Tíminn - 25.07.1982, Blaðsíða 21

gamall, tryggði sér sæti í áskorenda-
keppninni í fyrsta og vafalítið eina
skipti. Lokastaðan var svona: 1.-2.
Karpov og Korchnoi 13.5, 3. Byme
12.5, 4. Smejkal 11, 5.-6. Larsen og
Hiibner 10, 7. Kúsjmín 9.5, 8.-10. Tal,
Gligoric, Tæmanov 8.5 etc.
Karpov var að vonum ánægður með
taflmennsku sína á millisvæðamótinu en
hins vegar þótti honum hann ekki standa
sig ýkja vel á hinu öfluga skákþingi
Sovétríkjanna 73, þegar Spasskíj vann
frægan sigur og tókst að þagga niður í
háværum gagnrýnendum sínum um
stund. Karpov lenti þó í öðru sæti,
vinningi á eftir Spasskíj, en deildi sætinu
með fjómm öðrum: Korchnoi, Petrósj-
an, Pólúgaévskíj og Kúsjmín. Næstu
mánuðir fóru svo í undirbúning fyrir
áskorendaeinvígin, en engu að síður
tefldi Karpov allmikið milli þeirra.
í árslok 1973 tókst honum til dæmis
að sigra á allsterku skákmóti í Madrid
og var það í fyrsta sinn sem hann þurfti
ekki að deila sigri á móti með neinum.
Áskorendaeinvígið gegn Pólúgaévskíj
vann Karpov án teljandi erfiðleika, en
fæstir áttu hins vegar von á því að hann
ætti mikla möguleika gegn Bóris
Spasskíj sem hann mætti í 4-manna
einvígjunum. En Karpov vann öroggan
sigur og þar hjálpaðist margt að.
Spasskíj vanmat andstæðing sinn ogeftir
að liafa tætt Karpov í sig í fýrstu skákinni
hugsaði Spasskíj aðeins um væntanlegt
einvígi sitt við Fischer. Karpov kom á
hinn bóginn mjög vel undirbúinn til leiks
og reyndist sterkari. Eftir þennan sigur
fékk Karpov fyrsta borðið í ólympíu-
sveit Sovétmanna í Nice 1974 þar sem
sovéska sveitin vann auðveldan sigur.
Síðar á árinu hófst svo úrslitaeinvígi
Karpovs um réttinn til að skora á
Fischer, Korchnoi sat hinum megin við
borðið.
Þetta einvígi er frægt. Karpov tók
forystuna í uppnhafi, vann tvær skákir
en lenti síðan í erfiðleikum. Hann þótti
heppinn að ná jafntefli í nokkmm
skákum sem á eftir fylgdu en svo teygði
Korchnoi sig of langt og Karpov vann
þriðju skákina. Úrslitin virtust ráðin en
með ódrepandi baráttuþreki sínu tókst
Korchnoi næstum að jafna metin, vann
18du og 21stu skákirnar (þá síðari í
innan við 20 leikjum!) en tókst ekki að
vinna þá þriðju áður en einvíginu lauk.
Anatóli Karpov, 23ja ára gamall, var
opinber áskorandi R.J. Fischers og allir
vora dálítið hissa. Meira að segja
Karpov sjálfur, sem hafði látið þess
getið fyrir einvígin að þetta væri ekki
hans hringur og hann vonaðist einungis
til að aukast að reynslu og afli með
keppni við hina gamalreyndu kappa.
En Karpov háði aldrei einvígi við
Fischer - sem var eins gott fyrir hann,
því allir hljóta að sjá að ungi Rússinn
átti ekki séns! - svo notuð sé óvenju
fáguð íslenska. En hitt er svo annað mál
að úr því að Fischer settist í helgan stein
þá var Anatólí Karpov mjög verðugur
heimsmeistari.
