Tíminn - 03.07.1983, Blaðsíða 15

SUNNUDAGUR 3. JÚLÍ 1983
SUNNUDAGUR 3. JÚLÍ1983
15
14 Í'twmra
■ Allir sem dá Ijóðasöng þekkja
franska Ijóðasöngvarann Gerard Souz-
ay, líklega hafa margir þá sögu að segja
það hafí einmitt verið hann, sem opnaði
fyrir þeim veröld þeirra Schuberts,
Schumanns, Hugo Wolfs og Richard
Strauss svo nokkur niifn séu nefnd.
„Hann er besti Strauss túlkandi sem
uppi er,“ fullyrti vinur minn, sem hefur
stúderað þýska líderinn umfram aðra
tónlist í a.m.k. 20 ár.
Það er til lítils að ætla að lýsa söng
Souzays með orðum, þeir sem ekki
þekkja hann yrðu jafnnær, hinir sem dá
hann þurfa ekki á slíkum lýsingum að
halda. Souzay hefur látið svo um mælt
að söngvarinn cigi ekki að spegla sjálfan
sig í tónlistinni sem hann túlkar heldur
eigi hann að vera sáspegill, sem tónlistin
hirtist í. Það er að segja; þegar Ijóðið
hcfur verið sungið cr það innihald þess
og tónlistin scm tónskáldið hefur gert
við þaðiá að lifa eftir í vitund áheyrend-
ans, en ekki tækni og kunnátta söngvar-
ans. túlkandinn verður þá fyrst stór
þegar hann hefur nálgast viðfangsefni
sitt af skilyrðislausri virðingu og auð-
mýkt. Líklega hefur Souzay öðrum
fremur tckist að starfa samkvæmt þessu
mottói, það hreytir því ekki þótt það
verði flestum ógleymanlegt að vera við-
staddir konsert hjá honum, hann hefur
þá eiginleika í túlkun og sviðsframkomu
scm fanga áheyrandann gersamlega eins
og hann hafi verið numinn í björg um
stund. Og það þótt hann sc orðinn
hálfsjötugur og aldurinn sc farinn að
scgja til sín í blæbrigðum raddarinnar.
Meðan hann dvelur hér er hann
önnum kafinn við kennslu ungra tónlist-
armanna, cn þó gaf hann sér tíma til að
ræða við blaðamann í hálftíma. „betta
er fjórða hcimsóknin mín til Islands,"
sagöi hann allra fyrst, „ég kom hingað í
lyrsta sinn 1961 og þá söng ég í Austur-
bæjarbíói eins og s.l. mánudagskvöld."
Hvað veldur því að þú ert svo tíður
gestur hjá okkur. Þú ert meö þekktustu
Ijóðasöngvurum heimsins og Reykjavík
getur varla talist neinn miðpunktur í
tónlistarhciminum?
■ Gérard Souzay ... íslenskir áheyrendur eru stórkostlegir. Tímamynd GE
málum sem ég syng á, en ég hef reynt að
ná valdi á hljómfalli tungumálanna. Ég
kann ekki rússnesku þótt ég syngi rúss-
nesk Ijóð mjög gjarna. Norskan og
-sérstaklega sænskan reyndust mér afar
erfið. Einu sinni fyrir löngu kom ég fram
á tónlistarhátíð í Helsinki og söng þá lög
eftir Sibelius á finnsku. Það var gífurlega
erfitt. En eftir þá tónleika fékk ég
lofsamlcgt bréf frá Sibeliusi, það geymi
ég cins og helgan dóm.
Nú ertu að kenna íslenskum söngvur-
um. Hvernig fellur þér við þá?
Ég er kominn á þann aldur að ég verð
að reyna að miðla því sem ég kann til
ungra söngvara. Þið eigið mjög efnilega
söngvara. Það er sérstaklega einn sem
vakti athygli mína, hár barytónn, ég
held að hann geti orðið mjög góður
ljóðasöngvari og mig langar til að hjálpa
honum til þess.
Er mikið framundan hjá þér?
Já, ég er að fara í tónleikaferð til
Bandaríkjanna og verð þar næstu mán-
uði og á næsta ári er ég bókaður með
tónleika í Bretlandi og í Japan. Brahms
og Strauss tónleika. Japanskir áheyrend-
ur eru mjög viðkunnanlegir. Þeir eru samt
ekki líkir þeim íslensku, Japanir eru
mjög menntað og agað fólk eins og þú
veist og þeir taka manni af mikilli kurt-
eisi, klappa mjög kurteislega en þeir láta
ekki í Ijós tilfinningar sínar eins og þið
gerið. Ég myndi vilja jafna saman ís-
lenskum og kóreönskum áheyrendum,
það er eitthvað líkt með þeim. Þeir taka
manni af mjög opnum huga og sérkenni-
legri hlýju. Já, mér fellur vel við íslend-
inga, þeir eru óbrotnir og hlýir.
