Tíminn - 28.11.1987, Qupperneq 13

12 Tíminn
Laugardagur 28. nóvember 1987
Laugardagur 28. nóvember 1987
lllllllUnilll BÆKUR lllllllllllilillllllll iiiniiiiuiiiiiiiiiiiuuuiiiiiiiiiiiiuuiiiiiiiiiiii iiiiiiiiiuuiiiiiiiiiini ||||||||||||||||||||||||||||||||||j!|j||!!j; lllllllllllllllllllllilllllllilllllll ilfllllllllllllll llllllllillllllliuillllllli llllllllllllllillllllllllilllli liilllllllillll llllllllllllliillllllllllllUllllllillllllllil

Tíminn 13
liil BÆKUR
llllllllllllllllllllll
lillliilll
FABER
?. SKALDSAGA EFTÍR=
MAX FRISCH

og Norðurlandi á árunum fyrir
síðari heimsstyrjöld en skírskotar
víða til nútímans. í þessari bók
koma fram bestu eiginleikar
Stefáns sem rithöfundar:
Óborganlegur húmor og
frásagnargleði sem hvorttveggja
helgast af því að honum þykir
einfaldlega svo vænt um þetta
fólk sem útbjó nestið sem hann
lagðiupp með og „hrífst ekki síður
af löstumþess enkostum". Þetta
eru ekki venjulegar
bernskuminningar, nær væri að
segja að hér sé um „einskonar
bernskuminningar" að ræða,
skrifaðar að hætti Stefáns
Jónssonar, en í inngangskafla
bókarinnar segir hann m.a.:
„Ég hef skrifað
bernskuminningar í þetta kver án
nokkurra vilyrða um sannindi,
beinlinis í þeirri mynd sem þær
hafa þyrlast upp úr rykugu
hugskoti mínu... En skáldsaga er
þetta ekki, nema þá að bernska
mín hafi verið það og ég þá að
sáralitlu leyti höfundur hennar."
Þetta er háalvarleg bók og
pólitísk á sinn hátt og hún er
framúrskarandi skemmtileg. Og
vissulega var gerð merkileg
tilraun til að breyta einu
formfegursta fjalh á íslandi,
sjálfum Búlandstindi. Reyndar
stóð lika til að breyta ýmsu öðru
en margt fer öðruvisi en ætlað er.
Forritun með
LOGO
Nýlega kom út á vegum
bókaforlagsins Svart á hvítu hf. 2.
útgáfa bókarinnar „Forritun með
LOGO" eftir Jón Torfa Jónasson
dósent. Bókin er endurskoðuð frá
fyrri útgáfu, meðal annars vegna
þess að fyrir tilstuðlan
Reiknistofnunar Háskóla íslands
og Námsgagnastofnunar hefur
verið gefin út vönduð íslensk
þýðing á flestum skipunum
málsins. Logo er reyndar eina
forritunarmálið sem þýtt hefur
verið á íslensku.
Forritunarmálið Logo hentar
einkar vel íslensku skólastarfi.
Það er vel til þess fallið að kenna
ungu fólki mikilvæg hugtök
forritunar og tölvunarfræði en er
jafnframt háþróað forritunarmál
sem gagnlegt er við lausn
margvíslegra verkefna. Logo er
nú í vaxandi mæli notað í
skólastarfi víða um heim og nýjar
útgáfur málsins spegla vel þá
þróun sem á sér stað í notkun
tölvu í ólíkum námsgreinum, bæði
á grunnskóla- og
framhaldsskólastigi. Rúmlega
helmingur bókarinnar er nýr og
flestir kaflar hafa verið mikið
endurbættir einkum með því að
bæta við verkefnum og æfingum.
Bókin er mjög aðgengileg og tekið
er fullt tillit til íslensku
þýðingarinnar þannig að nánast
ÖU vinna nemenda við tölvuna fer
fram á íslensku.
„Forritun með LOGO" er
einkum ætluð nemendum á
framhaldsskólastigi. Bókin er 176
bls. að stærð, prentuð í Prentsm.
Áma Valdimarssonar.
W
Ovæntir
endurfundir
Hörpuútgáfan hefur sent frá sér
bókina „Óvæntirendurfundir" og
er hún 12. bókin í bókaflokknum
„Rauðu ástarsögurnar", eftir
danska rithöfundinn Erling
Poulsen.
Óvæntir
endurfundir
María og Allan Riska neyddust
til að flýja land í uppreisninni í
Ungverjalandi. Þau misstu litlu
dóttur sína, þegar þau flýðu úr
landi síðustu nótt
uppreisnarinnar. María og Allan
stjómuðu skipulögðum
samtökum flóttamanna, sem
unnu að því að smygla fólki út úr
Ungverjalandi. Nánasti
samstarfsmaður þeirra var ungur
og glæsilegur listamaður, Jaro
Litinov. Enda þótt Allan bæri fullt
traust til hans var María full
gmnsemda um heiðarleika hans.
