Tíminn - 25.07.1982, Blaðsíða 8

8
SUNNUDAGUR 25. JÚLÍ 1982.
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvœmdastjóri: Glsli Slgurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason.
Skrifstofustjórl: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgrelóslustjórl: Sigurður Brynjólfsson
Rltstjórar: Þórarinn Þórarlnsson, Elias Snœland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi:
Oddur V. Úlafsson. Fréttastjóri: Krlstlnn Hallgrlmsson. Umsjónarmaður Helgar-
Tlmans: lllugl Jökulsson. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir, Atli Magnússon,
Bjarghlldur Stetánsdóttlr, Friðrlk Indrlðason, Helður Helgadóttlr.lngólfur Hannes-
son (Iþróttir), Jónas Guðmundsson, Kristln Lelfsdóttir, Slgurjón Valdimarsson,
Skaftl Jónsson, Svala Jónsdóttlr. Útlitstelknun: Gunnar Traustl Guðbjörnsson.
Ljósmyndlr: Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Elin Ellertsdóttlr. Ari
Jóhannesson. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarklr: Flosi Krlstjánsson,
Krlstln Þorbjarnardóttlr, Marla Anna Þorsteinsdóttir.
Rltstjórn, skrlfstofur og auglýslngar: Slðumúla 15, Reykjavlk. Slml: 86300.
Auglýslngasimi: 18300. Kvöldsimar: 86387 og 86392.
Verð I lausasölu 8.00, en 10.00 um helgar. Áskrift á mánuðl: kr. 120.00.
Setnlng: Tœknldeild Tlmans. Prentun: Blaðaprent ht.
Framfaraspor í ís-
lenskum ferðamálum
■ Stjórnarandstæðingar grípa nú hvert tækifæri til
að þyrla upp moldviðri um störf ríkisstjórnarinnar eða
einstakra ráðherra. Nýjasta dæmið eru læti þeirra
vegna ákvörðunar Steingríms Hermannssonar, sam-
gönguráðherra, að skipta með eðlilegum hætti
flugleiðum til Evrópu á milli Flugleiða og Arnarflugs
til þess að tryggja eðlilega samkeppni en koma í veg
fyrir hættuleg undirboð.
Flugleiðamenn, sem höfðu leyfi til áætlunarflugs til
Amsterdam árum saman en notuðu það ekki fyrr en
aðrir fóru að fljúga þangað, hafa líka látið mörg stór
orð falla í garð samgönguráðherra, og koma þær árásir
ur hörðustu átt þar sem Steingrímur Hermannsson
hefur sem ráðherra lagt mikla áherslu á að hjálpa
Flugleiðum meðal annars með beinum ríkisstyrk, en
fyrir ríkisstjórninni liggur nú enn ein beiðni um slíkan
ríkisstyrk upp á um tvær milljónir bandarískra dala.
í umræðunni um þessi mál síðustu daga hefur verið
bent á hversu fáránlegt er að bera saman þá
samkeppni, sem verður í Evrópufluginu samkvæmt
þeirri skiptingu flugleiða sem ákveðin hefur verið, og
þess stríðs sem var á milli Loftleiða og Flugfélagsins
á sínum tíma. Pá var gjarnan flogið til sömu borgar
á sama degi og jafnvel á sömu klukkustund. Nú er
ekki um slíkt að ræða, heldur flug til ólíkra borga í
Evrópu. Slíkt gefur aðeins tilefni til eðlilegrar
samkeppni sem er ferðamönnum og landsmönnum
öllum til góða.
Viðbrögð Flugleiðamanna eru ekki aðeins illskiljan-
leg þegar til þess er litið, að þeir nýttu ekki flugleyfi
sitt á Amsterdam árum saman, heldur einnig vegna
hins, sem Arnarflugsmenn hafa bent á í yfirlýsingu
um málið, að Flugleiðir sitja áfram einar að
áætlunarflugi til allra þeirra staða, sem félagið hefur
lagt áherslu á síðasta áratug,inn eða svo og sem telja
verður arðbærustu áfangastaðina.
Það er dálítið spaugilegt að sjá hvernig þeir, sem
telja sig vera einlægustu talsmenn frjálsrar samkeppni
á öllum sviðum, belgja sig nú út á móti eðlilegri
samkeppni í Evrópufluginu. Pegar í harðbakkann síær
og hagsmunir tiltekinna einstaklinga og fyrirtækja
segja til sín þá eru þessir aðilar fljótir að fella
samkeppnisgrímuna og sýna sitt rétta andlit; þá er allt
í lagi að hafa einokun ef það eru bara réttir aðilar að
þeirra mati sem einokunaraðstöðuna hafa.
