Tíminn - 13.11.1983, Blaðsíða 10

10
SUNNUDAGUR 13. NÓVEMBER 1983
■ Á síðustu dögum septembermánaðar
1923 fékk Hitler bréf frá einum fylgismanna
sinna, þar sem honum var bent á að í árbók
spákonunnar Elsabeth Ebertin mundi
„athafnamaður, fæddur 20. apríl 1889 lenda
í mikilli hættu bráðlega vegna ógætilegra
athafna sinna og verða valdur að alvarlegri
kreppu.“ Enn sagði í stjörnuspádómi þessum
að þennan mann bæri að taka „afar alvarlega,“
og að hann mundi eiga eftir að gegna foringja-
hlutverki í framtíðarbaráttu þjóðarinnar og að
hann mundi „fórna sér fyrir þýsku þjóðina.“
Þótt engin nöfn væru nefnd þá leyndi sér ekki
að hér var átt við Hitler. Annar stjörnuspámað-
ur, Wilhelm nokkur Wulff, sem síðar varð
stjörnuspámaður Himmlers, spáði því einnig
um þetta leyti að koma mundi til „óeirða með
hræðilegum afleiðingum“ dagana 8-9. nóvem-
ber 1923.
■ Uppreisnarmenn dreif að úr nálægum sveitum, til þess að leggja byltingu Hitlers lið.
, ,Bj órkj allaraupp-
reisnin99 9. nóv-
ember 1923
Helgar-Tíminn rifjar upp valdaránstilraun
Hitlers í Bayern fyrir 60 árum
■ Julius Streicher ávarpar mannfjölda á Marienplatz, skömmu áður en Hitler og kumpánar hans komu að.
Nokkrum minútum síðar kom til hins örlagaríka skotbardaga.
Hitler var um þessar mundir staddur í
Bayern, þar sem nasistaflokkur hans
hafði mjög aukist að fylgi og hafði bætt
við sig 35 þúsund liðsmönnum frá því um
áramót 1922-1923. Hann þóttist því ekki
í vafa um fylgi þjóðarinnar við málstað
sinn á úrslitastundu og aðstæður í
Bayern um þetta leyti voru þannig að
margt gaf honum tilefni til að líta svo á
að rétta stundin til athafna væri senn að
renna upp.
Stjórnin í Baycm var um þessar
mundir ákaflega andsnúin Weimarlýð-
veldinu og æðstu menn hennar, „þre-
menningarnir" von Kahr, von Lossow
og Hans Ritter von Seisser bræddu með
sér hver um annan þveran hvemig koma
mætti Stresemann kanslara frá völdum.
Von Kahr var forsætisráðherra Bayern
um þessar mundir, von Lossow yfirmað-
ur ríkishersins og von Seisser yfirmaður
lögreglunnar. Þetta voru rammir hægri-
menn, sem steypt höfðu stjórn sósíalista
með hervaldi þremur árum áður.
Þrátt fyrir þetta voru þremenningarnir
ekki of hrifnir af umsvifum nasistaflokks
Hitlers og ræddu um þennan nýstárlega
stjórnmálamann og liðsmenn hans sem
„hyski." En þótt illur væri þá kusu þeir
hann fremur en stjórnina í Berlín og
urðu að hafa hann með í ráðum við ýmis
tækifæri og höfðu m.a. tekið af honum
loforð um að hann mundi-ekki efna til
aðgerða gegn stjórnvöldum meðofbeldi.
Þessu loforði veittist Hitler auðvelt að
gleyma eins og fleiri loforðum.
Gangan til Berlínar
„Þrcmcnningarnir“ voru því á engan
hátt mjög andvígir Hitler og flokki hans,
þótt beint samstarf við hann kærðu þeir
sig ekki um. Kom hollusta þeirra við
hann meðal annars fram í því að þegar
Seeckt yfirhershöfðingi í Berlín skipaði
von Lossow að banna útgáfu blaðs
nasistaí Múnchen,þá neitaði vonLossow
að verða við þeirri kröfu. Stjóm Weim-
ar-lýðveldisins og von Seeckt settu Loss-
ow þá frá stjórn ríkishersins í Bayern, en
„þremenningarnir" létu þá skipun sem
vind um eyru þjóta. Þeir voru líka að
bollaleggja aðskilnað Bayern frá þýska
lýðveldinu og var ætlunin að koma þar á
kóngsríki að nýju og setja Rupprecht
krónprins í hásætið.
