Tíminn - 21.01.1995, Blaðsíða 2

2
itlBltti
Laugardagur 21. janúar 1995
Tíminn spyr Sveinbjörn Björnsson, rektor Háskóla íslands:
Veldur Háskólinn
hlutverki sínu?
Nefnd um þróun Háskóla ís-
lands skilaði skýrslu sem
kynnt var í vikunni um
stefnu og framtíöarsýn Há-
skólans. Þar eru lagóar til rót-
tækar breytingar á Háskólan-
um, en þörfin fyrir breyting-
ar er komin til vegna þess ab
þjóbfélagib hefur gerbreyst
undanfarna áratugi. Sífellt
fleiri stúdentar sækja í há-
skólamenntun og Háskóli ís-
lands er skyldugur til þess ab
taka vib þeim. Nú þurfa yfir-
völd menntamála annab
hvort ab grípa til abgerba,
eba sætta sig vib annars
flokks háskóla.
„Við munura byrja á að
kynna þessa skýrslu innan skól-
ans," segir Sveinbjörn. „Næsta
skref er fundur í háskólarábi
þar sem hún verður kynnt fyrir
meðlimum ráðsins. Eftir hálfan
mánub verður síðan ítarlegri
fundur um hana og síðan verð-
ur innahald skýrslunnar vænt-
anleg^i rætt innan deildanna.
Þetta tekur æði langan tíma því
Háskóli íslands er stórt samfé-
lag. Það eru um 5500 stúdent-
ar, um 500 fastráönir kennarar
og 1000 stundakennarar. Allir
þessir menn fá skýrsluna um
stefnu og framtíðarsýn Háskól-
ans til lestrar og skoðunar en
aö því loknu hefst okkar starf
innanhúss.
Margt af því sem þarna er
lagt til vildum við mjög gjarn-
an framkvæma og getum gert
það innan okkar eigin verk-
sviðs. Ég held að það sé alveg
auljóst að það verður fylgi inn-
an skólans við margar af þess-
um tillögum. Síðan eru aftur
önnur atriði í skýrslunni sem
varða ekki bara okkur heldur
stofnanir atvinnulífsins, abra
skóla á háskólastigi, rábuneytið
og Alþingi. Það sem þarf að
vinna í samráði við þessa aðila
tekur alltaf lengri tíma heldur
en hitt sem snertir Háskólan
eingöngu. Síðast og kannski
erfiöast er ab fá samþykki fyrir
lagabreytingum. Það getur ver-
ið samstaba um lagabreyting-
una innnan Háskólans en ekki
á Alþingi eða í ríkisstjórn. Ég
geri ráð fyrir ab lagabreytingar
sem snerta starfssemi Háskól-
ans taki alla vega eitt ár."
Stærri hluti vill há-
skólamenntun
-Rauöi þráðurinn íþessum nýju
tillögurn er að menn eru að bregð-
ast við aukinni aðsókn í menntun
á háskólastigi með því að fá at-
vinnulífið til að taka þátt í starfi
Háskólans í auknum mœli og
auka sjálfstœði hans jafhframt.
Er þetta sú leið sem menn sjá fyr-
ir sér til að bregðast við fjársvelti?
„Nei, það held ég ekki. Það
hefur alla tíð verið yfirlýstur
vilji Háskólans að gagnast at-
vinnulífinu. í tíð forvera míns
var mörkuð mjög skýr stefna að
þesu leyti. Það sem hefur breyst
er ab það er mun stærri hluti
þjóðarinnar sem vill fá háskóla-
menntun en áður var. Ef við
förum 30 ár aftur í tímann tóku
kannski.innan við 10% úr ald-
ursárgangi stúdentspróf. Það
fólk lagði ef til vill stund á há-
skólanám til þess aö verba sér
úti um starfsréttindi, sem lög-
fræðingar, læknar, prestar, við-
skiptafæðingar o.s.frv. í dag er
það hins vegar svo að við flest
störf er talið gagnlegt að hafa
góða undirstöðumenntun, þótt
hún veiti ekki einhver ákveðin
starfsréttindi. Mikill hluti starfa
í þjóðfélaginu í dag er að verða
á sviði þjónsutu og viðskipta.
Við þurfum ekki jafn marga og
áður til þess að starfa í undir-
stöðuatvinnuvegunum. Land-
búnaður og fiskveiðar taka til
sín kannski innan vib 10% af
mannafla. Það þarf hins vegar
fólk í þjónustugreinunum í
kringum þetta og þar reynir á
góða undirstöðumenntun í
tungumálum, tölfræði, stær-
fræði og að hafa gott vald á ís-
lensku máli. Fjölmiblamenn
okkar tíma hafa til dæmis ótrú-
legasta nám að baki."
Vandinn ab Háskól-
inn er þjóbskóli
- / samantekt í umrœddri þró-
unarskýrslu um Háskóla íslands
segir að nauðsynlegt sé að há-
skólastigið verði endurskoðað í
heild sinni og ný löggjöf sett þar
um. Þar verði m.a. fjallað um
hlutverk rannsókna, námsfram-
boð, kennslu og takmarkanir á
aðgangi. Að sögn Ólafs G. Einars-
sonar menntamálaráðherra hafa
háskólayfirvöld tvívegis beðið um
löggjöf til þess að unnt verði að
takmarka aðgang að skólanum.
