Tíminn - 13.11.1983, Blaðsíða 11

f.wt aaai/.H'KM .u kudaouw^i
í'WW WWW V“l *k \"i\V
SUNNUDAGUR 13. NÓVEMBER 1983

.01
IX

■ Mannsafnaður framan við „Burgerbraukeller.
athafna, ýmist bréflega, símieiðis eða í
einkaviðtölum. Engar skýringar um nán-
ari atriði fylgdu. Margir höfðu því ekki
hugmynd unt að breytingar höfðu verið
gerðar á áætluninni. Nokkru fyrir hádegi
þegar þeir Rosenberg og Hanfstaengel
voru að ræða saman á skrifstofu þess
fyrrnefnda var dyrunum skyndilega
þeytt upp og þeir heyrðu sagt: „Hvar er
Göring höfuðsmaður?11 í dyrunum var
Hitler með beltið þétt spennt utan um
frakkann og svipu í hendinni og fölur af
æsingi:
„Sverjið að nefna það ekki við nokk-
urn mann,“ sagði hann. „Stundin er
komin. í kvöld verður látið til skarar
skríða.“ Hann bað þá báða að fylgja sér
og mæta vopnaðir skammbyssum við
Biirgerbraukeller um kvöldið.
Hitler var á ferð og flugi allan daginn.
Nasistar hugðust halda fundi í bjórstof-
unni „Lövenbraukeller" um kvöldið og
lagði nú Hitler fyrir einn aðstoðarmanna
sinna að tilkynna um að bylting væri
hafin, þegar nasistafundurinn stæði sem
hæst. Skyldi hann ganga upp ræðupallinn
með flagg á tiltekinni stundu og hvetja
viðstadda til þess að fylkja liði og ganga
til „Búrgerbraukeller,“ þar sem Hitler
mundi þá þegar hafa „þremenningana“
á sínu valdi. Sá hét Hermann Esser sem
þetta hlutverk fékk í hendur, frægur
fyrir níðgreinar sínar um Gyðinga í
flokksblaðinu. Þá hét öflugasti
stuðningsmaður byltingarmannanna,
Lundendorff hershöfðingi, að mæta á '
vettvang í tíma.
í öllum hverfum Múnchen og í grann-
borgum bjuggust SA menn nú gráum
skyrtum sínum, viðbúnir til atlögu sam-
kvæmt fyrirskipunum leiðtoga sinna.
Var þeim sagt að mæta á fyrirfram-
ákveðnum stöðum víðs vegar um borg-
ina.
Haldið til
„Burgerbraukeller“
Klukkan var um það bil 8 að kvöldi
þegar Hitler og næstu samverkamenn
hans héldu frá höfuðstöðvum flokksins
til „Búrgerbraukeller." Bjórkjallarinn
var handan við fljótið Isar, aðeins hálfa
mílu frá miðju borgarinnar. Þetta var
mikil og sundurleit bygging með görðum
um hverfis og þar voru margar matstofur
og barir. Særsti salurinn gat rúmað 3000
manns, er sátu við þung viðarborð.
Yfirvöldin áttu von á því að til óeirða
gæti komið og höfðu því 125 lögreglu-
menn verið sendir á staðinn. Þarna var
og flokkur ríðandi lögreglumanna og
lögreglumönnum var líka dreift inn á
meðal fundarmanna. Til alls öryggis
hafði loks deild úr ríkislögreglunni
(„grænu lögreglunni") verið komið fyrir
í herbúðum ekki alls fjarri.
Þegar Hitler kom á vettvang hafði
fundarsalnum verið lokað fyrir öllum
nema tilteknum fyrirmönnum, en hann
kom að á rauðri Mercedes Benz bifreið
sinni nokkrum mínútum eftir klukkan
átta. Bílnum gekk mjög treglega að
komst í gegn um geysilega mannþröng
að megininnganginum og þar var þéttur
veggur lögreglumanna fyrir. Hitler taldi
lögreglumennina á að fara og veita
liðssveitum sínum inngöngu, sem brátt
voru væntanlegar. Hann komst nú inn
og tók sér stöðu nærri stórri súlu og
gægðist yfir troðfullan fundarsalinn, þar
sem von Kahr var að flytja ræðu sína.