Hér hefur ferill hans verið rakinn
nokkuð ýtarlega, en hvað um hæfileika
hans og skákstíl? Eins og drepið hefur
verið á var Karpov (og er raunar enn)
oft gagnrýndur fyrir litlausa tafl-
mennsku og óspennandi. Það er mjög
rétt að Karpov hristir sjaldan snilldar-
skákir fram úr erminni og þá er átt við
snilldarskákir í mjög takmarkaðri merk-
ingu: fórnir, fléttur etc. Karpov er
framar öðra raunsær og skynsamur
skákmeistari. Hann forðast óþarfa
flækjur og hefur sjálfur sagt að sjái
hann tvær leiðir til að vinna tiltekna
skák: aðra snilldarlega og hina rökrétt-
ari, þá velji hann síðari leiðina. Þessi
hugsunarháttur hefur ekki beinlínis fært
Karpov yfirþyrmandi vinsældir en hefur
reynst honum vel, þetta er hans aðferð,
púnktum, basta! Og það er sjaldan sem
Karpov finnur ekki sterkustu leikina,
hvers lags svo sem þeir era. Bestu
skákum Karpovs hafði jafnvel Capa-
blanca verið fullsæmdur af, stundum ýtir
hann andstæðingum sfnum bókstaflega
út af borðinu! Og þótt Karpov taki nær
aldrei teljandi áhættu og sé prýðisánægð-
ur með að gera jafntefli með svörtu, að
minnsta kosti gegn sterkum andstæðing-
um, er enginn efi á að hann er gæddur
óslökkvandi sigurvilja, hann verður að
enda fyrstur! Oftast tekst honum það.
Ein skýring enn er til á velgengni
Karpovs og það nákvæmur undirbúning-
ur hans og rannsóknir. Það er erfitt að
koma að tómum kofunum hjá Karpov,
enda verður að geta þess að sovésk
skákyfirvöld hafa búið honum hina
bestu aðstöðu og hann hefur heila
herskara af aðstoðarmönnum og þjálfur-
um. í upphafi var Semjon Fúrman einn
þjálfari hans en eftir því sem náði
betri árangri komu fleiri til skalanna,
Rasúvaév, Balasjov, ígor, Sætsev,
sjálfur Tal. Eftir tap Spasskíjs fyrir
Fischer voru sovésk yfirvöld viss um,
sjálfsagt með réttu, að tefla yrði nýjum
manni fram gegn Bandaríkjamannin-
um og hlóðu því undir Karpov - á
kostnað keppinauta hans í hópi sovésku
stórmeistaranna. Eins og nefnt var í
þættinum um Spasskíj fyrir þremur
vikum var einn helstu byrjanasérfræð-
ingur heimsmeistarans fyrrverandi lokk-
aður yfir í herbúðir Karpov skömmu
fyrir einvígi þeirra tveggja og Korchnoi
kann, sem kunnugt er, margar og ljótar
sögur að segja af viðureign þeirra 1974.
Þótt rétt sé að taka orðum Korchnois
með nokkurri varúð er ekki vafi á að
ýmsum brögðum var beitt. Korchnoi var
gert erfitt fyrir að ná sér í aðstoðarmenn
og ef aðstoðarmönnum hans - Osnos og
Dsindsíkasvíli - var ekki mútað til að
upplýsa leyndarmál Korchnois, þa var
að minnsta kosti séð um að Korchnoi
treysti þeim ekki. Það er líka fræg sagan
af því er Tal og Vaganjan komu frá
keppni í útlöndum og bíll beið þeirra á
flugvellinum. Þetta var meðan á einvígi
Karpovs og Korchnois stóð, maður kom
hlaupandi til Tals og Vaganjans og
skipaði: „Komiði stax, Karpov er í
vandræðum með frönsku vörnina..."
Þeir fóru.
Karpov hefur valið þann kost að vera
dyggur þjónn sovéskra yfirvalda -
óþarflega dyggur þjónn, að flestra mati
hér vestra - og þó það sé hans mál hefur
það ekki aukið vinsældir hans. Hitt er
jafn víst að hann er eftir sem áður
sterkasti stórmeistari heims nú um
stundir og hefur verið alla tíð síðan
Fischer hætti að tefla, og sem tekið var
fram í upphafi hefur enginn heimsmeist-
ari, síðan Alekhine leið, staðið sig
nándar nærri jafn vel og Karpov eftir að
hann var sæmdur titlinum. Við lítum á
það í næstu viku, en skoðum nú tvær
snaggaralegar skákir Karpovs. Fyrst, að
mestu án skýringa, aðra einvígisskák
hans gegn Korchnoi árið 1974. Karpov
hefur hvítt.
I. e4 -c5 2. Rf3 - d6 3. d4 - cxd4 4.
Rxd4 - Rf6 5. Rc3 - g6 (Drekinn!) 6.