...Ljósgeislinn flökti á milli
rauðu og hvitu stauranna á
Max Frisch
á íslensku
Ut er komin hjá Bókaútgáfunni
Erni og Örlygi íslensk þýðing á
skáldsögunni Homo faber eftir
Max Frisch.
Max Frisch er fremsti
rithöfundur Svisslendinga á
þessari öld og meðal þekktustu
skálda sem skrifa á þýska tungu.
Skáldverk hans hafa verið þýdd á
ótalmörg tungumál og hefur
honum hlotnast mikil
viðurkenning á alþjóðavettvangi.
Hann er til dæmis einn þeirra
höfunda sem tilnefndir voru til
bókmenntaverðlauna Nóbels
1987.
Islendingar hafa til þessa
einkum þekkt Frisch sem
leikritaskáld og þá sérstaklega
verkin Andorra og Biedermann
og brennuvergarnir. Skáldsögur
Max Frisch em þó líklega enn
veigameiri þáttur í höfundarverki
hans og löngu tímabært að kynna
þær íslenskum iesendum. Homo
faber er sú skáldsagna Frisch sem
hefur orðið mestrar athygli og
vinsælda aðnjótandi.
Homo faber er nafngift sem
vísar annarsvegar til aðalpersónu
og sögumanns bókarinnar,
Walters Faber, en hinsvegar til
ákveðinnar persónugerðar,
„tæknimannsins" í
nútimasamfélagi, þeirrar
manngerðar sem telur sig vera
æðsta stig „homo sapiens".
Walter Faber álítur sig vera slíka
tæknivem, með fullt vald yfir
umhverfi sínu, en margháttuð og
óvenjuleg reynsla, sem hann
verður fyrir á linnulausum
ferðalögum sínum í sögunni, knýr
hann til að endurskoða lífsviðhorf
sín. Margt virðist tilviljunum og
duttluncrum háð og þær
hremmingar sem Walter Faber
ratar í, vekja upp þá spurningu
hvort hann sé i raun og veru homo
faber.
Skáldsöguna þýddu Ástráður
Eysteinsson og Eysteinn
Þorvaldsson. Þeir hafa jafnframt
ritað ítarlegan eftirmála með
verkinu þar sem lýst er
höfundarferli Frisch og fjallað um
ýmis skáldverk hans, með
sérstakri áherslu á Homo faber.
Stefán Jónsson:
Að breyta fjalli
Nýverið sendi bókaforlagið
Svart á hvitu hf. frá sér bókina „ Að
breytafjalli" eftirStefán Jónsson.
Stefán var vinsæll fréttmaður og
dagskrárgerðarmaður á
Ríkisútvarpinu í um það bil
aldarfjórðung en á þeim tíma
sendi hann frá sér allmargar
bækur. Fyrsta bók Stefáns kom út
ánð 1961 og síðan nánast ein á ári
til ársins 1971 er veiðihandbókin
„Með flugu í höfðinu" kom út.
Þekktustu og vinsælustu bækur
Stefáns eru sennilega „Jóhannes
á Borg", ævisaga Jóhannesar
Jósefssonar, vertíðarsagan
„Mínir menn" og „Þér að segja",
veraldarsaga Péturs Hoffmanns
Salómonssonar.
íbókinni „Aðbreytafjalli" rekur
Stefán mismunandi
sannsögulegar minningar frá
uppvaxtarárum sínum á Austur-
KYNNTUÞER
STÖÐUÞÍNA
'ISTAÐGREÐSUJ
-það margborgar sig

1. janúar nálgast með staðgreiðslu
opinberra gjalda. Það er afar mikilvægt að
allir launamenn og launagreiðendur þekki
rétt sinn og skyldur í hinu nýja kerfi. Menn
eru því hvattir til að kynna sér málið vel og
leita upplýsinga séu þeir í óvissu.
HVAÐ FELST í STAÐGREBSLU?
í staðgreiðslu eru skattar dregnir af öllum
launum við hverja útborgun. Þar með talið
eru hvers konar greiðslur, hlunnindi og orlof.
Staðgreiðslan tekur yfir alla skatta og gjöld,
sem áður voru álögð á launamenn, nema eign-
arskatt sem áfram verður innheimtur eftir á.
ÚTREIKNINGUR OGINNHEIMTA
STAÐGREÐSLU
Launagreiðandi annast útreikning staö-
greiðslu starfsmanna sinna, innheimtir hana og
skilar til innheimtumanns mánaðarlega, einnig
af eigin launum. Sama skatthlutfall er notað við
afdrátt af öllum launum óháð upphaeð þeirra.
