Tíminn - 10.03.1995, Side 4

4
Föstudagur 10. mars 1995
ÍÍMÉÍII
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: ]ón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1,105 Reykjavík
Sími: 631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmibja hf.
Mánaöaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verö ílausasölu 150 kr. m/vsk.
Ráðstefna gegn
misrétti
Svo er að heyra á fréttaskýringum að ekki sé mikils
árangurs að vænta af ráðstefnu Sameinuðu þjóðanna
um fátækt og félagslegt misrétti, sem nú er haldin í
Kaupmannahöfn. Er þá tekið mið af því að ráða-
menn ríkustu þjóðanna mæta ekki sjálfir til leiks að
flytja orðfögur ávörp, en senda lægra setta fulltrúa
sína til að láta sjá sig í ræðustóli.
En þaö breytir ekki því, að hin fátækari ríki og þró-
unarlöndin vænta nokkurs árangurs af ráðstefnu-
haldinu, og hver sem útkoman verður er víst að ráð-
stefnan vekur athygli á þeim vandamálum sem stór
hluti mannkyns á við að glíma og verður vonandi til
þess að flýta fyrir lausn þeirra.
Vel má færa rök að því að í mörgum hinna fátæk-
ari ríkja og þeim allra snauðustu hafa þjóðirnar lent
í sjálfskaparvíti, sem erfitt er að komast úr. Sums
staðar ríkja harðstjórar og borgarastyrjaldir geisa og í
alltof mörgum löndum þriðja heimsins ríkir algjört
stjórnleysi. Fæst lítt við þetta ráðið og víðast varast
utanaðkomandi að blanda sér í málin og annars
staðar er gefist upp viö að koma á viðunandi stjórn-
arfari. Flótti herja Sameinuðu þjóðanna frá Sómalíu
er dæmi um máttleysi alþjóðlegra samtaka til að
bjarga þjóð frá sjálfri sér.
En ekki dugir að láta svartsýnina ráða, því víða í
þróunarlöndunum miðar nokkuð á veg til batnandi
lífskjara og félagslegra framfara. Það er helst í þeim
ríkjum þar sem vilji og geta er til einhverrar mennt-
unar. Ólæsi fer minnkandi í heiminum og er lestrar-
kunnátta jafnvel orðin viðunandi sums staðar þar
sem hún var nánast engin fyrir örfáum áratugum.
Menntun er undirstaða framfara og viðunandi fé-
lagslegra réttinda. Það er engin tilviljun eða sýndar-
mennska aö Bandaríkjastjórn boðaði á ráðstefnunni
að hún mundi leggja fram dágóða fjárupphæð til að
mennta konur í þriðja heiminum. En svo ömurleg
sem staða karla er víða, eru örlög kvenna í þróunar-
ríkjum mannkyninu til vansæmdar.
Menntun og mannréttindi kvenna eru undirstaða
þess að komandi kynslóðir nái að búa við framfarir
og félagslegar úrbætur. Vel upplýstar konur eru líka
besta vörnin gegn óhóflegri fólksfjölgun, sem marg-
ir telja að ógni gjörvallri heimsbyggöinni ef heldur
sem horfir, en mannkyninu hefur fjölgað um helm-
ing síðan 1945.
Tæknivæddur og þróaður landbúnaður hefur bægt
hungurvofunni frá í heimshlutum þar sem hún var
áöur landlæg. Græna byltingin svokallaða er gott
dæmi um hvernig dreifing þekkingar kemur vanþró-
uðum þjóðum til góða og breytir lífsmynstri fólks til
betri vegar.
Ráðstefnan í Kaupmannahöfn skilur kannski ekki
djúp spor eftir sig, en hún er áfangi á langri leið, þar
sem fjölskylda þjóðanna leitast við að samræma
hagsmuni sína og að þeir, sem betur mega, styðji
hina vanmáttugri með ráðum og dáð til bjartari
framtíðar.
Þótt seint gangi að útrýma félagslegu misrétti og á
einstaka staö sé um afturför að ræða fremur en hitt,
dugir ekki að gefa upp vonina eða gleyma því sem
áunnist hefur. Ráðstefnan um misréttið er spor í rétta
átt, hvort sem einhverjar þjóðhöfðingjaspírur láta
sjá sig þar eöa ekki.