Be3 - Bg7 7. f3- Rc6 8. Dd2 - 0-0 9. Bc4
- Bd7 10. h4 - Hcl 11. Bb3 - Re5 12. 0
- 0-0 - Rc413. Bxc4 - Hxc414. h5 - Rxh5
15. g4 - Rf6 16. Rde2! - Da5 17. Bh6 •
Bxh6 18. Dxh6 - Hfc8 19. Hd3! (Kemur
í veg fyrir gagnsókn svarts eftir 19. g5 -
Rh5 20. Rg3 - Hxc3!) 19. - H4c5
(Líklega var 19. - Dd8 skást.) 20. g5! -
Hxg5 21. Hd5! - Hxd5 22. Rxd5 - He8
23. Ref4 - Bc6 24. e5! (Ath. að hvítur
vinnur ekki eftir 24. Rxf6+ - exf6 25.
Rh5 - Dg5+! 26. Dxg5 - fxg5 27.
Rf6+-Kg7 28. Rxe8+ - Bxe8 24. - Bxd5
25. exf6 - exf6 26. Dx h7+ - Kf8 27.
Dh8+ og Korchnoi gafst upp. Ef 27. -
Ke7, þá 28. Rxd5+ - Dxd5 29. Hel+.
Síðari skákina tefldi Karpov gegn
Spasskíj sem hann hefur alla jafna mjög
góð tök á. Skákin var tefld í sovéskri
sveitakeppni árið 1973 og fyrir hana fékk
Karpov, sem hefur hvítt, sérstök
verðlaun hins kunna skáktímarits „64“.
1. e4- e5 2. Rf3 - Rc6 3. Bb5 - a6 4.
Ba4 - Rf6 5.0-0 - Be7 6. Hel • b5 7. Bb3
- d6 8. c3 - 0-0 9. h3 - Rb8 (Báðir þekkja
þetta afbrigði spánska leiksins, sem
kennt er við Breyer, eins og handarbak-
ið á sér. Skýringar era annars eftir
Karpov.) 10. d3 (Skarpasta framhaldið
er 10. d4. Textaleikurinn færir hvítum
varla betri stöðu, en leiðir á hinn bólginn
til langrar og erfiðrar baráttu.) 10. - Bb7
II. Rbd2 - Rbd7 12. RH - Rc5 13. Bc2
• He8 14. Rg3 • Bf8 15. b4 - Rcd7 16.
d4 (AHt er þetta þekkt úr fyrri skákum.
Hvítur verður að ýta drottningarpeði
sínu áfram, annars nær svartur fram-
kvæðinu með því að losa um miðborðið
með sínu eigin drottningarpeði.) 16. -
h617. Bd2 - Rb618. Bd3 - g6 (Hér víkur
Spasskíj frá Karpov-Gligori’c, San
Antonio 72, þar sem Gligori lék
18.-Hc8.) 19. Dc2 (Hvítur endurskipu-
leggur liðsafla sinn, rýmir dl fyrir
hrókinn og ver e4 frekar.) 19.-Rfd7 (Þar
sem hvítur hefur ofvaldað e4 verður
hvítur að efla þrýstinginn á reitinn við
hliðina á, d4, með því að staðsetja
biskup á g7.) 20. Hadl - Bg7 21.1 dxe5
(Ég hugsaði mig um í hálftíma áður en
ég lék þessum leik.
Svartur hefur komið mönnum sínum
mjög kænskulega fyrir og það er erfitt
fyrir hvítan að ná öflugu framkvæði.
Venjulegar áætlanir í svona stöðum -
oftast reynir hvítur að ráðast fram á
kóngsvæng eða grefur undan miðborð-
inu með f4 - duga ekki þar sem svartur
hefur í báðum tilvikum tíma til að gera
gagnárás á miðjunni:L d5. Ég komst að
þeirri niðurstöðu að hvítur væri allt að
því neyddur út í þessi kaup.) 21. - dxeS
(Þessi leikur getur engan veginn talist
mistök, en e.t.v. hefði svartur átt að
skipta upp á ridduram?) 22. c4 (Hvítur
verður að hraða sér, því hann hefur
engan tíma til að undirbúa þessa sókn.
Ef 22. Be3 - De7 23. Re2 - c5 og jafnar
taflið.) 22. - bxc4 (Ef 22. - c5, átti hvítur
möguleika á mannsfórn: 23. cxb5 - c4
24. Bxc4 - Hc8 25. Bxf7+ - Kxf7 26.
Db3+.) 23. Bxc4 - De7 (Þessi leikur er
ónákvæmur. Svartur leyfir hinum hættu-
lega spænska biskup hvíts að lifa og á
það eftir að reynast honum dýrt. 23. -
Rxc4 24. Dxc4og staðan er í jafnvægi.)