Kahr formælti marxistum og kallaði á
einingu Þýskalands. Hann var ekki
áheyrilegur ræðumaður og menn hlust-
uðu meir af kurteisi og dreyptu á
bjórnum, til þess að dylja leiðindin.
Hanfstangl taldi að Hitler vekti minni
athygli ef hann fengi sér bjór líka og
keypti þvt þrjá bjóra við diskinn fyrir
þrjár billjónir marka(!) Hitler dreypti á
bjórnum og beið óþolinmóður eftir að
sérþjálfuð deild brúnstakka hans kæmi.
Vörubílar með öðrum brúnstökkum
voru þegar fyrir utan, en þeir viku frá
þegar þessi sérstaka lífvarðardeild kom,
vopnuð og með hjálma á höfði.
Þetta var merkið sem beðið var eftir.
Vörubílarnir tæmdust og vopnaðir nas-
istar umkringdu bygginguna. Lögreglu-
mennirnir, sem ekki vissu hvaðan á þá
stóð veðrið, höfðust ekki að.
Bjórkjallarauppreisnin
Nú streymdi lífvarðarsveitin inn í
bjórkjallarann undir forystu Göring
höfuðsmanns. Ulrich Graf, persónu-
legur lífvörður Hitlers, hafði beðið
komu hópsins í fatageymslunni, en flýtti
sér nú til foringja síns, sem hafði klætt
sig úr frakkanum og kom þá í Ijós að
hann var klæddur kjólfötum undir
honum, afkáralega sniðnum af einhverj-
um sveitaklæðskera og varla við vöxt.
Lögreglumenn höfðu ætlað að stöðva
innrás SA-mannanna en þeim var ýtt úr
vegi og sagt að hafa hægt um sig.
Hitler lagði nú frá sér bjórkrukkuna
og dró fram Browning-skammbyssu
sína. Þar með lagði hann af stað inn
ganginn milli borðanna í salnum í fylgd
uppgjafa slátrarans Graf, Scheubner-
Richter og gamla Harward mennta-
mannsins, Hanfstaengl. Einnig fylgdu
honum Max Amman og Rudolf Hess.
Þeir munduðu vopnin og ruddu sér braut
í átt að ræðustólnum. Einn hópur brún-
stakka hélt vörð um dyrnar, en annar
kom fyrir vélbyssu, sem beint var að
fundargestum. Einn ráðherra stjórnar-
innar skreið undir borð en aðrir hlupu til
dyranna og var hrint inn aftur.
Þegar fylkingin komst ekki innar
klöngraðist Hitler upp á stól og hélt
byssunni á loft. „Þögn,“ hrópaði hann.
„Þjóðbyltingin hefur brotist út. Húsið er
umkringt." Svitinn rann niður fölt andlit-
ið og það leit út fyrir að hann væri
vitskerrtur eða fullur, og sumir gátu ekki
annað en komið auga á hið spaugilega
við þennan byltingarmann með byssuna
í hinum herfilega sniðnu kjólfötum.
En Hitler var römm alvara. Hann
skipaði „þremenningunum" að fylgja
sér í næsta herbergi og hét að ábyrgjast
öryggi þeirra. Kahr hörfaði aftur á bak,
þegar Hitler hóf að klöngrast upp á
borð, til þess að komast nær ræðupallin-
um og aðstoðarmaður Seissers lögreglu-
ráðherra gekk fram með hendur í
vösum, eins og hann ætlaði að fara að
draga fram skotvopn. Hitler rak þá
byssu sína að enni majórsins og sagði
honum að taka hendur úr vösunum.
