Tíminn - 03.07.1983, Blaðsíða 8

Tíminn - 03.07.1983, Blaðsíða 8
8 Útgefandi: Framsóknarflokkurinn. Framkvœmdastjóri: Gísli Sigurösson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gíslason. Skrifstofustjóri: Ragnar Snorri Magnússon. Afgreiðslustjóri: Sigurður Brynjólfsson. Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elias Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V. Ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrímsson. Umsjónarmaður Helgar-Tímans: Atli Magnússon. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir, Bjarghildur Stefánsdóttir, Friðrik Indriðason, Guðmundur Sv. Hermannsson, Guðmundur Magnússon, Heiður Helgadóttir, Jón Guðni Kristjánsson, Jón Ólafsson, Kristín Leifsdóttir, Samúel Örn Erlingsson (iþróttir), Skafti Jónsson, Sonja Jónsdóttir, Þorvaldur Bragason. Útlitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnssson. Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Árni Sæberg. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Kristín Þorbjarnardóttir, María Anna Þorsteinsdóttir, Sigurður Jónsson. Ritstjórn skrifstofur og auglýsingar: Siðumúia 15, Reykjavík. Sími: 86300. Auglýsingasími 18300. Kvöldsímar: 86387 og 86306. Verð i lausasölu 18.00, en 20.00 um helgar. Áskrift á mánuði kr. 230.00. Setning og umbrot: Tæknideild Timans. Prentun: Blaðaprent hf. NÝTT VERB- MÆTAMAT ■ Miskunnarlaust er gengið á þau forðabúr náttúrunnar sem maðurinn telur sér nauðsynjeg til að lifa því lífi sem nútíminn kallar mannsæmandi. Á síðustu árum hafa augu fólks opnast fyrir því að náttúrugæðin eru ekki óþrjótandi og að það hefnir sín að gera náttúruna sér um of undirgefna. Mengun í lofti, á landi og í legi ér víða farin að hafa sín áhrif á lífríkið. Gróður er upprættur á stórum svæðum, dýrategundum eytt og fiskstofnar fara síminnkandi. Hætt- urnar blasa hvarvetna við og ef græðgi og kapphlaupi eftir fölskum lífsgæðum linnir ekki líður ekki á löngu þar til mannkynið stendur eftir á sviðinni jörð. íslendingar hafa ekki verið eftirbátar annarra þjóða í að spilla umhverfi sínu og ganga um of á forðabúr náttúrunn- ar. En uppi eru þróttmiklar raddir um að nóg sé komið og við verðum að fara að læra að lifa í sátt við nánasta umhverfi okkar og lífríki í stað þess að eyða því. Pjóðmálaritið Sýn, sem gefið er út af ungum framsókn- armönnum, tileinkar náttúruvernd nýútkomið tölublað. Par fjalla mætir menn um ýmsa þætti þessa mikilvæga málaflokks. M.a. er viðtal við Eystein Jónsson fyrrum formann Náttúruverndarráðs og þar svarar hann þeirri viðamiklu spuringu, hvernig skila megi betra landi til komandi kynslóða en tekið er við því: „Vinna þarf að því að menn geri sér grein fyrir nýjum viðhorfum í sambúðinni við umhverfið. Geri sér t.d. fulla grein fyrir því, að það er þáttur í lífskjörum manna að búa í hreinu, ómenguðu umhverfi og að því verður að fylgja nýtt verðmætamat. Menn verða að skilja, að þess háttar lífsgæða fá menn ekki notið - ekki haldið við nútíma tækni og eyðslulífi, nema kosta því sem til þarf til verndar náttúrunni. Hreint loft og vatn og ómengað, viðkunnanlegt um- hverfi, sem almenningur á aðgang að, eru náttúrugæði, hliðstæð búskaparlandi, fiskimiðum og orkulindum. Verndun umhverfis er nýting náttúrugæða og stuðlar að góðum lífskjörum. Ti} að festa með sér þennan hugsunarhátt gæti verið gott að mála þetta sterkari litum og spyrja: Hvers virði eru langar og breiðar stofur, mikilfengleg húsgögn og dýrir bílar, ef loftið er mengað, umhverfið löðrandi í óþverra, gróðurlaust og dautt, og vatn og sjór blandað eitri og óhreinindum? Við íslendingar megum vara okkur alvarlega að glata ekki þeim gæðum, sem við eigum enn í óspilltri náttúru. Það er mikilsvert að reyna að auka skilning á því, að náttúrugersemar og dýrmætár söguslóðir eru í tölu þjóðarverðmæta, sem eigi má spilla, að einu leyti eins og fögur listaverk mestu snillinga og byggingar, sem mestu skipta landsmenn, og engum manni dytti í hug að fórna