Tíminn - 02.05.1982, Blaðsíða 22

Sunnudagur 2. mai 1982

ábókamarkadi
(W*
IAN
NkEWAN
HRSTLCVE
LASTRFTES
W 'IWjíiffcfírfjloHhílcw^iuhwI
Red Hatvesf

Ian McEwan:
First Love, Last Rites
Picador 1981
■ Bók þessi kom fyrst út á
Bretlandi áriö 1976, er
höfundurinn var aöeins 28 ára,
og fékk fádæma góöar viötök-
ur. Sföar hefur Ian McEwan
meöal annars skrifaö skáld-
söguna The Cement Garden
sem fékk einnig mikiö lof og
nú mun vera komin út ný
skáldsaga sem viö höfum enn
litlar spurnir af. En hér eru
það smásögur. Sögurnar eru
átta, svona sirka bát af meöal-
lengd, og svosem enginn vandi
aö sjá hvers vegna bókin fékk
lof. bær eru afskaplega
vandaðar að gerð, nákvæm-
lega stilaöar (ætli þaö sé ekki
oröið) og sérkennileg spenna.
Efnið er að ýmsu tagi en Mc-
Ewan duflar mikið við alls-
konar dularfulla hluti og fyrir-
bæri, tilfinningar sem vakna.
Imyndunaraflið fær aö leika
lausum hala en allt er nú samt
bundið i dálitið óvenjulegar
skorður. Og kemur rétt
huggulega út.
Eugene Ionesco:
Macbelt
Grove Press 1982
■ Ansi hefur Eugene karlinn
Ionesco látið á sjá siöan upp úr
1950 þegar hann var prisaður
sem einn upphafsmaöur
absúrdismans i leikritun,
ásamt Beckett og strákunum,
og talinn eiga langt lif fyrir
höndum. Nú orðiö eru verk Io-
nescos sjaldan á dagskrá hjá
hinum stóru og virtu leikhús-
um en halda að visu vinsæld-
um sinum hjá smærri leikhóp-
um — hér er átt við verk eins
og Sköllóttu söngkonuna, Stól-
ana og fleiri. Hinu verður ekki
móti mælt að leikrit Ionescos
höfðu mikil áhrif á sinum
tima, hann var hreinn og
beinn niðurrifsmaöur sem
tætti i sig heföbundin gildi i
leikhúsinu og smiðaði á
rústunum hlægilega gaman-
leiki sem eru að visu mis-
fyndnir. Hér er kominn útúr-
snúningur hans á Macbeth eft-
ir Sjeikspir og eins og vænta
mátti stendur ekki steinn yfir
steini, enda þótt Ionesco haldi
að vissu leyti trúnað viö verk
Sjeikspirs. I leiknum, sem er
frá 1972, veltir Ionesco einkum
fyrir sér spurningunni um ein-
ræði og vald, litur á Macbeth
hinn fyrsta sem gróteskan
brandara. Og Macbett annar
er að sinu leyti brandari.
Dashiell Hammett:
Red Harvest
Pan Books 1980
■ Það er laukrétt sem ágætur
maður sagöi — það er tæpast
til magnaðri byrjun á nokk-
urri bók en þessi hér: „I first
heard Personville called
Poisonville by a red-haired
mucker named Hickey Dewey
in the Big Ship in Butte”. Þarf
að taka fram að Hickey Dew-
ey in the Big Ship in Butte
kemur ekki meira við sögu?
Personville/Poisonville kem-
ur hins vegar mjög mikið við
sögu. Einkaspæjari er ráðinn
þangað af ritstjóra sem er
umhugað um að fletta ofan af
spillingu og glæpastarfsemi,
en þegar spæjarinn kemur á
staðinn hefur ritstjórinn verið
myrtur. Bók þessi kom fyrst
út fyrir 1950, Dash Hammett
liggur nokkuð á hjarta, að af-
hjúpa skitamóralinn i ame-
riskum smábæ, en fyrir okkur,
hér og nú, er það stillinn sem
mestu varðar. Hammett var
fyrstur manna til að skrifa
hinn harösoöna stil á glæpa-
sögur og það er beinlinis still-
inn sem viðheldur spennunni.
Persónulýsingar eru þar að
auki betur gerðar en vani er
nútildags, sannferðugleikinn
alger. Hammett gripur aldrei
til ódýrra bragöa en fyrir vikið
eru bækur hans hreinustu bók-
menntaperlur auk þess að
vera i fremstu röð reyfara.-
Lesum Hammett á nýjan leik!
J.F.C. Fuller:
The Decisive Battles of the
Westcrn World, 480 bc-1757
Paladin Granada 1981
■ Við kynntum siðara bindi
þessa verks Fullers i siðustu
viku, Orlagarikar orrustur á
Vesturlöndum frá 1757 til og
með siöari heimsstyrjaldar.