í lauginni og fær aldrei bréf
„Ég er kúkur í lauginni og fæ aldr-
ei bréf!" Þannig hljóðar viðlagiö í
vinsælu dægurlagi sem hljóm-
sveitin Súkkat flytur. Lag þetta
þótti svona alveg á mörkum þess
ab vera of djarft og ósmekklegt til
að fá spilun í útvarp, en þab hlaut
náb fyrir augum útvarpsmanna
og öðlaðist um leiö frægð og var
meðtekib af þjóbinni sem „góður
texti".
i Mogganum í vikunni var fyr-
irsögn sem leiddi hugann að
þessu kunna lagi Súkkat, en fyrir-
sögnin var svona: „Ráðherranum
berst aldrei bréf." Þegar að var
gáð, kom í ljós að greinin, sem
fyrirsögnin vísaði til, snerist um
erfiðleikana við að ná sambandí
vib ráðherra menntamála. Ein-
hver hjón, sem lent höföu upp á
kant við skólastjóra í Hafnarfirði
og voru árangurslaust búin að
reyna ab ná bréfasambandi vib
ráðherrann í 10 mánuði, komust
semsé að þeirri niðurstöbu ab Ól-
afur G. Einarsson fengi aldrei
bréfin sem honum eða rábuneyti
hans eru send. Það hlyti að vera
skýringin á því hvers vegna engin
viðbrögb fengjust úr ráðuneyt-
inu.
Alltaf sama sagan
Nú vill svo til ab þessi hjón úr
Hafnarfirði eru ekki þau einu,
sem lent hafa í erfiðleikum með
ab ná fram erindum, sem reka
þarf í ráðuneytinu eða með at-
beina menntamálaráðherra. Allir,
sem þurfa að eiga samskipti viö
menntamálaráðuneytið, hafa
svona sögu að segja. Það er því
kannski ráð að skoða hvort það er
ekki tilfellið, sem sagt er: „Ráð-
herranum berst aldrei bréf."
Hitt er svo annaö mál að menn
hljóta ab velta fyrir sér stööu
menntamálarábherra í ríkis-
stjórninni eftir ab Ingi Björn Al-
bertsson upplýsti um það hverjir
ráða ferðinni í flokksfomstu Sjálf-
stæðisflokksins. Ingi Björn, sem
þekkir innviði síns gamla flokks,
segir aö auk Davíðs séu tveir
Ráðherranum
ber»sfeslúrei bret
menn sem seu
í hættulega
miklu uppá-
haldi hjá for-
sætisráðherr-
anum, nefni-
lega þeir Hrafn Gunnlaugsson og
Hannes Hólmsteinn Gissurarson.
Ólafur G. Einarsson hefur heldur
betur komiö sér í ónáð með fram-
göngu sinni í Hrafnsmálinu og
ekki fengið marga punkta hjá for-
manni sínum, þegar hann réð út-
varpsstjóra gegn flokksvilja og
þessi útvarpsstjóri rak síðan
einkavin Davíðs úr starfi. Ólafur
GARRI
reyndi að bæta fyrir yfirsjón sína
og blíðka formanninn með því að
ráða einkavininn aftur í hærri
stöðu, en eftir stendur aö Ólafur
er að verulegu leyti ábyrgur fyrir
Hrafnsmálinu og síöan fyrir Art-
húrs Björgvins-málinu, sem er af
sama meiði — hvort tveggja mál
sem hafa verið Davíö formanni
óþægileg í meira lagi. Enda er
engu líkara en formaöurinn telji
Ólaf G., ráðherrann sem fær aldr-
ei bréf, vera nokkurs konar pólit-
ískan kúkalabba, sem ekíd sé
púkkandi upp á. Þaö væri þá helst
að Davíð træði á pólitískum
frama Ólafs til þess ab standa
hærra sjálfur og verða vörpulegri
á hinum pólitíska velli. Fram-
gangan í kennaraverkfallinu virð-
ist í það minnsta benda í þessa
átt, því það var Davíð sem kallaöi
deiluaðila á sinn fund og kom
með útspil varöandi grunnskóla-
frumvarpsmálið en ekki Ólafur
G., sem þó var búinn ab leggja
mesta áherslu á framgang grunn-
skólafrumvarpsins.
Davíb gat — hann
fær bréf
Samningasigur Davíðs varð því
á kostnað Ólafs G., því þar kom í
ljós að Davíö gat, en bréflausi ráð-
herrann gat ekki. Framkoma Dav-
íös var raunar ekki ósvipuö gagn-
vart Friðriki varaformanni hans,
þegar hann hækkaði tilboð ríkis-
ins til kennara um 200 milljónir
fyrir hálfum mánubi, án þess svo
mikið sem ræða málið við fjár-
málarábherrann fyrst, að sagt er.
En Friðrik er saklaus í Hrafns-
málum, þannig ab það er fyrst og
fremst Ólafur G. sem situr í súp-
unni (lauginni?) og er settur í pól-
itíska einangrun eins og hvar
annar kúkalabbi.
