá ekki sést i tvö
ár. Jóhann býður okkur að borðinu til
þeirra og þeir verða sammála um að nú
skuli þeir borða saman á hádegi. Jóhann
var ákaílega hreint lifandi maður og mikið
fjör i honum og kæti,.. Já, við skulum borða
saman, við skulum borða á ódýrri knæpu,
ég elska að borða ódýrt!” sagði Jóhann.
Svo förum við að tala saman, en maður
fann að undir niðri bjó einhver skáldarigur,
ekki sist frá Jóhanns hálfu til Kambans Jó
hanni var um og ó að hafa þennan yngri
mann á hælunum á sér, honum hefur ef til
vill þótt sem hann ætti að sitja einsamall að
sinni frægð i Danmörku og sérstaklega sem
leikritaskáld. Svo Jöhann fór að vera dálit-
ið ónotarlegur við Kamban og jókst orð af
orði, þannig á endanum stóð Kamban upp
og við kvöddum. Þá sagði kona Jóhanns
eitthvað á þessa leið: „Ja, þeim þykir á-
reiðanlega væntum hvorn annan, það er nú
bara þannig að þeir geta ekki sést án þess
að fara að rifast.” Tveimur árum siðar
veiktist Jóhann svo af spænsku veikinni og
dó af einhverjum eftirköstum hennar. eh
staðreyuá
Fyrir ári síðan hófum við framleiðslu á erlendum
hljómplötum á íslandi. Þessi framleiðsla sýndi ogr sannaði
að henni fylgdu margir kostir.
*
I fyrsta lagi í lækkuðu verði og þeirri staðreynd að þ>ær eru
stöðugt fáanlegar í hljómplötuverslunum.
Síðast en ekki síst her að nefna að nú getum við boðið uppá
hljómplötur sem eru á hraðri leið upp vinsældarlista erlendis.
Þær fjórar plötur sem hér eru kynntar eru dæmi um þ>að.
FunBoy3
Vafalaust eru Fun Boy 3 ein athyglisverðasta
hljómsveit sem fram kom á síðasta ári. Smjör-
þefinn af sérstæðum stíl þekra fengum við að
kynnast í laginu “The Lunatics (have taken
over the Asylum)" og nú með laginu “It aint
what you do (It's the way thatyou doit)
Fun Boy 3 er hljómplata sem hefur að geyma
þessi tvö frábæru lög og 9 önnurísama klassa.
Huey Lewis & The News
Huey Lewis og hljómsveit hans tilheyra þeim
hópi hljómsveita sem skyndilega skjóta upp
kollinum og sigla beint á toppinn. Lagið “Do
You beheve in Love“ hefurnú tekið stefnuna á
topp bandaríska vinsældarhstans og er örugg-
lega bara hið fyrsta af mörgum góðum lögum
þessarar plötu, sem á eftir að njóta mikilla vin-
sælda. Láttu þvi ekkiþessa eldhressu plötufara
bamhjá þér.
Mike Oldfield
Plata Mike Oldfield ernú Í3. sætiíslenska vins
ældarhstans og 7. sætiþess enska. Sérstaklega
er þó lagið “Five Miles Out“ vinsælt hér sem
armarsstaðar. Tvimælalaust Iangbesta plata
Mike Oldfield ílangan tíma.
Jona Lewie
Það hefur tekið hann 3 ár að fullgera þessa
plötu. Árangurinn er óvenjuleg og bráð-
skemmtilegplata sem inniheldurm.a. hið feiki-
vinsæla laghans “Stop the Cavalry" ogfleirílög
iþeim dúr, t.d. lagið “Ithinkl'llgetMyHaiicut“
sem örugglega verður ekkisíður vinsælt.
mljomdeild
WftKARNABÆR
laugavegi 66 Glæsibap — AusitifsUirii
r Simi frá skioiiboröi 6S0SS
itdnorhf
Símar 85742 og 85055