John Terraine hefur ritstýrt
báðum bindunum og skrifað
skýringar þar sem þess er
þörf, fyrst og fremst nánari
sögulegar útlistanir. Fuller
stendur svo fyrir sinu þar sem
sjálfar orrusturnar eru annars
vegar, enda var maðurinn
margfróður og talinn mikið
átóritet i hersögumálum, auk
þess að vera áhrifamikill her-
fræðingur. Hér byrjar hann á
þvi að rekja ýmsar orrustur
sem við könnumst mæta vel
við, eins og Maraþon og
Salamis og heldur siðan sem
leið liggur um Rómaveldi,
Karþagó, Býzanz, Frakkland,
Þýskaland, Bretland og svo
framvegis. Frásögn hans er
skýr og alþýöleg enda þótt
hann fjalli um háfræðileg efni,
og þeir sem yfirleitt eru þann-
ig gerðir að hafa snefil af
áhuga munu hér finna margt
við sitt hæfi. Fuller varpar
auk þess ljósi á mikilvægi
ýmissa bardaga sem fæstir
hafa liklega heyrt mikið um, á
hinn bóginn fer hann á handa-
hlaupum yfir miklar orrustur
ef hann telur mikilvægi þeirra
fyrir söguna ekki mikiö. Og
loks setur hann orrustur sinar
ætiö i greinilegt sögulegt og
félagslegt samhengi.
■ Bækurnar hér að ofan eru fengnar hjá Bókaverslun Sigfúsar
Eymundssonar. Tekið skal fram að um kynningar er að ræða en
öngva ritdóma.
■ I Bandarfkjunum og Bretlandi
er nú talað um að taka upp nýja
viðmiðun I fjárfestingum. Burt
með gull, demanta og fasteignir!
Innleiðum i staðinn sjaldgæfar
bækur!
Auðvitað segir enginn þetta i
fullri alvöru en staðreyndin er
samt sú að sjaldgæfar bækur
verða sifellt verðmætari I þessum
löndum og standa sig mun betur
gagnvart verðbólgunni landlægu
heldur en gull eða gimsteinar. Af-
leiöingin hefur orðið sú að stöðugt
fjölgar söfnurum gamalla bóka
og eins og að likum lætur eru
fyrstu útgáfur langvinsælastar.
Það sem ef til vill er merkilegast
er að það eru ekki eingöngu
„gamlar” bækur sem seljast við
háu verði heldur einnig tiltölulega
nýútkomnar.
Tökum dæmi af Bretlandi. Arið
1972 kom skáldsaga Richard
Adams um kaninur, Watership
Down, út i litlu upplagi — 2000
eintök — hjá forlaginu Rex Coll-
ings. Flestum að óvörum varð
bókin mjög vinsæl og hefur verið
endurprentuð ótal sinnum siöan
en þeir sem eru svo heppnir að
eiga fyrstu útgáfuna i sæmilegu
ásigkomulagi geta selt hana fyrir
rúmlega 3600 krónur. Sömu sögu
er að segja af John le Carré. Árið
1963 gaf Gollancz-forlagið út
fyrstu útgáfuna af njósnasögu
hans, Njósnarinn sem kom inn úr
kuldanum, sem flestir kannast
við. Forlagið gerði að visu ráð
fyrir þvi að bókin gæti öölast vin-
sældir svo fyrsta upplagið var
■ t gömlum og rykföllnum fornbókabúðum Bretlands og Bandarikj-
anna eiga sér nú stað lifleg og ábatasöm viðskipti...
Fjörug við-
skipti í göml-
um bökum
óvenjustórt miöað við að höf-
undurinn var alls óþekktur — 5000
eintök. Engu að siður selst eintak
af þessari fyrstu útgáfu nú fyrir
liðlega 1260 krónur i Bretlandi og
allt að 3600 i Bandarikjunum. En
þar með er ekki öll sagan sögð. Le
Carré hafði skrifað tvær bækur á
undan Njósnaranum sem vöktu
litla athygli er þær komu út i
u.þ.b. 3000 eintaka upplagi. Þess-
ar bækur heita Simtal við hinn
dauða og Gæðamorð og vegna
þess að þær eru sjaldgæfar seljast
þær nú fyrir þrisvar til fjórum
sinnum hærra verð en Njósnarinn
— ef eintakið er gott.
Sérfræðingar i þessu fagi hafa
tekið eftir þvi að núoröiö virðast
sjónvarpsþættir og biómyndir
sem gerðar eru eftir skáldsögum
auka verðgildi þeirra að mun.
Enginn hafði áhuga á að kaupa
fyrstu útgáfuna af bók John
Fowles, The French Lieutenant’s
Woman fyrr en gerð var kvik-
mynd eftir henni en nú er hún
mjög eftirsótt. Og vinsældir kvik-
myndarinnar hafa auk þess leitt
til þess að fyrstu útgáfur af öðr-
um bókum Fowles eru einnig
mjög eftirsóttar. Fyrir skömmu
voru tvö eintök fyrstu útgáfunnar
af skáldsögu hans The Collector
metin á 40.500 isl. krónur hvorki
meira né minna. Það eykur verð-
gildi þessara tveggja bóka að
annað eintakið er áritað af höf-
undi en sé um slikt að ræöa eykst
verðgildi viðkomandi bókar um
allt að 50%. Vel með farin kápa
eykur verðgildið hins vegar um
allt að 400%.