í lífsgæðakapphlaupinu. Það er sem sé fleira en fögur og fræg mannaverk, sem hlífa þarf óg meta að verðleikum. “ Það er einkum áríðandi að fólk tileinki sér nýtt verðmætamat. Pjóðgarðar og vernduð svæði eru góð út af fyrir sig en náttúruunnandinn Eysteinn Jónsson hefur víðari sjóndeildarhring en svo að hann einskorði sig við slíkt sem einhverja allsherjarlausn, því eyðslu og nútíma tækni eru takmörk sett og lífskjör sem byggjast á rányrkju og freklegum ágangi á náttúrugæði fá ekki staðist til lengdar. Oll umgengni við náttúruna og nýting gæða hennar verður að byggjast á hófsemd og fyrirhyggju. íslendingar vita vel hvernig fer þegar um of er gengið á fiskstofna, þegar skógur er eyddur og uppblástur tekur við og ekki mun líða á löngu þar til augu manna opnast fyrir hvað óhófleg og oft með öllu óþörf þurrkun mýra og votlendis hefur í för með sér. Mörg fleiri dæmi mætti nefna en aðalatriðið er að snúa vörn í sókn og vinna með náttúrunni en ekki á móti henni. _OÓ SUNNUDAGUR 3. JÚLÍ1983 á vettvangi dagsins ■ Mcnningarhöllin í Prag, stærsta hús borgarinnar. Þarna var „friðarþingið11 haldið Mynd: Hl Haukur Ingibergsson Að fljóta sofandi að feigðarósi ■ Að mati hernaðarsérfræðinga eru a.m.k. 50.000 kjarnorkusprengjur til á jörðinni. Sprengikraftur þess- ara vopna er á við a.m.k. 1 miljón Hirósimasprengja eða sem svarar 3 kg. af dynamiti á hvern jarðarbúa. Með þessum vopnabúnaði er unnt að tortima öllu lífi á jörðinni mörgum sinnum. Ríki heimsins verja a.m.k. 15.000 biljónum króna á ári í vígbúnað. Fyrir 10 árum áttu aðeins 2 riki kjarnorkuvopn. Nú eru þau 8 og eftir 10 ár verða þau 25-30 talsins. Gjöreyðingarhættan og tortímingamöguleikinn vaxa því með ári hverju. Það er sannarlega ekki undarlegt að friðarhreyfingar spretti upp við þessar aðstæður og krafan um frið og afvopnun komi fram með síauknum þunga. Að íhuga þessi mál ekki og láta sem þau komi okkur hverju og einu ekki við er i bókstaf legri merkingu að fljóta sofandi að feigðarósi. Síðustu tvær vikur hefur lítilsháttar verið fjallað í fjölmiðl- um um „friðarþing" sem haldið var í Prag dagana 21 .-26. júní. Að þessu þingi sem bar nafnið „The World Assembly for Peace and Life against Nuclear War stóð heimsfriðarráðið (The World Peace Concil) en það er samband fjölmargra félagasamtaka um allan heim og meðal annarra sem áttu sæti í undirbúningsnefnd þingsins var fulltrúi aðalframkvæmda- stjóra Sameinuðu þjóðanna, Raymonde Martineau. Undirbúningsnefnd þingsins bauð mér að sitja þingið og þáði ég það til þess að sjá með eigin augum og eyrum hvað þarna var um að vera, en þingið sátu um 2500 fulltrúar frá um 140 ríkjum. Umræðuhópar Skipulag þingsins var á þá leið að eftir að setningarhátíðinni lauk var þinginu skipt upp í 22 umræðuhópa sem hver fjallaði um afmarkað efni. Ég hlustaði á umræður í þremur af þessum hópum sem fjölluðu um öryggismál í Evrópu, hættuna á kjarnorkustyrjöld og hvernig koma megi í veg fyrir hana auk þess sem ég sat einn dag í hópi sem þingmenn og stjórnmálamenn mynduðu. Malflutningur Margir vilja halda því fram að Heimsfriðarráðið og þær samkomur sem það gengst fyrir séu einvörðungu eitt af áróðurstækjum Sovétstjórnarinnar og niðurstöður slíkra funda fari eftir óskum áróðursvélar Kremlverja. Miðaö við okkar pólitíska litróf virtust margir af þeim fundarmönnum sem til máls tóku raunar harla rauðleitir, aðrir voru fölbleikir en einnig heyrðust raddir manna sem virtust ósnortnir af hinum rauðu fánum. Margir ræðumanna höfðu ýmislegt út á Bandaríkin og Atlantshafsbandalagið að setja og töldu að þessir aðilar ógnuðu heimsfriðnum. Einkum var gagnrýnd sú ákvörðun vesturveldanna að setja upp meðallangdrægar eldflaugar og stýriflaugar í V-Evrópu. Útifundur Þriðjudagskvöldið 21. júní var haldinn útifundur á aðaltorg- inu í gamla bænum í Prag til þess að krefjast friðar. Að sögn yfirvalda komu á fundinn 150.000 manns. Fundurinn hófst með göngu þátttakenda á „friðarþinginu" áð torginu