Hitler sagði að allt yrði komið um
kring eftir tíu mínútur. „Þremenn-
ingarnir" og aðstoðarmenn þeirra fóru
nú með Hitler inn í næsta herbergi og
þegar þeir höfðu sest niður sagði Hitler:
„Fyrirgefið mér, en ég átti ekki annars
úrkosta," Ásökunum Seissers um að
hann hefði brotið loforð sín svaraði
hann svo að hann gerði þetta vegna
ættjarðarinnar. Hann sagði að þeir þre-
menningarnir yrðu ráðherrar í nýrri
ríkisstjórn, en Ludendorff, sem styddi
byltinguna, mundi verða settur yfir nýj-
an ríkisher, sem leiða skyldi „gönguna
til Berlínar," þar sem lýðveldinu yrði
steypt.
Þegar Hitler þótti „þremenningarnir"
seinir til svara dró hann upp skammbyss-
una (allt í gamni, sagði hann síðar).
„Það eru fimm skot í henni," sagði hann
rámum rómi. „Fjögur skotin eru handa
svikurunum, en eitt handa mér sjálfum,
ef þetta mistekst,“ sagði hann. Kahr
sagði kuldalega að hér skiptu minnstu
hverjir liffðu eð dæju. Hann sagði að
mestan áhuga hefði hann á að vita hver
afstaða Ludendorffs væri til hlutanna.
Tilþrif í fundarsalnum
Hitler virtist ekki vita hverju svara
skyldi. Hann gerði afsökun sína og gekk
fram í fundarsalinn, eftir að hafa fengið
Graf skammbyssuna, en Graf bar vél-
byssu fyrir.
í fundarsalnum ríkti mikill órói.
„Leiksýning,“ hrópuðu einhverjir. Aðrir
hrópuðu og spurðu hvort þetta væri
Mexikönsk bylting. Blístri og hrópum
linnti ekki fyrr en Göring skaut með
byssu upp í loftið. Hann sagði að
byltingunni væri ekki beint gegn Kahr,
ríkishernum eða lögreglunni. „Þið hafið
fengið ykkar bjór,“ hrópaði hann.
„Hvað amar þá að ykkur?"
Hitler gekk nú á fundarpallinn og lét
köll og svívirðingar sem vind um eyru
þjóta. Hann hafði fengið aðra byssu og
hélt henni nú á loft. „Ef ekki verður
þögn, mun ég láta vélbyssuna tala,“ æpti
hann. Allt í einu var hann ekki svo
skoplegur lengur. „Það sem á eftir
fylgdi," sagði prófessor von Múller
síðar," var kynngimögnuð ræða, sem
hver leikari hefði mátt öfunda hann af.
„Hann byrjaði rólega og án alls æsings
og lét í það skína að þeir „þremenning-
■ Búist til göngunnar til Feldherrnhalle. Göring er lengst til hægrí. Til
vinstrí er Ludendorff í herforingjabúningi sínum.
arnir" hefðu gengið fúsir til liðs við hann
og mundu brátt koma fram í salinn.
Kahr skyldi verða æðsti maður í Bayern,
en Ludendorff, Lossow og Seisser taka
við öðrunt æðstu embættum. „Hlutverk
hinnar nýju stjórnar verður það að
skipuleggja göngu til þeirrar miklu Ba-
bylon, Berlínar, og frelsa þýsku þjóð-
ina.“
Hanfstaengl sagði síðar að frá því hann
fyrst tók til máls hefði þessi óásjálegi
ntaður, sem í kjólfatagörmunum virtist
líkur brúðguma við sveitabrúðkaup, allt
í einu orðið að mikilmenni. „Munurinn
var eins og á Stradivariusarfiðlu, sem
liggur þögul í kassanum og á sömu fiðlu,
þegar meistari tekur að leika á hana.“
Múller prófessor sagði.aö hann hefði
ekki á allri sinni ævi séð aðra cins
breytingu á afsjtöðu áheyrenda til ræðu-
nianns. Vissulega voru þeir margir sern
ekki létu þoka sér, - en afstaða meiri-
hluta manna hafði gjörbreyst. Hitler
hafði snúið þeim við eins og úthverfum
vettlingi með fácihum setningum. Þetta
var eins og á sýningu töframanns. Fagn-
aðarópin dundu og engin andmæli
heyrðust meir.