24. Bb3! - c5 25. a4 (Þegar ég lék
þessum leik sá ég að sjálfsögðu fyrir
skiptamunsfórnina og reiknaði út afleið-
ingarnar. Raunar ákvað hvítur fórnina
leik fyrr, er hann lék 24. Bb3,
og nú var engin leið, og raunar engin
ástæða, til að hætta við.) 25. - c4 (25.
- cxb4 var slæmt vegna 26. a5 - Hc8
(25. - Hc8 26. a5 - cxb4 kemur í sama
stað niður) 27. Da2 - Ra8 28. Bxb4!)
26. Ba2 - Bc6 27. a5 - Ba4 28. Dcl
- Rc8 (Ekki var skárra 28. - Bxd8 29.
Hxd8 - Ra4 30. Bxh6 - Bxh6 31. Dxh6
og nú má svartur ekki leika 31. - Rc3
vegna 32. Bxc4 sem hótar 33. Dxg6+,
og eftir 31. — Rf8, nær hvítur
góðri sóknarstöðu með 32. Hcl.) 29.
Bxh6 - Bxdl 30. Hxdl - Rd6? (óvænt
endalok! Svartur er einnig glataður
eftir 30. - Bxh6 31. Dxh6 - Rd6 32.
Rg5 - Rf8 33. Rh5 - gxh5 34. Hxd6
- Hac8 35. Hf6. Best er 30. - Ha7 en
hvítur fær meir en nægar bætur fyrir
skiptamuninn eftir 31. Bxg7 - Kxg7
32. Dxc4.) 31. Bxg7 - Kxg7
32. Dg5! (Hér klöppuðu áhorfend-
ur Karoov iof í lófa. Sjálfur segir
hann: Ovæntur leikur! öllum á óvart
býður hvítur drottningarkaup en svartur
má ekki þiggja þau vegna þess
að þá tapar hann riddara. Svartur
hefði óvænt unnið eftir: 32. Dc2 -
Had8 33. Dxd6? - Rf8.) 32. - f6 (32.
- Hc8 gerir ekki annað en lengja
vonlausa baráttu, því eftir 33. Hxd6
- Dxg5 34. Rxg5 - Rf6 35. Re2 - c3
36. Bxf7 á hvítur auðvelt með að nýta
sér liðsyfirburði sína.) 33. Dg4 - Kh7
(Eina vörnin gegn 34. Hxd6 og 35.
Rf5+, en staðan er nú þegar töpuð.) 34.
Rh4 og Bóris lagði upp laupana.
Einhver kynni að ætla að hann gæfist
upp of snemma en eftirfarandi framhald
sýnir að hann á sér engrar viðreisnar
von: 34. - Hg8 35. Bxc4 - Hg7 36. Hxd6
- Dxd6 37. Rhf5, og máti verður aðeins
forðað með því að láta drottninguna, 37.
- Ddl+, eða ef hann leikur 34. - Rf8,
þá kemur 35. Rxg6 og síðan 36. Dh5+
og 37. Hxd6. Rösklega teflt.
- ij tók saman,
þýddi og endursagði.
21
skák
Gimsteinn
Karlssons og
ævintýri Nunns
I í sænska skákblaðinu Schacknytt
birtust fyrir nokkru síðan fáeinar
skákir frá sveitakeppninni þar í landi
sem er undankeppni fyrir fyrstu
deildarkeppnina. I blaðinu voru
meðal annars nokkrar skákir Lars
Karlssons, nú já, hann vann auðvit-
að. En þegar ég renndi yfir eina
skákina skömmu seinna uppgötvaði
ég að hún var hreinasti gimsteinn.
Ef þessi skák hefði verið tefld á
sterku alþjóðlegu móti hefði hún
farið um heim allan. Það gerist
kannski núna. Það eru til menn sem
skrifa upp úr skákdálkum mínum -
algeru heimildarleysi! (Skyldi
Larsen eiga hér við ... DV?) Gerið
svo vel!
L. Karlsson - B. Hult. Sikileyjar-
vörn með skiptum litum.
I. c4 - e5 2. Rc3 - Rf6 3. g3 - d5
4. cxd5 - Rxd5 5. Bg2 - Rb6 6. Rf3
- Rc6 7. 0-0 Be7 8. a4 - a5 9. Rb5 -
Bf6 10. d4!? - e4
Gegn 10. - exd4 bendir Lasse á
framhaldið 11. Bf4-Rd5 12. Rfxd4
Rxd4 13. Bxd5 - Rxb5 14. axb5 -
Bxb2 15. Ha2-Bf6 16. Hc2og hvítur
stendur betur.