Megum við eiga von á þér í heimsókn
aftur á næstunni?
Hver veit, ég er kominn á þann aldur
að ég veit ekki hversu lengi ég held
áfram að syngja. En þegar ég hlustaði á
upptökurnar á plötunni minni sem ég
nefndi áðan, þá var ég nokkuð ánægður
og sagði við sjálfan mig, hvers vegna ætti
ég að hætta. Ég lifi mjög varfærnislegu
lífi, ég reyki ekki, drekk ekki áfengi og
fer ávallt snemma að sofa. Ég hef líka
alltaf valið mér viðfangsefni cftir því
,,Eg er ekki full-
kominn og reyni
ekki að vera það
— takmark mitt er að reyna að lirífa áheyrandann með
mér” segir franski ljoðasöngvarinn Gérard Souzay
Hvað áttu við með miðpunktur? París
er vissulega miðpunktur í tónlist og
Ítalía er miðpunktur. En þar hafa áheyr-
endur ekki sérstakan áhuga á Ijóðasöng.
Þeir vilja óperur. Ég er fyrst og fremst
Ijóðasöngvari (recitalist), cinn af fáum í
heiminum sem leggja höfuðáherslu á
það form og ég er stoltur af því. Og
íslenskir áheyrendur kunna svo sannar-
lega að meta Ijóðasöng. Veistu að þegar
ég syng í Þýskalandi vilja áheyrendur
hcyra þýskan Ijóðasöng, ekki franskan
eða rússneskan, þeir skilja hann ekki.
Og meira að segja heima í Frakklandi
kæra áheyrendur sig ekki um franskan
ljóðasöng, þeir vilja þýskan. En hér.
Þegar ég syng frönsku Ijóðin finn ég að
áheyrendur fylgja mér og skilja mig.
Eða á ég frekar að segja skynja. Þetta er
furðulegt. Ég fæ betri viðtökur hér þegar
ég syng frönsk Ijóð, en í mínu heima-
landi. Islenskir áheyrendur eru dásam-
legir, þeir eru cinhverjir bestu áheyrend-
ur sem ég þekki. Svo að ísland er
vissulega miðpunktur, ekkert síður, en
París, eða Ítalía. Það er ekki stærðin
sem ræður því heldur áheyrendurnir.
Þeir hafa undraverðan skilning á ólík-
ustu tegundum tónlistar og svo búa þeir
yfir þessari stórkostlegu hlýju. Það komu
margir að máli við mig eftir tónleikana
og sögðu íið þeir hefðu hrifist mest af
lögum Tshaikovskís. Þetta er stórkost-
legt.
Nú. ertu franskur, en ert engu að
síður í röð fremstu túlkenda þýskrar
tónlistar. Líturðu á þig sem fulltrúa
fransks skóla í söng?
Alls ekki. Ég er ekki fulltrúi neins
skóla. Ég er sjálfmenntaður söngvari.
Ég hef sjálfur þróað mína eigin tækni,
en ég hef auðvitað lært af mörgum
söngvurum. Ég get nefnt Lottu
Lehmann, sem ég starfaði með á sínum
tíma. Hún var ekki kennari minn, en
hún gaf mér mikið. Ég hef hlustað á
mínar eigin upptökur og fundið út hvað
betur mætti fara og reynt að bæta úr því
og mér finnst að ég hafi verið í stöðugri
þróun sem söngvari og sé enn. Og
auðvitað hef ég lært af mörgum söngvur-
um, sem ég hef hlustað á af hljómplötum
og á konsertum.
Margir nefna þig og Fischer Diskau,
sem fremstu menn á sviði Ijóðasöngs
þrátt fyrir að þið séuð mjögólíkir.
Þekkirðu Fischer-Diskau persónulega?
Ég vil nefna fleiri. Peter Schreier og
Hermann Prey eru báðir afburðasöngv-
arar. Ég dái Fischer Diskau mjög, en við
höfum aldrei hist. Þegar hann söng í
París sendi ég honum btóm, sem fransk-
ur aðdáandi hans og kollegi en leiðir
okkar hafa aldrei legið saman.
Ein frekar heimskuleg spurning, sem
þú ert væntanlega oft spurður. Er eitt-
hvert eitt tónskáld sem stendur þér nær
en öll önnur?