Ástœðan er einfóld, vandamálið
er að aðsókn hefur aukist en fjár-
veitingar ekki. í skýrslu nefndar-
innar segir orðrétt: „Hingað til
hefur Háskóli íslands staöið sig
vel í alþjóðlegum samanburði
hvað varðar menntun nemenda
sinna en nú virðast vera blikur á
lofti vegna fjárhagsvanda hatis."
„Vandi okkar í Háskóla ís-
lands er sá ab vib erum að upp-
runa þjóðskóli," segir Svein-
björn Björnsson, rektor. Það
hefur veriö til þess ætlast að vib
tækjum vib öllum sem lokið
hafa stúdentsprófi og byöum
þeim nám við sitt hæfi. Nú er
bara fjöldi þeirra sem ljúka
stúdentsprófi orðinn yfir 40%
af árgangi og gæti á næstu ár-
um farið upp í 60% af árgangi.
Ef Háskólinn á að veita öllu
þessu fólki viðtöku hlýtur að
þurfa ab auka fjárframlög til
skólans.
Síðustu ár hafa menn viljað
halda útgjöldum Háskólans
föstum en á sama tíma hefur
nemendafjöldinn aukist um
300 á ári. Það er stefna til glöt-
unar ef á að þynna út námib
með því að bæta sífellt fleirum
á jötuna en auka ekkert hey-
fenginn. Við verðum annað
hvort að veita meiru fé til Há-
skólans til þess að hann geti
sinnt þessum nemendum og
jafnvel tekið upp nýjar náms-
brautir, eða fara hina leiðina
sem við höfum einnig verið að
ræba, sem er að efla aðra skóla
Sveinbjörn Björnsson háskólarektor.
á háskólastigi til þess að taka ab
sér skemmra verkmenntunar-
og fagnám. Þeir skólar tækju þá
mun stærri hluta en þeir gera í
dag.
Þetta tíðkast í öbrum lönd-
um. Ég hef t.d. verið að kynna
mér skipulag háskólanáms í
Finnlandi að undanförnu.
Tveir þriðju háskólanemenda
þar eru í fagmenntunar- og
verkmenntunarskólum. Ein-
ungis einn þriðji nemenda í
Finnlandi eru í rannsóknarhá-
skólum eins og skýrslan leggur
til að Háskóli Islands verði."
Þjónustusamningur
lausnin?
- Felur þetta ekki í sér að það
verði að takmarka aðgang að Há-
skólanum?
„Ekki endilega. Það er hæpiö
að ab takmarka aðgang að Há-
skólanum ef menn bjóða ekki
einhverja aðrar námsleiðir í
þjóðfélaginu um leið. En eftir
að komnir væru skólar sem
byðu nemendum þab sem á
vantar, gætu þeir farið ab
skipta verkum. Þá væri hægt aö
takmarka fjölda þeirra sem Há-
skóli íslands tæki við vegna
þess að mönnum stæði annað
til boöa.
Þjónustusamningur á milli
ríkisins og Háskólans fæli að
mörgu leyti í sér lausn á þessu,
því meb honum væri komið
samkomulag á milli stjórn-
valda og Háskóla um hvaða
nám hann býður upp á og hve
mörgum hann tekur við," sagði
Sveinbjörn Björnsson.
Flateyringar uggandi um sinn hag: Flest öryggistœki
klikkuöu í ofsanum:
Stöð 2 bjargaði
Flateyringum
„Menn eru skelfingu lostnir
yfir þeirri stöbu sem komin
er upp, víða eru hús sem eru
nú á hættusvæði en ménn
töldu sig örugga með áður.
Maöur sér ekki fyrir sér að
fólk komist í fullkomið örr
yggi nema á löngum tíma,
þaö veröur varla fjárhagslega
gerlegt öbru vísi," sagöi
Björn Hafberg, skólastjóri á
Flateyri, í samtali vib Tím-
ann í gær.
Nýlegt hús Valdimars Jóns-
sonar á Flateyri eyðilagðist gjör-
samlega í snjóflóði, en það var
mannlaust, heimilisfólkið hafði
leitað skjóls hjá vinafólki á ör-
uggari stað í þorpinu. Annab
hús skemmdist minna.
„Menn eru afskaplega varkár-
ir og enginn fer inn á hættu-
svæöið sem er afmarkab og þess
gætt," sagði Bjöm.
Um miðjan dag í gær var
hryssingsveður enn að skella á.
Björn sagði ab Ríkisútvarpiö
hefði náðst gloppótt á Flateyri.
Síminn fór út í langan tíma.
Sjónvarið frá RÚV sást ekki.
Rafmagnsleysi var ekki svo
mjög til baga, þar bjargaði dís-
elrafstöb bæjarfélagsins. Stöð 2
var eina öryggistækib fyrir Flat-
eyringa í nauð.
Björn sagði að skólinn heföi
legið nibri alla vikuna, þar til í
gærmorgun ab krakkarnir
mættu aftur. Eldri bekkirnir
settust ekki á skólabekk en
gengu um og mokuðu snjó frá
húsum, ekki síst eldri borgara.
Fannfergið er ógurlegt. Og nú
lítur út fyrir að enn bæti á. ■