Þessi tvískinnungur gefur landsmönnum auðvitað
kærkomið tækifæri til að átta sig á því, hversu lítið er
að marka gaspur sjálfstæðismanna um frjálsa
samkeppni á öllum sviðum; það eru aðeins slagorð.
Ákvörðun samgönguráðherra um skiptingu flug-
leiða til Evrópu á milli Flugleiða og Arnarflugs er
framfaraspor í íslenskum ferðamálum og á vafalaust
eftir að tryggja betri samgöngur milli íslands og
annarra Evrópulanda og bætt kjör fyrir ferðamenn á
þessum leiðum. Jafnframt er ljóst að heilbrigð og
eðlileg samkeppni er gott aðhald fyrir þá sem kynnu
að telja millilandaflug íslendinga einkaeign sína.
- ESJ
skuggsjá |
Þjóðverja. Og þótt það komi ykkur kannski á óvart þá hefur
þetta móðgað mig. Ég hef aldrei skilið þá Þjóðverja sem
kaupa frönsk eða ensk dagblöð þegar þeir haida til Hollands
eða Frakklands bara til þess að þekkjast ekki sem Þjóðverjar,
sem reyndar er alveg tiígangsiaust - við þekkjumst alltaf."
Heinrich böll fjallaði síðan NOKK-
UÐ UM MYND AF ÖÐRUM ÓVINI - MYND SEM
ÝMSIR LEGGJA MIKIÐ Á SIG TIL AÐ MAGNA. Þessi
óvinur er kommúnisminn.
„Ég geng út frá því, hvort sem þið eruð mér sammála eða
ekki, að Sovétrfkin séu með stefnu sinni í innanríkis- og
utanríkismálum helsta arnarhreiður andkommúnismans...
Ég efast um að orð eins og kristinn eða kommúnistískur
séu yfirleitt skilgreinanleg og nothæf lengur. Ef herra Brésnef
er kommúnistískur og allt það sem stendur fyrir framan undir
og aftan hann sömuleiðis, hvað þá með brasilískan biskup,
sem líka er fullyrt að sé kommúnisti - mér skilst að 70 eða
80 brasilískir biskupar hafi fengið slíka nafngift - vegna þess
að hann vill ekki leggja blessun sína yfir öll morð og öll rán.
Þótt hann lýsi því að vísu yfir mjög eindregið að hann
skilgreini sjálfan sig ekki á þennan hátt, þá er hann samt sem
áður víða sagður vera kommúnisti...“
Böll nefndi í framhaldi af þessu nokkur dæmi um hinn
„blinda andkommúnisma“, sem hann nefnir svo. „í skilningi
Misskilningur að setja samasem-
mexki á miDi hins mannkga góða?
Fjölmenn alþjóðleg ráðstefna rithöf-
UNDA VAR NÝLEGA HALDIN í KÖLN I
VESTUR-ÞÝSKALANDI. Ráðstefna þessi bar heitið
„Interlit 82“ og þar munu 225 rithöfundar hafa verið mættir
frá flestum heimshornum. Að sögn erlendra blaða var
þátttökufjöldinn að vísu nokkuð misjafn eftir löndum. Þannig
var aðeins einn rithöfundur frá Bandaríkjunum á
ráðstefnunni, en hins vegar fjölmennar sendinefndir frá t.d.
Sovétríkjunum, Búlgaríu, Japan og Kongó. Yfirleitt mættu
margir rithöfundar frá svonefndum þróunarríkjum í Afríku,
en hins vegar vantaði þátttakendur frá mörgum ríkjum Asíu
og Suður-Ameríku. Þar sem boð á ráðstefnuna munu einungis
hafa farið til hinna formlegu rithöfundasambanda munu engir
rithöfundar, sem af pólitískum eða öðrum ástæðum hafa orðið
landflótta og búa í útlegð, tekið þátt í „Interlit 82“.
Á þingi þessu ræddu rithöfundar um málefni stéttarinnar
jafnt sem heimsmálin. Þannig var fjallað um áhrif hinnar nýju
tölvutækni og ábyrgð og skyldur rithöfunda í því sambandi.