Nci, ekki pressa mig til að nefna
eftirlætistónskáld mitt. Ég vil ekki einu
sinni vera kallaður sérhæfður túlkandi
þýsks ljóðasöngs. Ég vil ekki vera sér-
hæfður í tónlist. Ég syng alla tónlist,
óperur, ég hef sungið með Parísaróper-
unni, Vínaróperunni, Metrópólitan
óperunni m.a. annars hlutverk Don
Giovannis í óperu Mozarts og raunar
mörg hlutverk í óperum hans, ég hef
sungið óratóríur. Ijóð og þjóðlög. Sumir
tónlistarmenn flytja nær einvörðungu
Bach, en ég gæti aldrei sérhæft mig á
þann hátt, þótt ég að sjálfsögðu elski
Bach. Ég vil syngja Schubert, Tsaikov-
skí, Rachmaninov, Strauss og miklu
fleiri. Ég var að hljóðrita hljómplötu nú
áður en ég kom til íslands, þar sem ég
syng Grieg og Sibelius.
Þú hefur orðið að ná valdi á miklum
fjölda tungumála?
Ég hef ekki vald á öllum þeim tungu-
livað. ég hef talið að röddin þyldi. Ég hef
neitað mér um að takast á við mörg
verkefni sem mér hafa fundist spennandi
af því að ég hef álitið að það færi ekki
vel með röddina. Ég held að ég geti
haldið áfram að syngja ef ég gæti raddar-
innar og held heilsu.
Það hlýtur að vera erfið ákvötðun
fyrir söngvara að hætta?
Það er hræðilegt. Við skulum ekki tala
um það.
Má ég þá spyrja hvað þér finnst
sjálfum um tónleikana á mánudags-
kvöldið?
Já, ég var ekki fullkomlega ánægður
með tónleikana í heild þótt ég væri
ánægður með margt. En ég er ekki
fullkominn og reyni ekki að vera það. Ég
er manneskja en ekki vél. Mitt takmark
er að hrífa fólk með tónlistinni.
Ég skal segja þér stutta sögu. Einu
sinni kom ókunnur maður að máli við
mig og þakkaði mér söng minn og sagði,
„móðir mín er mjög sjúk og liggur á
sjúkrahúsi og hún hefur sagt mér að
ekkert stilli þrautir hennar eins og að
heyra þig syngja.”
Þetta er besta gagnrýni sem ég hef
fengið í lífinu.
- JGK
ríkjunum fyrir nokkrum árum ásamt
Halldóri Hansen lækni. Þau hefðu þá
rætt þetta áhugamál sitt við Dalton
Baldwin og hann hefði síðan talað við
Gérard Souzay, Glendu Maurice og Elly
Ameling. Dalton Baldwin dreymir sjálf-
an um að koma á fót alþjóðlegri söng-
akadem íu þar sem ungir söngvarar hvað-
anæva úr heiminum gætu komið og lært
undir handleiðslu góðra söngvara sem
væru sjálfir hættir tónleikahaldi. Dalton
Baldwin cr þekktur fyrir að leggja sig
sérstaklega fram við að leiðbeina ungum
söngvurum og píanóleikurum og hefur
hann haldið námskeið fyrir þá víða um
heim.
Rut sagði að Sönghátíðin nyti stuðn-
ings Tónlistarfélagsins. Tónlistarskólans
í Reykjavík, Sparisjóðs Reykjavíkur og
nágrennis og Flugleiða og hefði ekki
verið sótt um neina opinbera styrki til
þess að hátíðin gæti orðið að veruleika.
Hún sagði það von sína og trú að hægt
væri að halda svona hátíð með stuðningi
ákveðinna aðila en það væri erfitt að
reka svona fyrirtæki vcgna þess hversu
nátengt það er dollaranum og gengið
fellur ört.
Rut kvað hátíð sem þessa vera víta-
mínsprautu fyrir söngvarana og píanó-
leikarana og einnig fyrir nemendurna.
Það væri ómetanlegt að fá þetta tónlistar-
fólk, sem allt er í fremstu röð í tónlistar-
heiminum, hingað á einn stað því að
hver söngvari er einstaklingur með sína
persónulegu túlkunog sín persónulegu
viðhörf. Þá væri það mikilvægt fyrir
þátttakendur að hlusta hvert á annað um
leið og þeir hlýða á leiðbeiningar hinna
erlendu söngvara.