þar sem fundurinn var haldinn. Sitt hvoru mcgin voru raðir af tékknesku alþýðufólki, sem margt bar merki þingsins. Það var vissulega einkennileg,og raunar ónotaleg tilfinning að ganga þarna til „friðarfundar“ á milli þessa fólks sem maður vissi að hefði ekki þau mannréttindi sem okkur eru kærust. Fréttir bárust til Vesturlanda um að á útifundinum hafi orðið átök á milli tékkneskrar lögreglu og heimamanna en ekki varð ég var við þau enda manngrúinn mikill. Auk þess fór ég af fundinum áður en honum var lokið og ætlaði að stytta mér leið í gegn um hliðargötu sem lá að torginu þar sem fundurinn var haldinn. Sú gata var hins vegar lokuð af röð af tékkneskum lögregluþjónum sem meinuðu fólki aðgang að torginu. Mannréttindasamtök 77 Félagar úr mannréttindasamtökunum 77 tóku ekki þátt í „friðarþinginu". Sú saga gekk að ýmsir félaganna hefðu verið fluttir í brott frá Prag dagana sem þingið stóð yfir. Um það hafa þó borist óljósar fréttir, að nokkrir fulltrúar friðarsam- taka vestrænna ríkja hafi í þinglok hitt fulltrúa mannréttinda- samtaka 77 í úthverfi Prag þar sem undirrituð hafi verið sameiginleg yfirlýsing sem segi að friður og mannréttindi séu ein órofa heild. Það var vissulega fróðlegt að sækja þetta friðarþing og sjá og heyra málflutning manna frá mörgum og ólíkum þjóð- löndum. í mínum huga eru eftirgreindar staðreyndir Ijósar: 1. Ógninni verði afiétt Það er ljóst að ógn tortímingar vofir yfir mannkyninu. Vopnaeignin er svo mikil, drápstæknin svo þróuð. Allir hljóta að taka undir kröfuna um frið og að þessari ógn verði aflétt. 2. Friðarhreyfingar Friðarhreyfingar hafa miklu hlutverki að gegna. Grundvall- aratriði í öllu friðarstarfi er hinsvegar að vega og meta málavexti af fyllstu réttsýni. Friðarhreyfingar verða því að vera frjálsar og óháðar og frelsi ríkir aðeins þar sem mannréttindi eru virt. Ríkisreknar eða opinberar friðarhreyf- ingar hljóta eðli málsins samkvæmt ætíð að starfa í samræmi við utanríkisstefnu viðkomandi ríkis, sérstaklega í ríkjum þar sem höft eru lögð á skoðanir fólks og tjáningarfrelsi . 3. Gjöreyðing Ef kjarnorKustyrjöld brýst út má búast við því að gjörvöll jörðin verði vígvöllur. Takmarkað kjarnorkustríð er ólíklegt og vinnanlegt kjarnorkustríð er nær óhugsandi þar sem allir aðilar verða eyðileggingunni að bráð; Sá sem hefur styrjöld kallar óhjákvæmilega yfir sig gagnárás. 4. Ógnarjafnvægið ótryggara Ógnarjafnvægið verður sífellt ótryggara eftir því sem fleiri ríki komast yfir kjarnorkuvopn. Enn hafa þó risaveldin tvö þann mátt að geta stjórnað þróuninni til afvopnunar. 5. Afvopnun Eina leiðin til þess að aflétta ógn kjarnorkustyrjaldar er afvopnun, og er frysting á núverandi ástandi og stöðvun á rannsóknum og framleiðslu hergagna fyrsta skrefið. í kjölfar þess komi gagnkvæm fækkun kjarnorkuvopnaeignar þannig framkvæmd að öryggi eins ríkis minnki ekki meira en annars meðan á afvopnunartímabilinu stendur. 6. Kjarnorkuvopnalaus svæði Hugmyndir um kjarnorkuvopnalaus svæði eru óraunhæfar meðan vígbúnaðarkapphlaupið heldur áfram því kjarnorku- vopnalaus svæði þýða einfaldlega að fleiri vopnum verður komið fyrir á öðrum svæðum. Með frystingu og afvopnun koma kjarnorkulaus svæði hins vegar af sjálfu sér. Eins eru samningar-um kjarnorkuvopnalaus svæði e.t.v. harla léttvægir fundnir þegar haft er í huga samningar um landhelgi ríkja eru brotnir það gróflega að kjarnorkuveldi siglir kjarnorkukafbáti upp t landsteina annars ríkis eins og gerðist haustið 1981 er sovéskur kafbátur strandaði við Svíþjóð. 7. Atlantshafsbandalagið ísland á að veraí Atlantshafsbandalaginu og starfa þar af fullri ábyrgð. Til þessa hefur bandalagið einkum unnið að því að koma í veg fyrir styrjöld með því að tryggja varnir vestrænna ríkja. í framtíðinni þarf það hins vegar í meira mæli en áður að vinna að friði með því að efla viðskipti og samskipti og draga á þann hátt úr spennu og stuðla að afvopnun.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.