Tíminn - 15.11.1986, Page 9

Laugardagur 15. nóvember 1986
Tíminn 9
ÍÍillllllllil VETTVANGUR
llllllllllllliililllllll

Skúli Magnússon:
Vfsindi með veiðiaugu
Þann 16ta okt. sl. birtist grein
um hvalveiðar í Helgarpóstinum
undir heitinu „Vísindi í hvalveiði-
skyni“.
í greininni segir svo:
„Nýlega birtist í einu af ritum
Alþjóða hvalveiðiráðsins grein eft-
ir Jóhann Sigurjónsson og Þorvald
Gunnlaugsson. Grein þessi fjallar
um merkingar á hvölum við Island
og er gerð tilraun til að segja til um
stærð hvalastofnsins við ísland.
Grein þessi vakti mikla athygli
innlendra og erlendra vísinda-
manna sem hafa fylgst með hvala-
rannsóknum á undanförnum árum.
Það sem athygli vekur í grein
þessari er að staðbundinn stofn
langreyðar við ísland er aðeins
talinn vera um 2000 dýr, en fram
til þessa hafa menn yfirleitt reiknað
með að langreyðarstofninn við ís-
land væri á bilinu 8-10 þús. dýr.
Grein þessi vakti mikla athygli
náttúru- og líffræðinga hérlendis.
Hún hefur verið rædd í Náttúru-*
verndarráði . og hefur ráðið farið
fram á fund með sjávarútvegsráð-
herra vegna niðurstöðunnar sem
lesa má úr [.reininni."
Tvö þús. dýr í stað 8-10 þús. -
þ.e. aðeins einn fjórði eða einn
fimmti þess sem áður var álitið.
Frá upphafi vega hafa hvalveiði-
menn einungis getað flíkað eini
einustu röksemd fyrir veiðunum:
Það væri nógur hvalur við ísland.
Þá varðaði yfirhöfuð ekkert um
reynsluna af hvalveiðum almennt í
heiminum, ekkert um ásigkomulag
annarra hvalveiðistofna í heimin-
um, ekkert um skyndilegt hrun
hvalastofna t.a.m. við Suðurheim-
skautslandið - hvað þá um siðferði-
leg eða líffræðileg rök. Kristján
Loftsson í Hval hf. væri algerlega
sér á parti. Kristján hefði alla tíð
verið svo „vísindalegur“.
Rökum andstæðinga sinna hafa
þeir alfarið hafnað á þeim forsend-
um að þau væru „tilfinningarök" -
hvað scm átt er við nteð því? Hverju
öðru en því að þau rök ein séu gild
sem upphefja gróða og peninga
sem hin einu sönnu verðmæti og
gildi? Jú - eitt annað að vfsu -
engir hefðu vit á þessum hlutum
nema þeir einir sem migið hefðu í
saltan sjá.
Nú síðast í sumar komust þeir
vísu sjómigar að þeirri niðurstöðu
V)
Rökum andstæðinga
sinna hafa þeir alfarið
hafnað á þeim forsend-
um að þau væru „tii-
finningarök“ - hvað
sem átt er við með því?
Hverju öðru en því að
þau rök ein séu gild
sem upphefja gróða og
peninga sem hin einu
sönnu verðmæti og
gildi?
m
að nóg væri við Island af hverskon-
ar tegundum hvala auk langreyðar-
innar sem veidd er og ekkert
brýnna en brýna lensurnar og
blóðga skurðarplönin og upphefja
friðun Alþjóða hvalveiðiráðsins.
Að samskonar niðurstöðu komust
einnig kollegar þeirra hvað síldina
áhrærir árið áður en hún hvarf með
öllu af íslandsmiðum.
Einu rökin: Nóg af hval við
ísland.
Nú eru þau einnig brostin.