„Hér inni í herberginu eru þeir Kahr,
Lossow og Seisser," sagði Hitler. „Má
ég segja þeim að þér standið aö baki
þeim?"
„Já, já“ hrópuðu fundargestirnir.
„I frjálsu Þýskalandi mun verða rúm
fyrir frjálst Bayern," sagði Hitlcr, „ogég
get sagt ykkur það að annað hvort hefst
þýska byltingin í kvöld, eða þá að vér
verðunt allir dauðir á morgun."
En nú var sá ntaður loks á leiðinni sem
mest áhrif ntundi á þaö hafa hvcrnig hér
tækist til. Ludcndorff hafði verið sóttur
í Mercedes bifreið Hitlers og korn nú á
vettvang. Mikil fagnaðaróp brutust út
við kornu hans, en hann var grcinilega
undrandi á því hvc langt hlutirnir Itöfðu
gengið og ekki fyllilega ánægður. Hitler
flýtti sér til hans og þeir ræddu saman
litla stund. Loks féllst Ludendorff á að
koma inn í herbergið og hjálpa til við að
sannfæra þá „þremenningana."
Ludendorff beitti nú stöðu sinni og
persónuleikaáhrifum á þá þrjá og var
það Lossow, sem fyrstur rétti fram hönd
sína: „Gott,“ sagði hann. Kahr féllst
síðastur þeirra á að fylgja byltingunni,
en talaði fyrstur þegar þeir komu fram í
salinn. Fagnaðarlætin voru geysileg.
Hitler talaði næslur og kvaðst vera að
vinna að framkvæmd þess máls sem
hann hefði heitið að koma í framkvæmd,
blindur af gaseitrun í lok stríðsins, - að
lyfta Þýskalandi til fyrri dýrðar, frelsis
og mikilleika.
Ludendorff talaði því næst og virtist
vcra einn fárra sem gerði sér grein fyrir
að hér var teflt um líf og dauða, - og þó
einkum dauða. Áheyrendur.-ölvaðiraf
æsingi og bjórdrykkju,-voru frá sér
numdir. Hitler hljóp um og tók í hcndur
á mönnum, en loksvarsungið„Deutsch-
land, úber alles." Tár streymdu niður
marga vanga, en einhver sneri sér að
sessunaut sínum og sagði: „Hér vantar
ekkert nema geðlækninn."
Herstjórnarmiðstöðin
hertekin
í „Löwenbraukeller" var einnig líf í
tuskunum, þar sem 2000 manns voru
komnir að hlusta á þann nafnfræga
kaptein Ernst Röhm, sem krafðist
hefndar yfir svikurum við þjóðina og
endurgjalds. Salurinn glumdi af horna-
blæstri og Esser gekk ekki of vel að fá
þögn, þegar hann gekk upp í ræðustólinn
með fána, eins og fyrir hann hafði verið
lagt. Hann hafði nú fengið boð símleiðis
um að allt hefði farið samkvæmt áætlun
í „Búrgerbraukeller". Esser hrópaði yfir
fundarmenn þær fréttir að Kahr stjórnin
hafði verið sett af stað og að Adolf Hitler
hefði lýst yfir þjóðbyltingu. Hrifningin
varð ótrúleg. Viðstaddir ntenn úr ríkis-
hernum slitu merki lýðveldisins úr húf-
um sínum og stormsveitarmenn föðm-
uðu hverjir aðra. Lúðrasveitin lék þjóð-
sönginn. Menn þyrptust út úr húsinu og
nú kom sendiboði á mótorhjóli með
skipanir til Röhm frá Hitler. Röhm
skyldi fara og hertaka stjórnstöð von
Lossows, yfirmanns ríkishersins í Ba-
yern, en aðrir skyldu fara og leggja hald
á 3000 riffla í kjallara klausturs hcilagrar
Önnu.
Röhm hélt nú í broddi fylkingar til
herstjórnarbyggingarinnar
sem stóð við
Ludwigstrasse.
Lögreglumenn reyndu