Gefnar voru skýrslur um stöðu og starfsskilyrði rithöfunda í
hinum ýmsu löndum, og kom þar skýrt fram hversu víða
þrengt er að frelsi rithöfunda til að skrifa það sem þeim lystir.
Og svo var fjallað um heimsmálin, þar á meðal
afvopnunarmálin og sambúð austurs og vesturs og fátækra
þjóða og ríkra. Um þetta allt saman og margt fleira voru
ályktanir samþykktar.
Auk formlegra funda ráðstefnunnar var efnt til
margháttaðra sýninga og samkoma, sem voru gjarnan opnar
fyrir almenning. Þar var m.a. algengt að rithöfundar á þinginu
læsu upp úr eigin verkum, og að sögn höfðu verk ýmissa
höfunda frá þriðja heiminum mest áhrif á áheyrendur.
Sömuleiðis vakti sovéska Ijóðskáldið Jevtusjenko athygli, en
hann er mjög sviðsvanur maður og fer með Ijóð sín af
tilfinningu með tilheyrandi armsveiflum.
Einn daginn var efnt til samkomu í Kölner Schauspielhaus
sem bar yfirskriftina „Writers in Prison“, rithöfundar í
fangelsi. Á sviðinu voru margir tómir stólar með nöfnum
ýmissa rithöfunda, sem sitja í fangelsum í heimalöndum
sínum. Leikarar lásu upp úr verkum höfundanna, bæði ljóð,
sögur og bréf, og inn á milli voru lesin upp nöfn rithöfunda
í 38 löndum, sem sitja í fangelsi. Sovésku sendinefndinni varð
svo mikið um þetta að hún gekk út.
Heinrich böll, vestur-þýski nóbels-
VERÐLAUNAHAFINN, VAR MEÐAL ÞEIRRA SEM
FLUTTU FYRIRLESTUR Á RÁÐSTEFNUNNI. í erindi
sínu fjallaði Böll um rithöfundinn og friðinn og vék þar alveg
sérstaklega að því, hvaða mynd af öðrum þjóðum birtist í
bókmenntum þjóðanna. Honum var sérlega hugleikið að velta
fyrir sér þeirri óvinamynd, sem gjarnan hefur verið mögnuð
upp af pólitískum ástæðum - hvort sem sá óvinur, sem valinn
er hverju sinni, er afmarkaður hópur, svo sem gyðingar, heilar
þjóðir, svo sem Sovétmenn eða Þjóðverjar, eða
stjómmálahreyfingar eins og kommúnismi eða sósíalismi.
Taldi hann að bókmenntirnar ættu þarna hlut að máli með
því að veita lesendum sínum stundum ranga mynd af öðrum
þjóðum, eða þjóðarbrotum, og nefndi þar sérstaklega þá
mynd, sem þýskar bókmenntir hafi fyrr og síðar gefið af
gyðingum, bæði fagurbókmenntir og trúarrit.
„í sögu okkar (þ.e. Þjóðverja) hefur nógu margt gerst til
þess að óvinamynd hafi orðið til af okkur. Samt sem áður
hefur það alltaf snert mig illa þegar ég hef orðið fyrir 'hatri
eða fyrirlitningu fyrir það eitt að vera Þjóðverji“, sagði
Heinrich Böll m.a. í erindi sínu. „Og það þrátt fyrir að mér
sé fullljóst hvers vegna hatrið og fyrirlitningin er til komin...
Glæpamennskan í hinum ólíkustu myndum er hluti af hinu
mannlega. Hjá dýrum er ekki rætt um glæpamennsku. Jafnvel
það ómannúðlega er hluti af hinu mannlega. Kannski er það
enn misskilningur hjá okkur að setja samasemmerki á milli
þess sem er „mannlegt" og þess sem er „gott“?.
Ég hef rekist á þessa óvinamynd í andstæðu sinni, ef svo
má að orði komast, þegar ég - og það hefur oft komið fyrir
mig - hef fengið að heyra það, að ég geti alls ekki verið
Þjóðverji. Ég kemst í þá merkilegu aðstöðu að verða að leggja
fram einhvers konar Þjóðverjasönnun, þar sem ég fell
augsýnilega ekki inn í einhverja góða eða slæma ímynd af
þessarar tegundar andkommúnisma getur maður verið hvað
sem er- morðingi, böðull, einræðisherra, arðræningi, eins og
t.d. hinn alræmdi Baby Doc, en í 25 ára Duvalier-paradís
hans er talað um að 25.000 fórnarlömb hafi misst lífið, þrír
á dag, 30 á dag í Guatemala - maður hefur leyfi til að vera
hvað sem er ef maður bara lýsir því yfir að maður sé ekki
kommúnisti. Baby Doc fékk nýlega loforð frá Reagan forseta
um aðstoð úr karabískum sjóði, og Haig var hrifinn af
hlutverki hins frjáls framtaks á Haiti.
