Tíminn - 21.01.1995, Blaðsíða 5

Tímamynd CS
Vá og ve&rahamur
Jón Kristjánsson skrifar
Það er ef til vill að bera í bakkafullan læk-
inn að skrifa um hörmungarnar sem dun-
ið hafa yfir í vikunni. Einhvern veginn er
það samt svo að erfitt er að festa hugann
við annaö. Þegar slíkir atburðir verða, þá
víkur hið hversdagslega dægurþras og
karp til hliöar. Þótt landið sé stórt og vík
milli vina, þá er fámenni hér mikið og ná-
ið sambýli þrátt fyrir allt. Hörmungar af
því tagi, sem gengið hafa yfir fyrir vestan,
snerta hvern einasta mann.
Ólýsanlegar abstæ&ur
Úr fjarlægð er, þrátt fyrir allan frétta-
flutning, ekki hægt að gera sér í hugar-
lund þær aðstæður sem verða við nátt-
úruhamfarir viðlíka þessum. Fréttamynd-
ir sýna eyðilegginguna, en hin smærri at-
vik bregða skýrara ljósi á harmleikinn.
Orb megna lítiö til útskýringar.
Mér verður stööugt þessa dagana hugs-
að til fólksins á Vestfjörðum, ekki einung-
is þess sem var á vettvangi heldur einnig
þess sem býr í nálægum byggðum, meö
ógnina yfir sér og veðrahaminn. Það
reynir á þolrifin. Það þarf ekki mikiö hug-
myndaflug til þess að skilja hve skelfilegt
þab er að þurfa ab yfirgefa heimili sitt og
bíða átekta hjá vinum og vandamönn-
um, eða í sameiginlegu athvarfi meðan
fárviðrib hamast á gluggunum og ekki
sést í næsta hús.
Hugsaö til baka
Mér hefur oft þessa dagana orðið hugs-
að tuttugu ár aftur í tímann, þegar hiið-
stæðir atburðir gerðust á Neskaupstað rétt
fyrir jólin 1974. Ég gleymi þeim tíma
aldrei meðan ég lifi. Ekki er það fyrir það
að ég hafi átt nokkra aðild þar að björg-
unarstarfi, eða nokkur hætta hafi steöjað
að mínu byggðarlagi. Hins vegar var ég
þolandi að veðurlaginu, sem þá gekk yfir
Austurland, eins og aðrir, og minnist þess
hugarástands þegar slíkir atburbir gerast í
næsta nágrenni og veðurlagið er slíkt að
öll umferð er hættuleg.
Ég minnist þess ab á aðfangadagskvöld
jóla 1974, þegar nokkrir dagar voru liðnir
frá atburðunum á Neskaupstað, var
ástandið þannig að ekki sást yfir götu í
þéttbýli á Austurlandi fyrir stórviðri, sem
yfir gekk, og þannig hélt áfram meb litl-
um hvíldum svo vikum skipti. Mér finnst
ab þessi lífsreynsla hjálpi mér svolítið til
að gera mér í hugarlund veburfariö á
Vestfjörðum þessa dagana.
Ótímabærar spurningar
Fréttamenn hafa spurt fólkið á Súðavík
ítrekað um hvort ætlunin sé að flytja á
staðinn aftur. Meira ab
segja voru þessar spurn-
ingar komnar á kreik
dagana eftir slysið. Slík
umræða er ekki tímabær.
Þab er ekki hægt að ætl-
ast til að rétt eftir slíkar
skelfingar sé fólkib í fær-
um til að svara slíku. Það
ber að hafa í huga að
þarna var samfélag
manna, lítiö samfélag sem hefur verið
lostið slíku höggi að það verður aldrei það
sama á ný. Eignatjón er hægt að bæta að
nokkru. Tilfinningar og andblæ, sem
fylgir heimili og nánasta samfélagi, geta
engar tryggingar bætt.
Tíminn verður að skera úr um það, með
hverjum hætti verður stabið ab uppbygg-
ingu á Súðavík. Fólkið verður að fá ráð-
rúm til að átta sig eftir áfallið. Þab urbu
'þáttaskil í atburðarásinni þegar þeir, sem
saknað var, voru fundnir. Næsta skref er
að hreinsa til, en það verður ekki gert
meðan veðrahamurinn er slíkur þar
vestra sem hann er, þegar þessi orb eru
rituð. Hreinsunin er bæði erfib og sárs-
aukafull fyrir þá sem hlut eiga að máli.