Ekkert skortir að menn hafi þóst
hafa stundað vísindi. Veiðar hafa
verið stundaðar frá Hvalfirði sam-
fellt síðan 1948 án þess högg sæist
á vatni (að því er virtist). Veiði-
fengur á sóknareiningu hefði ekki
farið minnkandi (þótt þeir útreikn-
ingar hafi einnig verið vefengdir).
Öllu væri því óhætt.
Kristjáni Loftssyni hefir árla og
síð verið sungið lof og prís fyrir
það hversu mjög hann hefði stillt
veiðunum í hóf og hvcrsu samvinnu-
þýður hann hefði ávallt reynst
gagnvart „vísindunum".
Fram að grein Jóhanns Sigur-
jónssonar og félaga hans hefir ekki
annað heyrst úr þessari átt en allt
væri með felldu varðandi veiðar
Hvals hf. En þessi vísindi hafa nú
einnig brugðist.
Síðasta hálmstrá Kristjáns Lofts-
sonar er nú trosnað upp.
Hvalveiðimenn hafa jafnan vís-
að „tilfinningarökunr" - sem þeir
hafa nefnt svo á bug. En þeir hafa
einnig átt sín trúarbrögð. Þessi
trúarbrögð eru þannig að hvala-
stofninn (eða stofnarnir) við ísland
séu staðbiindnir. Hvalir flakki ekki
á milli - séu sennilega ekki nógu
greindir til þess. Þessi falsrök voru
„geysihagleg geit“. Þau sönnuðu
tvennt:
1) „Við“ áttum þennan stofn því
hann lagði leið sína árvisst um
íslandsmið.
2) Trúa mátti og treysta útreikn-
ingum um stöðugan aflafeng á
sóknareiningu þar eð aðstreymi
annarra stofna skekkti ekki dæmið.
Ég - sem ekki einu sinni míg í
saltan sjá - hef alla tíð haldið hinu
gagnstæða fram: ástæða þess að
afli á sóknareiningu hefir lítt eða
ekki farið minnkandi hlaut að vera
sú að verið væri að veiða úr öðrum
hvalastofnum Norður-Atlants-
hafsins með innstreymi nýrra
hvala.
Hvað hefir nú komið á daginn?
Jú, - einnig þessi spilaborg er
hrunin.
í grein HP segir:
„Fullyrt er að stærri stofn veiti
árlega einhverju magni af dýrum
inní staðbundna stofninn (þ.e.
þeim er KL veiðir úr; SM). Hins-
vegar er ekki vitað hve mikill
samgangurinn er.“
í ljósi - eða öllu heldur myrkri -
þessarar óvissu var auðvitað aldrei
neinn grundvöllur fyrir hvalveiðum
»við Island fremur en annarsstaðar.
Þá var ekki þessi mikla þörf fyrir
„vísindarannsóknir“ á hvölum,
Sá hafi stungið af til
Grænlands og hafi
eftirför verið hætt þeg-
ar einsýnt þótti að sá
hinn sami hafi ekki
lengur kært sig um að
heyra hjörð Kristjáns
Loftssonar til.
m
eins og nú eftir að Alþjóðlega
hvalveiðiráðið setti tímabundið
bann á hvalveiðar. Hversvegna?
Jú - vegna þess að það þjónaði
ekki hvalveiðum Hvals hf. Núver-
andi rannsóknir eru gerðar í þágu
hvalveiða. Fyrirsögn HP-greinar-
innar eru því orð að sönnu:
„Vísindi í hvalveiðiskyni".
f greininni segir ennfremur að
„einn hvalur útaf íslandi (já - einn
einasti einn) hafi verið radíómerkt-
ur“. Sá hafi stungið af til Græn-
lands og hafi eftirför verið hætt
þegar cinsýnt þótti að sá hinn sami
hafi ekki lengur kært sig um að
heyra hjörð Kristjáns Loftssonar
til.
Þá var nú ekki mikil þörf á
vísindarannsóknum.