Er ég nú kommúnisti af því ég tel að andkommúnistinn
Duvalier sé mjög þung byrði á mannkyninu?"
Loks FJALLAÐI HEINRICH böll um
ÓVINAMYNDINA OG VOPNAKAPPHLAUPIÐ. „Hern-
aðaruppbyggingin, sem okkur hefur verið lofað og sem þegar
á sér stað, má svo sannarlega kalla byrði. Hún er óvinur okkar
allra, hin alþjóðlega hernaðaruppbygging, þessi fáránleiki á
hæsta stigi. Hún hefur þörf fyrir óvinamyndir, sem hún í neyð
býr til, eða vekur upp frá dauðum með því að grafa lík liðinna
óvinamynda upp. Ég veit það auðvitað ósköp vel, að það er
draumórakennt að ímynda sér, að við, sem skrifum, getum
komist hjá því að gera okkur myndir hver af öðrum, að við
getum komist algjörlega hjá þeirri hættu að verk okkar nýtist
í smiðju þeirra, sem búa til óvinaáróðurinn. En ég vil benda
þeim, sem vara okkur við draumórum, á að við búum í heimi
þar sem draumórarnir hafa orðið að veruleika: draumur
Dædalusar, sem reynt var að gera að veruleika af rugluðum
mönnum, sem máttu vera vissir um að fá spott og spé fyrir -
hann er nú sjálfsagður hlutur hverjum þeim sem gengur um
borð í flugvél eins og hún væri strætisvagn. Þetta hrokafulla,
stórfenglega brjálæði, sem flugið er dæmi um, er venjulegt
og augljóst fyrir þá, sem fyrir fimmtíu árum hefðu hæðst að
sérhverjum frumherja flugsins. Velferðarríkið - sem fyrir
tæpri öld var enn draumsýn og hugmyndin um slíkt jafn djörf
og draumurinn um að fljúga - er í dag staðreynd í sumum
hlutum heimsins. Við skulum því taka því rólega þótt við
séum skammaðir fyrir að vera draumóramenn og hæddir fyrir
það í heimi, sem á hverjum degi lætur næstum tvo milljarða
marka renna til hernaðaruppbyggingar og er í hættu að falla
niður í hyldýpi.
Ég ætla að koma með enn eina draumóra - um heim, þar
sem hinir voldugu og sterku sýni stórmennsku sína með því
að snúast ekki gegn sérhverri ögrun, og þar sem stolt og heiður
verður ekki lengur talinn eins einasta blóðdropa virði. Enn
aðrir draumórar, sem ekki hafa orðið að raunveruleika, en
sem virðast ætla að bera árangur, eru þær hugmyndir, sem
haldið er á lofti af friðarhreyfingunum, sem við teljum okkur
vera hluti af“.
ÞINGINU SJÁLFU VAR LÍTIÐ UM
NÝJUNGAR ÞEGAR RÆTT VAR UM ÁLYKTANIR
UM AFVOPNUNARMÁLIN. Lögð var áhersla á að ná
allsherjarsamkomulagi um hlutina, og þar af leiðandi var
mikið um almenn ummæli. Samt sem áður gekk ekki alltof
vel að ganga frá yfirlýsingunni um þessi mál, ef marka má
blaðafregnir, þar sem ýmsar breytingartillögur komu fram.
Meðal ágreiningsefnanna var tillaga um áskorun þess efnis að
stórveldin gæfu yfirlýsingar um að þau myndu ekki nota
kjarnorkuvopn að fyrra bragði. Að lokum varð samkomulag
um orðalag, þar sem öll herveldi eru hvött til að nota ekki
árásarvopn.
Reyndar segir í erlendum blöðum, að ýmsum fulltrúum frá
þriðja heiminum hafi þótt alveg nóg um hvað fulltrúar hins
ríka heims, jafnt í austri sem vestri, voru uppteknir af eigin
málum, þar sem hin gífurlega gjá á milli lífskjara ríkra þjóða
og fátækra væri mun mikilvægara málefni.
-ESJ
Elías Snæland
Jónsson skrifar