Ab læra af reynslunni
Miklu máli skiptir ab halda til haga
þeirri reynslu, sem draga má af atburðarás
sem þessari, og nýta hana til þess að
reyna að koma í veg fyrir slys. í fyrsta lagi
er stórmál ab endurskoöa þaö hættumat
sem verið hefur varðandi ofanflóð, en
undir það falla snjóflóð, skriðuföll og
krapaflóð, sem geta ekki síöur en hin
hefðbundnu snjóflóð valdið miklum
spjöllum og manntjóni. Það er mikiö áfall
að standa nú frammi fyrir því, að hættu-
matið er ófullnægjandi og þörf á því að
draga nýjar markalínur. Það þolir ekki
neina bið að hefja slíkt starf, og það verð-
ur að finna ráð til þess.
Þab mun áreiðanlega verða farið yfir
þab neyðarkerfi sem fyrir hendi er í land-
inu, hvað hafi farið úrskeibis og hvað
megi betur fara.
Reynsla síbustu daga
hefur undirstrikað með
mjög skýrum hætti
hvab það gildir ab hafa
þjálfabar björgunar-
sveitir í byggbarlögum
um land allt og hve gíf-
urlega mikilvægt það
kerfi er allt saman. Þab
er grundvöllur sem á ab
byggja á. í öðru lagi er þáttur flotans og
Landhelgisgæslunnar ekki ósmár. í vetr-
arveðrum slíkum, sem gengið hafa yfir
undanfarna daga, er afar áríðandi að hafa
hin traustu skip Landhelgisgæslunnar á
vettvangi. Ég segi þetta að gefnu tilefni,
því umræður hafa farið fram um að Ieggja
skipum í sparnaðarskyni og jafnvel að
gera út aðeins eitt skip. Atburbir eins og
þeir, sem skeð hafa nú, ættu að ýta þessari
umræðu til hliðar. Það er þörf á öflugri
skipaútgerb Landhelgisgæslunnar bæði
til björgunar og aðstobar á sjó og ekki síð-
ur ef slík vá verður við ströndina í ófær-
um veðrum.
Þáttur sjómanna, þegar vá ber ab hönd-
um, er seint ofmetinn. Þá er ekki spurt
um tíma eða fyrirhöfn.
Fjarskipti
Ég vitnaði í upphafi greinar minnar til
jólanna 1974 á Austurlandi, þegar
grimmur veðrahamur gekk yfir fjórbung-
inn. Allt var ófært, hús á kafi í snjó eða
jafnvel ab sligast undan snjó, og hinir
hörmulegu atburðir í næsta nágrenni ný-
lega um garð gengnir. Á aðfangadags-
kvöld var ástandið þannig, ab það var
símasambandslaust og útvarps- og sjón-
varpslaust, en rafmagn hékk inni. Eg man
glöggt feginleikann, þegar útvarpið kom
inn aftur með fréttir frá umhverfinu. Þeg-
ar á bjátar eru þessi sambönd, síminn og
útvarpið, svo óendanlega mikilvæg, en
því miöur er það oft svo að sá hamur, sem
er í veðrinu, rýfur þessi sambönd þegar
fólk er í sárri þörf ab vita eitthvað um
framvindu mála.
Undanfarið hafa staðið-yfir umræður
um langbylgjusambönd Ríkisútvarpsins.
Þetta öryggistæki er ekki fyrir hendi hér á
vestanverðu landinu, og langbylgjustöb-
in á Eiðum er gömul og þarfnast endur-
nýjunar. Ríkisútvarpið á kost á mann-
virkjum á Gufuskálum gefins, 400 metra
háu mastri fyrir langbylgjusendi sem
mundi ná austur um mitt land og til mið-
anna umhverfis. Við ættum að vera
minnt á það, nú þessa dagana, ab lang-
bylgjan er eitt af grundvalláröryggistækj-
um, einfaldlega vegna þess ab FM- bylgj-
unni eru miklu meiri takmörk sett, þó
hljómgæðin séu meiri. Það ber því ab
fagna því, ab Ríkisútvarpinu hefur verið
veitt ríkisábyrgð fyrir kaupum á lang-
bylgjusendi. Það þjónar ekki hlutverki
sínu ab fullu sem öryggistæki nema slíkt
verði gert. Það er afar mikilvægt, þegar á
bjátar, ab hafa slíkt öryggistæki sem út-
varpið er. Þab veit ég ab margir geta borið
um.
Samhugur
Þab ríkir samhugur hjá fólki þessa dag-
ana. Allir vilja að reynt sé að bæta því
fólki, sem í hörmungunum lenti, það sem
stendur í mannlegu valdi að bæta. Hitt er
svo bæn allra til æðri máttarvalda, að nú
sé nóg að gert.