Tíminn - 02.05.1982, Blaðsíða 28

Sunnudagur 2. mai 1982
„Bækur
Tolkiens
mjög líkar
honum99
— Rætt við Arndísi Þorbjarnardóttur,
sem bjó á heimili Tolkiens árið 1930
Annars vegar var háskólinn og
hins vegar heimilið. Ég tók fljótt
eftir þvi, og frá þvi segir lika i
ævisögu Carpenters, aö Edith fór
aldrei meö honum á nokkrar þær
samkomur sem tilheyröu há-
skólalffinu og yfirleitt fór hún
sjaldan út. Hún haföi erfiöa lund,
konan, ög ég held aö hún hafi aö
ýmsu leyti átt dálitiö bágt. Hún
haföi ekki gengiö i háskóla og
kunni engin skil á þvi sem þar
geröist, en aftur á móti haföi hún
lært á pianó áöur en hún gekk i
hjónaband og hugsaöi sér
áreiöanlega aö ná langt á þvi
sviöi. Eftir aö hún giftist Tolkien
lagöi hún allt slikt á hilluna og fór
aö vera heima eingöngu, og á
heimilinu einangraöist hún. Þaö
var athyglisvert aö þrátt fyrir
fremur kröpp kjör á þeim tima
sem ég kynntist þeim.keypti hún
sér samt sem áður mikiö af föt-
um, átti stóran klæðaskáp I her-
bergi sinu, fullan af finasta fatn-
aöi. Hún sýndi mér i skápinn einu
sinni og sagöi mér að þessi föt
myndi hún nota þegar börnin yxu
úr grasi, þá ætlaöi hún aö fara
meira út á meðal fólks. Ég fann
hins vegar á mér aö það myndi
aldrei gerast, enda kemur fram i
ævisögunni aö hún var alla ævi
jafneinangruð.
Af þessari ævisögu Carpenters
mætti reyndar ráða aö heimilis-
lifið heföi ekki verið gott, en þaö
er misskilningur. Hjónaband
þeirra var á sinn hátt mjög far-
sælt og þau áttu mörg sameigin-
leg áhugamál — til dæmis gróður
og garðyrkju. Þegar þau fluttu i
nýja húsiö, númer 20, var stein-
steyptur tennisvöllur á lóðinni, en
þau létu það veröa eitt af sínum
fyrstu verkum aö brjóta hann upp
og rækta þar garö. Þá man ég aö
frúin gróf upp meö rótum allar
plöntur i garöi gamla hússins og
flutti yfir f nýja garðinn. Ég velti
þvi fyrir mér hvort hún mætti
þetta en sagöi auövitaö ekki neitt.
Carpenter lætur á sér skiljast
aö ástæöa þess aö frú Tolkien fór
aldrei út meö manni sfnum hafi
verið feimni og minnimáttar-
kennd. Þaö má vel vera rétt, en
ég minnist þess aö i hvert sinn
sem hún ætlaði eitthvert út fékk
hún heiftarlegt migrene-kast og
varð aö leggjast fyrir. Hún gafst
þvi alveg úpp á endanum. Af
hverju migreniö stafaöi veit ég
aftur á móti ekki.”
— Hverjar voru helstu skyldur
þínar á heimiiinu?
,,Ég átti fyrst og fremst aö vera
meö börnunum og þaö má segja
aö hjónin hafi litið á mig sem eitt
af þeim! Börn þeirra voru annars
fjögur. John var elstur, 13 ára um
® Toikien-hjónin ásamt börnum sinum, John, Christopher, Priscillu
og Michael.
■ Arndis Þorbjarnardóttir. Hún dvaldist á heimiii Tolkien-fjölskyld-
unnar i sex mánuöi og kynntist henni allvel.