Líkleg ályktun er þessi: Skýring
þess að veiðifengur á sóknarein-
ingu hefir haldist nokkurnveginn
stöðugur frá 1948 er auðvitað sú að
„við“ (þ.e. Hvalur hf.) erum að
veiða úr öðrum stofnum - sem við
eigum ekkert í og sem hefir það í
för með sér að slíkar hvalveiðar
geta ekki talisl neitt íslenskt innan-
ríkismál. Aðrar þjóðir - t.d.
Bandaríkjamenn - hafa því fullan
rétt til að skipta sér af veiðum
„okkar“.
Grunnurinn undirveiðum Hvals
hf. er nú endanlega hruninn. Síð-
ustu hálmstráin reyndust rotin í
rót. Og KL ráðlegast að selja
bátana í brotajárn áður en fleirum
verður sökkt.
I ljósi hinna nýju upplýsinga er
það rökrétt krafa að öllum lival-
veiðum við ísland verði tafarlaust
hætt - einnig þeim sem sumir telja
gerðar í „vísindaskyni" - og það í
eitt skipti fyrir öll.
Ég hefi jafnan reynt að benda á
eftirfarandi:
1) Engar hvalveiðar hafa staðist
til langframa. Stofnarnir hafa að
jafnaði hrunið skyndilega og
óforvarandis.
2) Stofnarnir hafa ekki gefið sig
smátt og smátt, heldur yfirleitt
hrapað snögglega.
3) Hrundir stofnar hafa ekki
gagnstætt fiskistofnum (með einni
undantekningu mér kunnugri) rétt
við aftur - og loks
4) Hvalir eru ekki fiskar - það
sem gildir um fiskistofna á því
miður ekki við um hvalastofna.
Hvað er nú komið í ljós?
í umræddri grein segir ennfrem-
ur:
„HP spurði Árna Einarsson, líf-
fræðing, hvort hann teldi hvala-
stofninn í hættu. Hann sagði ...
Það hefur enginn hvalastofn staðið
undir slíkum veiðum til langframa.
íslenski langreyðarstofninn er sá
sem lengst hefur staðið undir því,
en ég tel það ekki fullreynt, hvort
hann gerir það til frambúðar miðað
við 80 dýr.“
„Miðað við 80 dýr“ - hvað þá í
því magni sem Hvalur hf. hefir
veitt og myndi þarfnast, ef veiðum
verður haldið áfram.
Niðurlagsorð greinar HP eru
allrar athygli verð:
„í Ijósi þcirrar vitneskju, sent
íslendingar ráða yfir er óskiljanlegt
að ekki skuli gætt meiri varfærni
við veiðarnar - og svokallaðar -
rannsóknir á tíma þegar hvalveiðar
hafa verið bannaðar. Stjórnvöld
eru tilbúin að fórna miklum hags-
munum í sanibandi við fiskmarkaði
crlendis að því er virðist í þeim
tilgangi einum að afla fjár til kostn-
aðarsamra rannsókna á næsta ári
og til að tryggja hagsmuni Hvals
hf.“
Þar lá hundurinn grafinn:
„tryggja hagsmuni Hvals hf.“.
Það er við hæfi að þessi grein
birtist í nrálgagni sjávarútvegsráð-
herra - þess sem fer mcð þessi
varasömu málefni.
Skúli Magnússon.
Heimskort sem sýnir löndin sem aðildarsambönd ICA eru frá.
Aljóölegt samvinnustarf:
ICA réttir sig af
500 samvinnumenn þinguöu í Basel
Fyrir rúmri viku var haldinn í
Basel í Sviss fundur í miðstjórn
Alþjóðasamvinnusambandsins. Það
nefnist á ensku International Co-op-
erative Alliance, skammstafað ICÁ.
Fundinn sátu um 500 samvinnumenn
hvaðanæva úr heiminum, en þessir
miðstjórnarfundir eru haldnir ár-
lega. Sá síðasti var haldinn í Was-
hington í fyrra.