FRÁDRÁTTUR í STAÐGREÐSLU
Allir launamenn fá árlegan persónuaf-
slátt sem dreginn er af staðgreiðslunni. Að öllu
jöfnu er persónuafslátturinn sá sami hjá öllum
launamönnum. Persónuafslættinum er skipt
jafnt á alla mánuði ársins.
Sjómenn og hlutráðnir landsmenn fá sér-
stakan sjómannaafslátt. Námsmenn fá hærri
persónuafslátt yfir sumarmánuðina.
Vaxtafrádráttur verður afnuminn en til
bráðabirgða verður þó veittur afsláttur til þeirra
er festu kaup á íbúðarhúsnæði eða hófu bygg-
ingu þess til eigin nota 1987 eða fyrr og hefðu
að óbreyttu notið vaxtafrádráttar. Þessi afsláttur
verður veittur í allt að 6 ár, frá og með 1988.
BÆTUR
Barnabætur með hverju bami innan 16
ára aldurs verða greiddar á 3ja mánaða fresti
og skiptast jafnt á milli hjóna (sambýlisfólks).
Húsnæðisbætur eru greiddar þeim sem
kaupir eða hefur byggingu íbúðarhúsnæðis
1988 eða síðar í fyrsta sinn eða til eigin nota
einnig þeim sem keyptu eða byggðu í fyrsta
sinn 1985-1987 ef þeir nutu ekki vaxtafrádrátt-
ar á þeim tíma. Réttur til bótanna varir í 6 ár, frá
og með upphafsári.
SKATTKORT
Allir, sem verða 16 ára og eldri á stað-
greiðsluári, fá sent skattkort fyrir upphaf stað-
greiðsluárs. Þar er mánaðarlegur persónuaf-
sláttur tiltekinn og einnig það skatthlutfall, sem
draga á af launum, auk helstu persónuupplýs-
inga, svo sem nafns, heimilis og kennitölu
launamanns.
Launamanni ber að afhenda launagreið-
anda sínum skattkortið fyrir upphaf stað-
greiðsluárs. Ef launagreiðandinn hefur ekki
skattkortið við útborgun launa, má hann
ekki draga persónuafsláttinn frá stað-
greiðslunni og launamaðurinn greiðir þar
með mun hærri fjárhæð. Þess vegnaermikil-
vægt fyrir launamann, að sjá til þess að Iauna-
greiðandinn fái skattkortið í tækatíð.
Þegar maki launamanns ertekjulaus get-
ur launamaðurinn einnig afhent launagreið-
anda sínum skattkort makans og þar með nýtt
80% af persónuafslætti hans til viðbótar
sínum. Bam innan 16 ára fær ekki skattkort.
Skatthlutfall þess er 6% og það fær ekki per-
sónuafslátt.
AUKASKA TTKORT
Launamaður getur fengið aukaskattkort ef
hann vinnur á fleiri en einum stað og vill skipta
persónuafslætti sínum til þess að nýta hann
betur. Einnig getur hann fengið aukaskattkort ef
hann vill afhenda maka sínum þann persónu-
afslátt, sem hann nýtir ekki sjálfur. Umsóknir
um aukaskattkort fást hjá skattstjórum.
ÁLAGNING OG FRAMTAL
Skattframtali ber að skila í staðgreiðslu
með hefðbundnum hætt'. Að loknu stað-
greiðsluári fer fram álagning og síðan uppgjör
staðgreiðslu. Þegar sú fjárhæð, sem stað-
greidd hefur verið er borin saman við endan-
lega álagningu tekjuskatts og útsvars, kemur í
Ijós, hvort þessi gjöld hafi verið of eða van-
greidd. Verði um mismun að ræða er hann
endurgreiddur í einu lagi í ágúst eða innheimt-
ur eð jöfnum greiðslum í ágúst-desember að
viðbættri lánskjaravísitölu.
SJÁLFSTÆÐIR REKSTRARAÐILAR
Sjálfstæðum rekstraraðilum er skylt að
reikna sér endurgjald af starfseminni og miða
staðgreiðslu sína við það og skila henni mán-
aðarlega. Ríkisskattstjóri ákveður lágmark
endurgjalds.
SKATTLAGNING TEKNA
ÁRSINS 1987
öllum ber að skila framtali á árinu 1988
vegna ársins 1987 eins og endranær. Inn-
heimta fellur hins vegar niður af öllum
almennum launatekjum. Undantekningar
eru þó gerðar
• eflaunhafaveriðyfirfærðáárið1987.
• ef hækkun launa verður hvorki rakin til auk-
innar vinnu, ábyrgðar né stöðuhækkunar.
• ef menn í eigin atvinnurekstri reikna sér
meira en 25% hærri laun fyrir 1987 en 1986
(meðverðbótum).