Það var greinilegt á þátttakendum og
áheyrendum að áhuginn var mikill og
einbeitingin í hámarki. Og merkilegt að
sjá hvernig söngvararnir eins og losnuðu
úr læðingi við uppbyggjandi athuga-
semdir kennaranna. Reyndar sagðist
Souzay ekki vilja líta á sig sem kennara
heldur eldri listamann sem miðlaði yngri
listamönnum af reynslu sinni og þekk-
ingu.
„Souzay seiðir fram
það besta í manni“
Það kom fram bæði hjá Gérard Souzay
og Glendu Maurice að Ijóðasöngvaran-
um er nauðsynlegt að gera sér glögga
grein fyrir inntaki þess ljóðs sem hann
túlkar. Þannig sagðist Glenda þekkja
söngkonu sem málar alltaf myndir af
ljóðunum sem hún syngur. Söngvarinn
þarf, sagði hún, að spyrja sjálfan sig að
því hvort einhver persóna sé í Ijóðinu,
hvernig umhverfið eða „leikmyndin" sé,
hvort stemmningin sé dapurleg eða glað-
leg o.s.frv., o.s.frv. Augljóst var af
orðum hennar og því hvernig hún byggði
túlkun söngvaranna upp, skref fyrir
skref, að Ijóðasöngur er mikil „stúdía".
Souzay sagði m.a. að ekki væri til nein
fyrirfram gefin formúla fyrir því hvernig
syngja ætti tiltekin ljóð. Hver söngvari
hefði sinn skilning sem hann túlkaði
eftir. „En“, sagði hann, „söngvarar
verða að hafa skoðun á því sem þeir
syngja annars er ekkert gaman að hlusta
á þá.”
Það var auðheyrt á þátttakendum að
þeim þótti mikill fengur að leiðsögninni
á þessu námskeiði.
„Souzay seiðir fram það besta í
manni,” sagði Sigrún Gestsdóttir mezzó-
sópran söngkona, sem kennir við Tón-
skóla Sigursvcins D. Kristinssonar. „Það
streymir frá honurn ákveðið lífsviðhorf
sem er svo nauðsynlegt í söngnum. Það
sem hefur verið lærdómsríkast fyrir mig
persónulega er að reyna að gefa eitthvað
af mér-gefa tónlistinni líf og gefa af mér
tilfinningar um leið.
Síðan finnst mér helmingurinn felast í
því að heyra hvað aðrir hafa að segja og
hvað þeir eru að gera. Maður finnur þá
að maður stendur ekki einn í þessu
stöðuga námi. Mérfinnst stórkostlegt að
fá að taka þátt í þessu námskeiði og vera
nálægt þessu fólki.“
- Ertu svo ekki að fara á annað
námskeið?
„Jú, ég fer nú í júlí á fimm vikna
námskeið í London hjá Audrey Lang-
ford og Andrew Field. Það námskeið er
á vegum skóla sem heitir Opera Studio.
Fólk staldrar gjarnan við í þessum skóla
þegar það hefur lokið námi í tónlistar-
háskólum og er að leita fyrir sér með
vinnu eða framhaldsmenntun. Svona
námskeið eru nauðsynleg því maður
verður aldrei fullnuma."
Margrét Ponzi sem nemur söng við
Tónlistarskólann í Reykjavík var áheyr-
andi á námskeiðinu. Hún sagði að það
víkkaði sjóndeildarhringinn að fá hingað
erlenda listamenn og gæfi manni tilfinn-
ingu fyrir því sem er að gerast úti í hinum
stóra heimi.
„Þátttakendur brjótast
út úr skel sinni“
„Ég held að það sé ekki bara lærdóms-
ríkt fyrir söngvara og píanóleikara held-
■ Undanfarna viku gistu góðir gestir
Reykjavík og héldu unnendum sönglist-
arinnar veislu. Voru þar á ferð söngvar-
arnir Gérard Souzay, Glenda Maurice
og Elly Ameling ásamt píanóleikaranum
Dalton Baldwin. Hafa þau haldið hér
námskeið og leiðbeint íslenskum og
erlendum söngvurum og píanóleikurum.
Þátttakendur á Sönghátíð ’83 eru 32
söngvarar og 12 píanóleikarar en auk
þeirra mætti fjöldinn allur af áheyrnar-
þátttakendum - söng- og píanónemendur
og annað tónlistaráhugafólk - í Haga-
skólann daglega þessa viku.
Rut Magnússon og Kristín Svein-
bjarnardóttir hafa unnið að undirbúningi
hátíðarjnnar frá því í haust. Rut sagði að
íslenskt söngáhugafólk hafi lengi dreymt
um að geta haldið hátíð sem þessa hér á
landi. Hún sagðist hafa sótt samsvarandi
hátíð í Princeton í New Jersey í Banda-
Dr. Mwesa I Mapoma.