fær i ensku. Hvaö mig snerti var
það jú tilgangurinn meö ferðinni:
aö læra ensku almennilega. En
hvaö um þaö — þaö kom býsna
flatt upp á mig þegar prófessor-
inn tók á móti mér á brautarstöð-
inni i Oxford og talaöi þá þessa
finu íslensku! Hann var geysileg-
ur málamaður og haföi lært Is-
lensku af bókum og þó orðaforð-
inn væri ekki mikill þá talaði
hann rétt mál og haföi ágætan
framburö. Mér gáfust raunar
færri tækifæri en ég hefði viljaö til
aö tala islensku viö hann — upp-
haflega var náttúrlega lögö
áhersla á að ég læröi ensku, en
siöar kom i ljós að frúin varð
mjög afbrýöisöm i hvert sinn sem
við prófessorinn ræddum sáman
á islensku. Þá á ég ekki viö að hún
hafi oröiö afbrýöisöm út i okkur
sem karl og konu, alls ekki, heid-
ur fannst henni sýnilega aö þarna
ættum viö eitthvað saman sem
hún gæti ekki tekið neinn þátt i,
þar eö hún kunni ekki orð i is-
lensku. Og hún var vist nógu mik-
iö útundan i hinu akademiska lifi
Tolkiens þó þetta bættist ekki of-
an á.”
R ,,A þriðja áratugnum bjó i
Reykjavik ensk stúlka sem hét
Miss Backhurst. Hún var eitthvað
viöioöandi Háskólann, hefur
sennilega veriö sendikennari i
ensku, og ég held aö hún hafi ver-
iö gamall nemandi Tolkiens. Aö
minnsta kosti vissi hún af þvi aö
Edith, kona Tolkiens, átti i erfið-
leikum með heimilishaldið og
vantaöi einhvern til að vera meö
börnunum. Miss Backhurst haföi
kynnst móöur Aslaugar Asgeirs-
dóttur hér á landi, en Aslaug haföi
þá nýlokiö námi i Kvennaskólan-
um og það varö úr að hún fór út og
var, aö ég held, heilt ár. Siðan fór
Rúna ögmundsdóttir, og ég var
sú þriðja, en viö Aslaug höföum
verið saman i Kvennaskólanum.
A eftir mér fór Aldis Alexanders-
dóttir, og loks sú fimmta, en hún
var send heim eftir mánuö —
Edith var mjög óánægö meö
hana, þótti hún ekki kunna nógu
fágaöa borösiöi, og svo fram-
vegis!
Það er reyndar ekki alveg rétt
aö viö höfum verið þaö sem kallaö
er au pair-stúlkur — viö vorum
fremur eins og hluti af fjölskyld-
unni, að minnsta kosti Aslaug,
Rúna og ég. Aldis getur hins veg-
ar talist hafa'veriö au pair-stúlka,
enda átti hún bæöi kærasta og
bróöur sem dvöldust á Suö-
ur-Englandi um sama leyti og
hún var i Oxford og hún vildi eiga
ákveöna fridaga til aö vera meö
þeim.”
— Hvenær fórst þú út til Ox-
ford?
„Það var i byrjun janúar 1930,
en þá var ég nitján ára. Tolki-
en-fjölskyldan bjó þá viö North-
moor Road og var, um það leyti
sem mig bar aö garöi, aö flytja úr
húsi númer 22 i húsiö viö hliöina
á, númer 20, sem hjónunum þótti
henta sér betur. Ég sigldi til Leith
i Skotlandi og tók lest þaöan suður
til Oxford. Feröin tók tiu tima og
I Tolkien, stoltur faöir ásamt dóttur sinni.
ég var oröin mjög þreytt er kom á
áfangastað, og haföi auk þess litiö
getaö talaö viö samferöamenn-
ina, þar semég var enn ekki full-
— Útundan...?
„Já. Þaö verður aö segjast eins
og er að prófessorinn liföi i tveim-
ur algerlega aöskildum heimum.
í ævisögu sem Humphrey nokkur Carpenter
skrifaði fyrir nokkrum árum um J.R.R. Tolkien
kemur m.a. fram að Tolkien og kona hans höfðu um
árabil islenskar au pair-stúlkur á heimili sinu/ og er
haft eftir syni rithöfundarins, Christopher, að þær
hafi verið iðnar við að segja sögur úr heimalandinu
um tröll, huldufólk og álfa, sem jafnvel hafi haft
áhrif á bækur Tolkiens, sem hann var þá tekinn að
vinna að. Við höfum nú haft uppi á einni þessara
stúlkna, Arndísi Þorbjarnardóttur, sem býr nú á
Selfossi. Við báðum hana aö segja frá því hvernig
það vildi til að íslenskar stúlkur voru á heimili
Tolkien-hjónanna.