• ef menn fá meira en 25% hærri laun fyrir
eignarhlutdeild en var árið 1987 (með verð-
bótum).
í þessum tilvikum verður aukningin skattskyld.
STAÐGREÐSLAN ER EINFÖLD
OGAUÐSKILIN
Bæklingur með ítariegum upplýsingum
um staðgreiðsluna hefur verið sendur inn á
hvert heimili landsins. Það er mikilvægt að lesa
þennan bækling vel og varðveita, þar sem
hann geymir nauðsynlegar upplýsingar um
staðgreiðslu. Launamenn fá skattkort sitt sent
næstu daga. Með því fylgja skýringar sem þeir
eru beðnir um að lesa vel, gera viðeigandi ráð-
stafanir og afhenda skattkortið síðan launa-
greiðanda sínum.
Staðgreiðsla opinberra gjalda er breyt-
ing, sem beðið hefur verið eftir. Aðdragandi
hefur verið langur en nú er undirbúningur-
inn á lokastigi. Þetta er róttæk breyting til
einföldunar og hagræðis og snertir alla
skattgreiðendur. Þessi breyting verður
mun auðveldari ef allir skattgreiðendur
þekkja stöðu sína.
Staðgreiðslan ereinföld
- efþú þekkir hana
RSK
RÍKISSKATTSTJÓRI
landamærunum. Ung kona og lítil
stúlka lágu á milli trjánna og
héldu niðri í sér andanum. Konan
hugsaði um nóttina fyrir 5 árum
þegar hún fór fyrst þessa
flóttaleið. Nóttina þegar Anja dó...
Allt í einu voru þær umluktar gulu,
flöktandi ljósi. Svo var öskrað
STANS! Heil runa af skotum small
á blauta jörðina fyrir aftan þær...
Úti í myrkrinu blikkuðu ljósmerki.
Þau voru frá Allan og Jaro.
Óvæntir endurfundir er
sannarlega spennandi bók, þar
sem undirferli, harðneskja og svik
ógna sögupersónunum. En fyrst
og fremst er þetta bók um ást og
mannlegar tilfinningar.
Bókin er 190 bls. Skúli Jensson
þýddi. Prentverk Akraness hf.
annaðist prentun og bókband.
yéífþ ‘pó'iáaéOtisaHrzr
w
SsyS Olafs
Þórhallasonar
eftir
Eirík Laxdal
Út er komin í fyrsta sinn Saga
Ólafs Þórhallasonar eftir Eirík
Laxdal.
Nærri tvær aldir eru liðnar síðan
skagfirskur flakkari fór um sveitir
norðanlands með handrit
þessarar bókar í skjóðu sinni og
skemmti fólki á kvöldvökum með
upplestrum úr því, orðgnótt þess,
kimni og vísdómi. „Álfasögunni
miklu" sem Jón Árnason
þjóðsagnasafnari reyndi árum
saman að komast í færi við en
tókst aldrei. Hendingar réðu að
frumrit Eiríks varðveittist og nú
hefur tækni síðustu ára gert
mögulegt að varpa að einhverju
leyti Ijósi á leyndardóm þessarar
bókar, galdur máls og efnis, sem
margir hafa heyrt getið en varla
nokkur maður þekkt til hlítar, að
frátöldum höfundi.
í „fyrstu íslensku
skáldsögunni", sem bók þessi
hefur einnig verið kölluð, er greint
frá þroskaárum titilpersónunnar,
frá ferðum Ólafs um landið og um
álfheima sem mikið koma við
sögu. Álögum Ólafs og ástum.
Persónulýsingar eru oftast
mótaðar af sálfarslegu raunsæi
gagnmenntaðs manns síns tíma
og til grundvallar liggur
spurningin: Er ást karls og konu
yfirleitt möguleg? Kvenlýsingar
eru margar og ítarlegar og hlýtur
Ólafssaga að teljast meiriháttar
framlag til slíkra sagna islenskra.
Efnisföng eru m.a. sótt í
þjóðsögur, sumar kunnar.
Einkennilegast er nútimalegt
formskyn höfundar, sem hann
hefur lagt þyngsta áherslu á
samhliða kímninni, virðist
allsendis óháður umvöndunartóni
sinnar tíðar.
Frágangur þessarar útgáfu á
Sögu Ólafs Þórhallasonar er með
nútímasniði og miðaður við að
gera hana aðgengilega
almenningni. Umsjónarmenn,
Þorsteinn Antonsson og María
Anna Þorsteinsdóttir, lýsa
flóknum söguvef með ítarlegu
efnisyfirliti sem fylgir. Greint er
frá höfundi og samtíð hans með
ritgerð.
Bókaútgáfan Þjóðsaga gefur út.