Sigrún Gestsdóttir
„SONGVAR
AÐ HAFA
■ Hrefna Eggertsdóttir
þctta heimsfræga fólk sem eru öll stór-
kostlegir listamenn og að 'auki frábærir
kcnnarar.
Þó maður komi bara upp cinu sinni
lærir maður svo mikið á því að hlusta á
hina. Flcstir virðast vcra að glíma við
svipuð vandamál
Mér finnst ég hafa lært hversu mikill
munur er á því að syngja lag „hrátt",
þ.e. alla tóna rétt og vel, og svo því
þegar söngvarinn og píanólcikarinn gefa
sig á vald því sem innihald lags og ljóðs
blæs þeint í brjóst og gefa þar með
eitthvað af sér til áhorfenda. Þá hef ég
líka áttað mig á því hversu mikið
söngvarinn verður að nýta sér sína eigin
lífsreynslu og tjá hana þcgar á sviðið er
komið, til þess að flutningurinn verði
áhrifamikill.
Það er mjög mikilvægt fyrir okkur
hjónin," (kona Bergþórs er Sólrún
Bragadóttir sópransöngkona) „að kom-
ast á svona Ijóðanámskeið vegna þess að
í skólanum sent við stundum nám í er
aðaláherslan lögð á óperusöng."
- Hvaða skóli er það?
„Indiana University: sem er almennur
háskóli en við hann starfar geysilega
öflug og stór tónlistardeild. Þessi deild
cr gróðrarstöð fyrir söngvaraefni, sér-
staklega fyrir bá sem vilja leggja stund á
óperusöng. En kennari okkarerprófess-
or Roy Samuelsen. í skólanum er stór
ópcra þar sem færðar eru upp 6-9 óperur
á ári með nemcndum eingöngu. Það má
segja að þessarsýningarséu „prófession-
al“ en á haustin er prufusungið og þá
valið í hlutverkin.
Við hófum nám þarna í fyrrahaust,
fyrir tilstuðlan Halldórs Hansen sem
þekkir til þarna, en áður vorum við í
Tónlistarskólanum í Reykjavík hjá
Elísabetu Erlingsdóttur. Sólrún var
einnig hjá Elísabetu Erlingsdóttur í
Tónlistarskóla Kópavogs."
- Stefnið þið þá á óperusöng?
„Nei, ekkert frekar, en alvegeins. Við
stefnum að því að verða fær í hvort
tveggja, óperu- og ljóðasöng, svo verður
bara að koma í Ijós hvað á betur við
mann.“
„Ég elska hann líka!“
Hrefna Eggertsdóttir er píanóleikari
og kennir við Tónlistarskóla F.Í.H. Hún
sækir námskeiðið hjá Dalton Baldwin og
Sjá næstu siðu
■ Kristín Sveinbjarnardóttir og Rut
Magnússon hafa unnið að undirbúningi
Sönghátíðarinnar frá því í haust.
Gerard Souzay leiðbeinir Rebeccu Taylor en Hrefna Eggertsdóttir leikur undir.
Tímainyndir: Ari, Arni Sæberg, G.E.
ur alla. Mér finnst hafa kontið fram hér
á námskeiðinu, að allir þessir listamenn,
Souzay, Glenda Maurice og Dalton
Baldwin hafa mjög næman skilning, en
það er m.a. það sem gcrir þau að svo
frábærum túlkendum. Þau tengja þessa
listgrein ekki bara ballett, bókmcnntum
og ljóðlist heldur tala þau um samruna,
þá heild sem gerir manneskjuna að
góðum söngvara. Öll list er svo nátengd
eins og maður sér t.d. í myndlist - maður
heyrir þegar málvcrk talar og finnur
jafnvel lykt. Listinersvosamofinogmér
finnst þau einmitt vera að kenna hvernig
megi ná þessu öllu í söngtúlkuninni.
En það sem mér hefur þótt stórkost-
legast á þessu námskeiði er að sjá
hvcrnig þátttakendurnir brjótast út úr
skel sinni.“
Bergþóri Pálssyni baritonsöngvara
fannst helsti tilgangur námskeiðs af
þessu tæi vera sá að opna fólki innsýn
inn í heim Ijóðatónlistarinnar meðöllum
sínum smáatriðum og fínheitum.
„Það er stórkostlegt tækifæri fyrir
íslenska söngvara og söngvaraefni að fá