Af núlifandi breskum höfund-
um er Graham Greene hvað eftir-
sóttastur, eins og vænta mátti. Sá
sem á allar bækur hans i fyrstu
útgáfu er á grænni grein. Peter
Jolliffe, bókakaupmaður i Oxford
á fyrstu útgáfuna af The Power
and the Glory og enda þótt bókin
sé ekki vel með farin telur hann
sig geta selt hana á 21.600 krónur.
I Bandarikjunum gildir hið
sama, auk þess sem söfnun sjald-
gæfra bóka er orðin tiskufyrir-
bæri þar I landi. Rithöfundarnir
Ray Bradbury og Irving Wallace
eru til dæmis miklir bókasafnar-
ar. Sá siðarnefndi borgaði i fyrra
15 þúsund krónur fyrir áritað ein-
tak fyrstu útgáfunnar af The Thin
Man eftir Dash Hammett. önnur
fræg glæpasaga The Big Sleep
eftir Raymond Chandler er þó
enn dýrari, fyrir gott eintak fást
rúmlega 25 þúsund krónur og
jafnvel John Irvings, sem er
meðal yngri höfunda I Banda-
rikjunum, seljast við góðu verði.
Setting Free the Bears, sem var
ein af fyrstu bókum hans, selst nú
fyrir tvö þúsund krónur, sé um
fyrstu útgáfu að ræða.
Bandarikjamenn hafa löngum
þótt séðir i viðskiptum og náttúr-
lega eru viðskiptasjónarmið ekki
siður rikjandi i þessum bransa en
öðrum. Það er sem sé um ýmiss
konar skattaivilnanir að ræða til
þeirra sem leggja stund á þetta
og nefna má að bókasafnari nokk-
ur gaf bókasafni i heimaborg
sinni nýlega safn verðmætra bóka
sem hann hafði eytt i 500 þúsund
krónum. Þessar 500 þúsund krón-
ur dragast svo frá skatti gjafar-
ans.
Sum fjárfestingarfyrirtæki þar
vestra hafa tekið að sér að festa
fé i sjaldgæfum bókum fyrir
viðskiptavinina og geyma fyrir-
tækin þá jafnvel bækurnar svo
kaupandinn litur þær aldrei aug-
um. Svo er spilað á markaðinn
rétt eins og um verðbréf sé að
ræða! Og markaðurinn er ekki
siður fjörugur og áhættusamur.
Um þessar mundir vegnar höf-
undum frá fyrri hluta aldarinnar
til dæmis heldur illa i Banda-
rikjunum, Robert Frost hefur
lækkað um 25% siðan fyrir ára-
tug, Hemingway stendur með
naumindum i stað og William
Faulkner sigur hægt niður á við.
Ekki er þetta þó algilt. Harmoni-
um eftir Wallace Stevens sem
kom út árið 1927 selst nú fyrir átta
þúsund islenskar krónur og mun
yngri höfundar eins og John Up-
dike, John Cheever og Saul
Bellow hafa gert það næstum jafn
gott. Einnig Kurt Vonnegut,
Walker Percy og Joyce Carol
Oates.
Þetta á allt saman við um
fyrstu útgáfur. Svokölluð „fyrir-
fram” eintök eru þó enn dýrari en
það eru eintök sem sérstakir aðil-
ar fá i hendur til kynningar áður
en prentun hefst á sjálfu upplag-
inu. Enda þótt þessi eintök séu
sjaldnast i kápu og sum jafnvel
óskorin seljast þau mjög háu
verðienda eru ekki prentuð nema
50 til 200 eintök oftastnær. Sá sem
á slikt eintak af Catcher in the
Rye eftir Salinger getur hvenær
sem er gengiö að 50 þúsund krón-
um visum.
En þótt margir standi i þessum
viðskiptum af peningasjónar-
miðum eingöngu eru sem betur
fer aðrir sem hreinlega hafa ást á
gömlum bókum. öldruð ekkja
seldi fyrir nokkrum vikum siðan
áritað eintak sitt af A Tale of two
Cities eftir Dickens en það hafði
hún geymt eins og sjáaldur auga
sins. Henni hafði oft verið sagt að
ef hún seldi bókina og ávaxtaði
féð gæti hún grætt mun meira.en
þá svaraði hún jafnan: „Já, en ég
vil miklu heldur lesa Dickens en
bankabókina”. Og ef hún hefði á
endanum selt á réttum tima sem
hún gerði ekki, hefði hún getað
lesið báðar bækurnar með jafn
mikilli ánægju.
Að sjálfsögðu kemur snobbiö til
skjalanna i mörgum tilvikum.
Það þykir fint að eiga gamlar
bækur. Sir William Rees-Mogg,
fyrrum ritstjóri The Times sem
sjálfur er mikill bókasafnari
sagði þurrlega um þetta atriði:
„Gamlar bækur láta rika menn
lita út fyrir að vera vitra og vitra
menn lita út fyrir að vera rika...”
TIME og Sunday Times,
—ij endursagði