Tíminn - 21.01.1995, Blaðsíða 12

12
Laugardagur 21. janúar 1995
Biskup hefur hvatt alla sem sinna
börnum ab huga vel aö viöbrögö-
um þeirra viö þeim atburöum
sem átt hafa sér staö á Vestfjörö-
um.
Okkur langar aö koma meö
leiöbeiningar, sem gætu oröiö
einhverjum aö liöi sem annast og
umgangast börn í leikskólum,
hjá dagmæörum og í skólum, en
helst vonumst viö til aö geta ver-
iö foreldrum stuöningur. Þessi
grein er ekki hugsuö fyrir þau
börn sem næst standa sorginni.
Þau börn og aöstandendur þeirra
þurfa miklu meiri stuÖning en
hin sem fjær standa.
Margt í greininni á ekki aöeins
viö um börn, heldur um okkur
öll. Sem foreldri eöa kennari
þörfnumst viö sjálf aö fá aö tjá
tilfinningar okkar og þaö getum
viö gert aö hluta til meö börnun-
um, en viö getum einnig þurft aö
fá tækifæri til aö ræöa viö aöra
fuiloröna um sorg okkar og þau
viöbrögö sem börnin sýna í sorg.
Þaö er vont aö vera einn meö
sorg sína og þess vegna er gott aö
finna nálægö frá öörum og vera
saman, finna gott handtak,
faömlag og stuöning meö nær-
veru.
Nálægð segir meira
en mörg orð
Börn á leikskólaaldri gera sér
ekki alltaf grein fyrir dauöanum,
þau sjá hann ekki sem endanleg-
an. Þau eru aftur á móti mjög op-
in fyrir líöan þeirra sem í kring-
um þau eru. Þess vegna er nauö-
synlegt aö vera opin fyrir viö-
brögöum þeirra og spurningum,
þannig aö þau geti tjáö sorg sína
á sinn hátt. Aöferöir barns til að
tjá sorg sína eru oft leikur, teikn-
ing o.þ.h.
Þaö getur verið freistandi aö
gera lítið úr dauðanum meö því
aö tala um hann „undir rós", en
þá vekjum viö falskar vonir hjá
börnunum, t.d. um aö sá sem er
dáinn komi aftur, lifni viö. Þess
vegna er engin ástæöa til þess að
ræöa ekki viö börnin um vitn-
eskju okkar um dauðann. Best er
ab segja satt frá og horfast saman
í augu við það sem ekkert okkar
fær að fullu skilið.
Viðbrögð barna
Börn á grunnskólaaldri tjá oft
sorg sína og viöbrögð viö sorgar-
atburðum með oröum og spyrja
margs. „Hvers vegna, af hverju?"
Cuöný Hallgrímsdóttir og Ragnheiöur Sverrisdóttir:
Börn og sorg
Slíkar spurningar veröa mjög erf-
iðar andspænis sorgaratburðum.
Börnin skynja það óréttláta og
tilgangslausa í slíkum atburðum.
Þeim er þess vegna mjög eðlilegt
ab skella skuldinni á Guð. „Hvers
vegna lætur Guð slíkt koma fyr-
ir?" Þaö er mikilvægt að börnin
finni aö viö sem fullorðin erum
skiljum slíkt ekki heldur, erum
jafn felmtri slegin og þau og síð-
ast en ekki síst að vilji Gubs er
ekki hiö vonda og sorglega. Viö
verðum aö láta þau heyra aö Guð
er góöur. Hann er nálægur, hann
er til og hann stendur meö okkur
þegar okkur líöur illa. í stab þess
aö ásaka Gub getum viö bent
barninu á aö snúa sér til Guös í
vanlíöan sinni og biöja hann um
styrk. Styrkurinn felst einnig í
nálægö okkar og samheldni.
Ef börn hafa upplifað sorg áö-
ur, er mjög líklegt ab hún rifjist
upp viö nýja sorgaratburöi. Þá
finnur barnib oft hjá sér þörf til
að ræða um gömlu sorgina í
tengslum viö þá nýju. Ef við, sem
fullorðin erum, treystum okkur
ekki til aö hjálpa barninu, verö-
um viö aö leita aðstoöar fagfólks,
vina og ættingja. Við þurfum
ekki aö skammast okkar fyrir þaö
að fá hjálp frá öðrum. Hins vegar
getum við öll hlustað hvort á
annað og veriö til staöar án þess
aö segja svo margt.
Hvað getum við
gert?
Hér á eftir fara nokkur atriði
sem gott er að hafa í huga, ef viö
viljum nálgast börnin og spurn-
ingar þeirra í sorgaraðstæöum.
- Nálægö/samhugur
- Hlusta á börnin
- Sitja saman í hring viö kertaljós,
haldast í hendur
- Lesa saman úr Biblíunni, t.d. 23.
Davíðssálm
- Hlusta á fallega tónlist
- Umræöur um lífið og dauöann
- Sögur, reynslusögur
- Hafa kveikt á kerti í skólastof-
unni/á heimilinu
- Fá jjrest í heimsókn
- Utbúa sameiginlega helgi-
stund/bænastund
- Fara saman í kirkju
Viö vonum að þessar línur
verði einhverjum til gagns á þess-
um erfiðu tímum sorgar meðal
þjóðarinnar. Að lokum viljum
viö benda á nokkrar bækur, sem
fjalla um sorg og sorgarviðbrögö
barna sem og hinna fullorðnu.
Bækur um sorg og sorgarvib-
brögö:
Bragi Skúlason: Sorg barna, Kjal-
arnesprófastsdæmi, 1994.
Hallen og Evenshaug: Barn á
þroskabraut, Skálholtsútg., 1993.