Hitler, sem þegar var farinn að láta sig
dreyma um þjóðbyltingu og alræðj vissi
vel um þessi áform „þremenninganna"
og hann hryllti við þeim. Á fjöldafund-
um þrumaði hann gegn lýðveldinu í
Berlín og lá ekki á því hverjir draumar
hans væru: Þeir voru vopnuð uppreisn í
Bayern sem ná skyldi hátindi með sigur-
göngu til Berlínar, þar sem þeim Strese-
mann kanslara og Ebert forseta yrði
steypt út í ystu myrkur. Fyrirmyndina að
slíkri sigurgöngu hafði hann auðvitað
frá Mússólíni, sem tekið hafði völdin í
Róm, eftir að fasistar hans höfðu marsér-
að inn í borgina árið áður.
Byltingaráform
Röhm, Rosenberg, Scheubner-
Reichter og fleiri liðsoddar nasista höfðu
lagt foringja sínum lið eftir mætti, við að
fá „þremenningana" til fylgis við hug-
myndir Hitlers. Röhm hafði meira að
segja knéfallið hinum tilvonandi kon-
ungi, Rupprecht, og beðið hann um að
hefja Hitler til vegs í væntanlegu kon-
ungsríki hans. En allt var þetta árangurs-
laust. Sú mynd blasti því við að Bayern
segði sig úr lögum við lýðveldið, án þess
að nasistar fengju nokkursstaðar nærri
að koma. Hitler þóttist ekki sjá aðra leið
til þess að bjarga málunum en samsæri
og vopnaðra uppreisn.
Ekki er víst hvern þátt spádómar
stjörnuspekinga hafa átt í að hvetja
liann til athafna, en þcgar í byrjun
nóvcmber var ákveðið að hefjast yrði
handa. Dagurinn var fyrst ákveðinn
þann 4. nóvember, þegar „þremenn-
ingarnir” ætluðu að verða viðstaddir
hersýningu í minningu fallinna herm-
anna. Áttu nasistar að fylkja liði að
heiðurspallinum, Hitler að stökkva upp
á hann og lýsa yfir byltingu, en „þre-
menningarnir" handteknir. Þegar til
kom var þó of fjölmennt lögreglulið á
staðnum til þess að þetta þætti ráðlegt og
var hætt við. Næst var ætlunin að hefjast
handa hinn 11. nóvember, þegar minnst
var fimm ára afmælis vopnahlésins 1918.
Skyldu nasistar þá fjölmenna út á strætin
og freista þess að taka helstu stofnanir.
Mundu þeir lýsa yfir byltingu, en þeir
„þremenningarnir“ mundu standa
frammi fyrir gerðum hlut. SA sveitirnar
og allir helstu nasistar í Múnchen unnu
nú að kappi að undirbúningnum fyrir 11.
nóvember.
En skyndilega skipuðust veður í lofti.
Von Kahr auglýsti að hann hygðist halda
fjöldafund í Búrgerbraukeller og var hið
opinbera umræðuefni hans það að hann
ætlaði að skýra stefnu stjórnar sinnar.
Hitler óttaðist hins vegar að það væri
aðeins tylliástæða og að á þessum fund-
um mundi verða lýst yfir stofnun sjálf-
stæðs konungsríkis í Bayern. Ákvað
Hitler undir eins að hætta skyldi við 11.
nóvember sem dag byltingarinnar og að
þess í stað mundu nasistar hefja hana á
sjálfum fundinum hjá von Kahr.
Teningunum var kastað.
Bjórkjallarauppreisnin
undirbúin
Dagurinn 8. nóvember rann upp, það
var kalt og vindur næddi um strætin í
Múnchen. Vetur hafði sest snemma að í
Bayern þetta árið og á þessum mikla
degi í lífi Hitlers var hann með höfuð-
verk og kveljandi tannpínu. Félagar
hans ráðlögðu honum að fara til tann-
læknis, en hann kvaðst engan tíma hafa
til þess og sagði að sú bylting væri nú í
uppsiglingu, sem „öllu mundi breyta."
Hann kvaðst verða að fylgja örlaga-
stjörnu sinni. Ameríkaninn
Hanfstaengel, sem gerst hafði sérlegur
erlendur blaðafulltrúi hans, spurði hvað
mundi ske ef hann veiktist alvarlega á
örlagaaugnabliki og Hitler svaraði: „Ef
svo fer, eða ef ég fell, þá sannar það
aðeins það að örlagastjarna mín hefur
runnið sitt skeið og að ætlunarverki
mínu er lokið.“
Seinna um morguninn fengu SA-menn
fyrirskipanir um að vera tilbúnir til