Samband ísl. samvinnufélaga er
meðal aðildarsambanda ICA, ásamt
samvinnusamböndum úr öllum
heimshornum. Erlendur Einarsson
fyrrverandi forstjóri er fulltrúi Sam-
bandsins í miðstjórninni og gegnir
raunar ýmsum trúnaðarstörfum þar,
m.a. sem varaformaður í fiskimála-
nefnd ICA. Erlendur sat fundinn í
Basél og sömuleiðis Valur Arnþórs-
son stjórnarformaður Sambandsins.
Formaður ICA er Svíinn Lars
Marcus, en framkvæmdastjóri er
bandarískur, Robert Beasley. Ný-
ráðinn aðstoðarframkvæmdastjóri
samtakanna nefnist Bruce Thordar-
son, og er hann frá Kanada og af
vestur-íslensku bcrgi brotinn. Verk-
efni hans hjá ICA eru fyrst og fremst
á sviði þróunarhjálpar.
Batnandi fjárhagsstaða
Á síðustu árum hefur verið við
ýmis erfið vandamál að stríða í
rekstri ICA, fyrst og fremst fjárhags-
legs eðlis. I þeim efnum er ICA þó
að komast aftur á réttan kjöl núna.
Eftir þriggja ára hallarekstur gerir
fjárhagsáætlun fyrir 1987 ráð fyrir
afkomu réttu megin við strikið, sem
allt bendir til að takist að halda
áfram á næstu árum.
Á fundinum í Basel gerðist það að
samvinnusambönd frá Kína og Ind-
landi urðu fullgildir aðilar að ICA.
Jafnframt var fjölgað í stjórn þess og
skipa hana nú 16 menn.
Samhliða því að vera vettvangur
fyrir innbyrðis kynni og samstarf á
milli samvinnuleiðtoga úr öllum
heiminum hefur ICA á liðnum árum
einnig unnið mikið og markvert starf
á sviði aðstoðar við samvinnufélög í
þróunarlöndunum.
Fjögur starfssvið
Starfsáætlun ICA fyrir næstu ár
miðast við það að kröftunum verði
fyrst og fremst beitt að fjórum
sviðum. í fyrsta lagi verður reynt
eftir öllum lciðum að fá ríkisstjórnir
hvarvetna í hciminum til að leyfa
samvinnufélögum að þróast sem
frjáls og óháð félagasamtök. Reynsl-
an hefur sýnt að á slíku er þörf, því
að enn fyrirfinnst það í einstökum
löndum að óeðlileg boð og bönn
hindri þetta.
í ööru lagi mun ICA áfram styðja
samvinnusamtök í þriðja heiminum
eftir öllum þeim leiðum sem færar
eru. í þriðja lagi verður lögð áhersla
á ýmis sérverkefni, svo sem að auka
verslun á milli samvinnusambanda
og styrkja stöðu kvenna í samvinn-
uhreyfingunni hvarvetna í heimin-
um.
í fjórða lagi mun ICA reyna að
útvega meiri fjárhagslegan stuðning
en hingað til frá öðrum stofnunum
sem vinna að þróunarverkefnum,
svo sem Sameinuðu þjóðunum. Það
fé verður notað til að hrinda ýmsum
brýnum verkefnum í framkvæmd.
Svæðaskrifstofur
ICA rekur svæðaskrifstofur á
nokkrum stöðum í heiminum. Liður
í yfirstandandi endurskipulagningu
verður að minnka umfang þessara
skrifstofa og gera starf þeirra sveigj-
anlegra en nú er.
Á yfirstandandi ári var stofnuð ný
skrifstofa í Lusaka í Sambíu sem
vinnur að tveggja ára rannsóknaá-
ætlun, og önnur í Kuala Luntpur í
Malast'u sem vinnur að því verkefni
að auka viðskipti á milli samvinnu-
félaga í nálægum löndum. í athugun
er einnig að opna nýjar svæðaskrif-
stofur í Norður-Afríku og Mið-Am-
eríku. -esig