Karl Sigurbjörnsson: Hvaö tekur
viö þegar ég dey? Skálholtsútg.,
1993.
Til þín sem átt um sárt að binda,
Skálholtsútg., 1990.
Kúbler-Ross, Elisabeth: Er dauð-
inn kveöur dyra, Skálholtsútg.,
1989\
Lars Áke Lundberg: Þrastarung-
inn Efraím, Skálholtsútg., 1991.
Þessar bækur fást allar í Kirkju-
húsinu, Laugavegi 31, svo og í
mörgum öörum bókabúðum.
Höfundar eru fræöslufulltrúar á fræbslu-
og þjónustudeild Kirkjunnar, Biskups-
stofu.
Vegna Súðavíkur
Náö sé meö yöur og friður frá
Guöi fööur vorum og Drottni
Jesú Kristni. Amen.
Mér er það meira en ljúft
aö nota þetta tækifæri
til þess aö þakka, þakka
fjölmiðlum. Þaö er aö þeirra
frumkvæöi að íslendingum
gefst kostur á því að sýna hug
sinn í því tákni, sem fé okkar er,
og gefa þeim, sem svo mikib
hafa misst. Þaö eru mér forrétt-
indi aö þakka fjölmiðlum bæöi
þetta og eins hvernig þeir hafa
fjallaö um viökvæmt mál, þar
sem smáviövik frá varfærni og
mýkt hefði skilið eftir sig dýpri
sár og aumari und.
Þó er ég ekki kominn hingað
aö morgni annars dags söfnun-
ar vegna íbúa Súbavíkur til þess
fyrst og fremst aö segja þetta.
Áðaltilgangur minn er að beina
hug hlustenda til hæða. Aö
biöja ykkur um aö sjá, eins og
svo glöggt hefur komiö í ljós
vikuna allá, aö þaö sem fyrr
fyllti yfirleitt hug okkar er ekki
þess viröi aö ríki þar, þegar bor-
iö er upp að hinu stóra og ógn-
þrungna. Þaö hefur verið lágt og
lítið sem áhugi alltof margra
hefur beinst að og fangaö at-
hygli, þangað til viö vorum
hryssingslega hrifin af lágum
beöi og neydd til aö horfa á það,
sem í raun skiptir máli.
Orlögin eru aldrei trygg.
Þaö eru fleiri en harm-
kvælamaðurinn Job,
sem hafa sagt: „því aö óttaðist
ég eitthvað, þá hitti þaö mig, og
þaö sem ég hræddist, kom yfir
mig." (Job 3,25). Landið okkar
fagra og hátignarlega getur sýnt
ýmsar hliöar og þarf þó ekki
náttúruhamfarir einar til þess
aö valda óvissu. Slys á götum,
slys á sjó, slys í lofti, já, jafnvel
og ekki síst slys á heimilum eru
ekki aðeins tíö heldur eins og
fylgi dögum. Þaö er þess vegna
engin furöa þótt margt valdi
kvíða, ótta og kalli fram beyg.
Þaö fylgir því aö vera maður,
sem hugsar, sem byggir á
reynslu og þekkir mismun
brauta.
En Job sem allir þeir, er vilja
beygja eyra aö ööru en ógn um-
hverfis, og hlusta eftir rödd Föö-
urins himneska, þiggja líka líkn,
þótt síst skuli loka augum fyrir
hættum og áföllum, já, þeim
myrkasta örlagavaldi, sem er
dauöinn sjálfur. Og þá heyra
þeir ekki aðeins um kærleika,
heldur sjá hann í Jesú Kristi.
Hann er kærleikurinn holdtek-
inn, vonin sem lifir, framtíöin,
sem hann opinberar í bjartri ei-
lífö.
aö er á hann, sem ég
bendi. Bendi þeim, sem
sorgin hefur vitjab meö
svo ógnþrungnum hætti. Og ég
hrópa til þeirra, sem fjær hafa
staðið, og hvet þá til þess aö láta
ekki hiö lága fylla vitund aö
nýju, heldur hafa augu opin og
eyru næm fyrir því, sem eitt
skiptir máli, svo allt annaö
bliknar andspænis, jafnvel
dauöinn, já, ekki síst hann. Af
því aö Jesús Kristur er lífið og
hann gefur okkur hlutdeild í því
meö sér.
Ég tala þess vegna um lífið,
þegar ég beini oröum til sorg-
mæddra Súðvíkinga sem lands-
manna allra, lífiö í Jesú Kristi.
Sorgin er raunveruleg, hún er
líka eðlileg, en þegar við leyfum
honum aö leggja ljúfa hönd aö
aumri und, fær sorgin líka ann-
an svip. Þaö gerist, þegar vonin
leikur um hana og trúin opnar
dyr að himninum sjálfum.
Biöjum því Drottin um líkn.
Hann líkni þeim, sem þjást,
þjást á sálu, þjást á líkama, þjást
í vonbrigðum vonleysis. Hann
snerti alla og opni skjá mót
himni, svo við fáum að líta dýrð
Drottins.
Já, blessa þú himneski faðir
byggðir lands og lands-
menn alla. Vitjaöu þeirra,
sem skuggar ógna, og lát bjarma
eilífðar leika um hvern og einn.
Og svo sem viö felum þér
þá, sem enn eru á meðal
okkar, þá gleymum viö
síst þeim, börnum sem full-
orönum, er ekki áttu aftur-
kvæmt í samfélag ástvina eftir
örlagamorguninn harða. Leið
þá í himni þínum og lát friö
ríkja í sálum okkar allra.
í Jesú nafni biöjum við, og hjá
honum þiggjum viö líkn og
von, þótt hættur hverfi aldrei.
Heyr þú bænir, Drottinn Jesús,
Amen.
Ólafur Skúlason