II. Re5 - Rxd4 12. Rxd4 - Bxe5
13. Rb5 - c6 14. Dxd8+ - Kxd8 15.
Hdl+ - Ke716. Be3 - Rc4 17. Bc5+
- Kf6 18. Rc3 - Rxb2 19. Rxe4+ -
Kg6
20. f4!
Fyrst kom skemmtileg peðsfórn.
Tilraun til að sanna að yfirburðir
hvíts í tempói (hvað snertir 1. e4 -
c5) hafi mikið gildi.
Nú kemur skiptamunsfórn, annars
vegar vakir mátið fyrir hvítum, hins
vegar ætlar hann að veiða svarta
riddarann.
20. - Bf6 er svarað með 21. Rd6!
20. - Rxdl 21. fxe5 - Rb2 22. Rd6
Be6 23. Be4+ - Kh5??
Eini möguleikinn var 23. — f5. Eftir
24. exf6+ - Kxf6 25. Hfl+ - Ke5
bjargar svartur sér en að vísu lumar
hvítur á 25. Bd4+ - Ke7 26. Rxb7
og hann hefur ágæta möguleika.
24. h3! - Bxg3 25. Kh2!
Ennþá betra en Bd4.
25. - Be6 26. Hhl - Rc4 27. Rxc4
- Bxc4 28. Be3 - f5 29. exf6 - g5 30.
Kh3! - Be6+ 31. g4+ og svartur
hætti þessari vitleysu.
Það er alltaf gaman að sjá mátsókn
framkvæmda eftir að drottningarnar J
eru farnar veg allrar veraldar.
SÓKNDJARFUR KÓNGUR!
Flestir eru líklega sammála um að
huggulegast sé að hafa trausta
kóngsstöðu. En það kemur fyrir að
þessi taflmaður, sem allt snýst um,
fær sér gönguferð um skákborðið.
Og þá meina ég ekki að hann hrekist
undan árásum óvinarins, heldur að
hann fari sjálfviljugur á flakk og taki
þátt í sóknaraðgerðum. Hér kemur
gott dæmi. Skákin var tefld í Bristol
á síðasta ári, stórmeistarinn John
Nunn hefur hvítt en andstæðingur-
inn heitir Anthony.
1. e4 - c5 2. Rf3 - Rc6 3. d4 - cxd4
4. Rxd4 - e5 5. Rb5 - Rf6 6. R5c3 -
h6 7. Be3 - Bb4 8. a3 - Da5
9. axb4!? - Dxal 10. Dd6 - Rxe4 11.
Rxe4 - Dxbl+ 12. Kd2 - Dxb2 13.
b5 - Rb4 14. Bv5
Máthótunin er alvarleg. Svartur
getur ekki hrókað og hann á í
erfiðleikum með að koma mönnum
sínum til leiks.
Ef hvíti kóngurinn hefði nú verið
í öruggri stöðu þá hefði skákinni
sennilega lokið hér. Ég hugsa að
þessi óþekkti Anthony hefði getað
haldið jafntefli, en enginn skyldi
áfellast Nunn fyrir að leggja út í þetta
ævintýri. Það skemmtir manni eng-
inn, ef maður skemmtir sér ekki
sjálfur.
14. - Dxc2+ 15. Ke3 - Dcl+ 16.
Ke2 - Dc4+
Nunn segir að 16. - Rd5 leiði til
jafnteflis. T.d. 17. Dxe5+ - Kd8 18.
Rd6 - Dc2+ 19. Kf3 - Db3+.
17. Kf3 - Db3+ 18. Kg4
Enn má ná jafntefli með 18. - Rd5
19. Be2 - b6 en nú er leiðin orðin
vandrötuð.
18. - Í5+? 19. Kxf5 - DI7+
Eftirfarandi afbrigði skaut allt í
einu upp kollinum: 19. - De6+ 20.
Dxe6+ - dxe6+ 21. Kg6 - Rd5 22.
Kxg7!
20. Kxe5 - Rc2 21. Bc4 - Dh5+
22. Kf4 - Dh4+ 23. Kf3 - b6 24.
Dg6+ - Kd8 25. g3 - Dh3 26. be7+
- Kxe7 27. Dxg7+ - Kd8 28. Dxh8+
- Kc7 29. De5+ - Kd8 30. Rd6 og
veslings svartur gafst upp.
Jafntefli fékk hann því ekki. En
segiði svo að stórmeistarar hafi
engan húmor!
Bent Larsen,
stórmeistari,
skrifar um skák