En á meðan Ólafur situr ein-
angraður í stjórninni, vita allir að
hann mun ekki taka frumkvæði í
málefnum kennara og verkfalls
þeirra, frekar en hann tók frum-
kvæði í deilu hjónanna við hafn-
firska skólastjórann. Um kenn-
araverkfallið hefur Ólafur ekki
fengiö neitt bréf. Spennan snýst
hins vegar um þaö hver næstu
vibbrögð Davíðs verða, því allir
eru sannfæröir um ab eftir öll
„pössin" hjá menntamálaráð-
herranum muni hann spila út
einhverju trompi í þessu deilu-
máli fyrir kosningamar. Þannig
mun hann á kjördag verða hetjan
sem tók af skariö, maðurinn sem
fékk öll bréfin og svaraði erind-
inu! Gani
JDaglegt líf í upplýsingaþjóbfélaginu
Greinarhöfundur var í fyrradag
á ferðalagi á Norðausturlandi og
var um miðjan daginn á keyrslu
frá þorpinu á Vopnafirði inn á
flugvöll. Bílsíminn lætur mann
ekki í friði nú til dags og á þess-
ari leið var hringt. í símanum
var blaöamaöur frá Morgun-
póstinum og var að leggja fyrir
þingmenn gáfnapróf um dag-
legt líf. Ég reyndi ab svara, en
satt að segja vissi ég sáralítib.
Spurningarnar vom um ein-
falda hluti eins og hvað bíómib-
inn kostaði, hvaö Björk hefði
gefið út margar plötur, hvað
bókin hans Megasar heiti, hvað
lítrinn kostar af bjór, svo eitt-
hvað sé nefnt, og hvab nýjasta
plata Bubba heitir.
Ég reyndi að svara þessu eftir
bestu getu, en satt að segja var
ég ekki viss um svarib við
neinni spurningu.
Flób upplýsinga
Reyndar er þetta leikur og ég
hef ekki miklar áhyggjur af
frammistöbu minni. Þó olli hún
mér umhugsun um þab hvort
ég væri orðinn svo mikill fagi-
djót í stjórnmálum að vita ekk-
ert um heiminn fyrir utan.
Upplýsingaþjóðfélagiö er
ágengt vib hvern einstakling. í
póstinum berast til manns hin-
ar margvíslegustu upplýsingar
víða að. Ég hef aðgang ab öllum
dagblöðum og fæ send öll
fréttabréf sem nöfnum tjáir aö
nefna. Þingskjöl raðast að okkur
í óhuggulega háum stöflum. Nú
er nýtt afl komið til sögunnar,
Internetib, sem dælir upplýs-
ingum til notenda sem aldrei
fyrr.
í öllu þessu flóði er erfitt að
grynna og afleiðingin er sú að
minnið sljóvgast og fólk kann
ekki svör við einföldum spurn-
ingum, án þess ab fletta upp í
heimildum.
Á víbavangi
Breytt mynd
Upplýsingaþjóðfélagið gefur
mikla möguleika, en því fylgja
breytingar. Tæknin gerir það
kleift að kaffæra einstaklinginn
svo rækilega í upplýsingum ab
hann viti ekki sitt rjúkandi ráö.
Síðan bætist auglýsingastarf-
semin við, sem leitast við að
troða skobunum og viðhorfum í
fólk með illu eða góðu.
Kosningabaráttan er dæmi
um þetta. Auglýsingastarfsemin
í kringum kosningar er alvarleg
tilraun til aö þrengja sér inn í
vitund kjósandans. Sjónvarpið
er áhrifamesti miðillinn í þessu
efni og er mikib notab af flokk-
unum, þótt sumir þeirra hafi
ekki efni á slíku. Það vekur
nokkra athygli að Alþýbuflokk-
urinn skuli vera svo fjáður að
kratar skuli leggja höfuðáherslu
á þennan vitundariðnab.
Bútasala
Það þykir helst líklegt til ár-
angurs í áróðri að setja upp
bútasölu og brytja boðskapinn
niöur í stutt slagorð. Þá er helst
talin von til þess að einhver
muni meðtaka eitthvað af hon-
um. Þab fer að verba æ sjaldgæf-
ara á sviði stjórnmálanna að
nokkrum manni gefist kostur á
að koma heilli hugsun frá sér,
nema þá í blaðagreinum sem lít-
ib eru lesnar í öllu flóbinu sem
yfir dynur af lesefni.
Ég hef ekki hugboö um það
hve margir móta sér skobun í
stjórnmálum eftir blaba-, sjón-
varps- og útvarpsauglýsingum
og flettiskiltum. Slíkt væri mér
aö minnsta kosti nokkuö fjar-
lægt. Ég hef þó trú á því að aug-
lýsingamenn flokkanna telji
þetta hafa þýðingu og hafi eitt-
hvab fyrir sér í því. Næstu vik-
urnar mun auglýsingaflóðib,
bæklingar og blabagreinar,
dynja á meö fullum þunga. Al-
menningur mun þá fá yfir sig
lesefni sem slagar upp í þab sem
þingmenn búa við alla daga árs-
ins. Ég spái því ab fátt veröi lagt
á minnið í þeim fræðum. Jón Kr.