Tíminn - 25.11.1995, Blaðsíða 4

4
Laugardagur 25. nóvember 1995
Hmíhii
STOFNAÐUR 1 7. MARS i 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: )ón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Cuðmundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmiðja hf.
Mánabaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verb ílausasölu 150 kr. m/vsk.
Álver á Alþingi
Samningurinn um stækkun álvers var ræddur á Alþingi
í vikunni og er greinilegt aö mikill meirihluti þing-
manna, ekki einungis stjórnarþingmenn, eru hlynntir
málinu. Alþýðuflokksmenn viröist sem heild stuönings-
menn þess, sem er rökrétt í ljósi forsögu málsins og fyrr-
verandi formaður Alþýöubandalagsins, Ólafur Ragnar
Grímsson, hefur sagst styöja málið sem og raunar fjöl-
margir annara stjórnarandtöðuþingmanna. Sú gagnrýni
sem fram hefur komiö viröist aö verulegu leyti vera
málamyndaaöfinnslur, settar fram á grundvelli ein-
hverra hugmynda um aö þaö sé dyggð hjá stjórnarand-
stööu aö vera á móti eöa finna aö.
Þó er tvennt sem telst til málaefnalegra raka í þessu og
sem hvaö flestir hafa hengt sig á í málinu. Annars vegar
er þaö aö raforkuverðið til álversins sé útsöluverð og
hins vegar aö ekki sé gætt fyllstu mengunarvarna. Eins
og búast mátti viö hefur Hjörleifur Guttormsson veriö
hrókur þessarar gagnrýni og sá sem meö skeleggustum
hætti setur hana fram.
Hjörleifur hefur ekki erindi sem erfiði þegar hann ger-
ir marngunarvarnir verksmiöjunnar tortryggilegar. Þaö
er lengi hægt aö tína til þennan eöa hinn búnaöinn sem
teljist betri mengunarvörn en sá sem til stendur að
nota. Spu'rningin er hvort slíkar vangaveltur hafa eöa
geta haft eitthvert praktískt gildi. Sannleikurinn er ein-
faldlega sá aö íslendingar eru búnir aö koma sér upp
ákveðnum viðmiðum og matsaðferöum til aö meta
þessa hluti og standist mengunarvarnir þær kröfur sem
við gerum fyrirfram hljóta menn að sætta sig við niður-
stöðuna. Margir íslenskukennarar, einkum hér á árum
áður höföu þaö fyrir reglu aö gefa aldrei 10 fyrir stíl,
vegna þess aö enginn stíll væri fullkominn hversu góö-
ur sem hann væri. Eins er þaö meö mengunarvarnir aö
þær veröa aldrei fullkomnar og ef nægjanlega mikill
vilji er fyrir hendi er alltaf hægt aö koma fram og benda
á aö hlutirnir gætu verið enn betri. En leiki menn þann
leik út í hiö endalausa risi hér aldrei nokkur iðnaöur.
Hitt atriðið, þetta meö útsöluverö á orku, er ekki held-
ur gegnheil gagnrýni. Fyrir þaö fyrsta er ljóst aö stjórn
Landsvirkjunar — sem er fjölbreytileg pólitísk stjórn —
hefur lagt blessun sína yfir þetta verö og jafnframt tekið
þá eölilegu ákvörðun að halda nákvæmu veröi sem viö-
skiptaleyndarmáli. Hitt er ljóst aö orkusamningurinn
nú mun gjörbreyta stööu fyrirtækisins og gera það aö
verkum aö reksturinn snýst gjörsamlega viö. Og þegar
Landsvirkjun er annars vegar eru menn ekki aö tala um
einhverjar krónur og aura — þar er umfang fjármuna
mælt í milljónum og milljöröum.
í ítarlegu viðtali við Tímann í dag kemur einmitt fram
hjá Halldóri Jónatanssyni aö samkvæmt langtímaáætl-
un mun þessi ÍSAL samningur einn og sér skila fyrirtæk-
inu 8 milljarða hagnaöi á næstu 20 árum.
Af þessu má ljóst vera að saningurinn um stækkun IS-
AL er mikill happadráttur og áhyggjur gagnrýnisradda á
Alþingi ekki á rökum reistar. Sú er líka trúlegasta skýr-
ingin á þeirri breiöu samstöðu sem myndast hefur um
máliö.
Oddur Ólafsson:
Hugmynd ab menningarborg
Reykjavík er í hópi borga sem
úthlutaö hefur verið titlinum
„menningarborg Evrópu" árið
2000. En núna fá allir bæir sem
kæra sig um svona titil, en fram
til aldamótaársins fær ein borg
titilinn á ári, eins og verið hefur
síðan farið var að úthluta hon-
um til verðugra borga.
Fátt verður um svör þegar
spurt er hvaö gert verður í
Reykjavík til hátíðarbrigða. Að
kynna menninguna, segja pólit-
íkusar og feröamálafrömuðir af
venjubundinni hugmyndafæð
og flatneskjulegri drýldni. Nú er
tími til að byggja tónlistarhús,
segja aðrir og er sú hugmynd
ekki beinlínis ný af nálinni.
Svo er að skilja að í Reykjavík
sé allt yfirfljótandi af menningu
og að galdurinn sé ekki annar
en að segja útlendingum það og
þá muni höfuöborgin standa
undir nafni á aldamótaárinu.
Andlitslyfting
Menningarborgir Evrópu hafa
hvorki sparað fé né fyrirhöfn til
að geta borib titilinn meb reisn
og búa ab því þaöan í frá. Gamla
höfuðborgin okkar á Sjálandi
hefur varib milljörðum til und-
irbúnings þess að vera menn-
ingarborg Evrópú á næsta ári.
Frægt er þegar Glasgow gjör-
breytti um yfirbragb meb and-
litslyftingu og breyttist úr skít-
ugu og niöurníddu fátæktarbæli
í glæsilega menningarþorg, sem
eftirsótt er að búa í og heim-
sækja.
í Reykjavík eru engar áætlanir
uppi um hvað ber ab gera, þótt
langt sé um liðið síban sótt var
um aö fá titilinn. Þeir sem hann
veita virðast heldur ekki gera sér
mikla rellu út af því hvernig
uppfylla á fyrirheitin um menn-
inguna, enda fær hver sem vill
titilinn möglunarlaust.
Vel er hægt ab setja hér upp
margs kyns menningardagskrár
og timbra upp hljómleikasali til
viðbótar þeim sem þegar eru til.
Frambob á hæfum listamönn-
um er mikib og á sumum svib-
um gott.
En hvað um borgina sjálfa?
Fullnægir yfirbragð hennar
þeim skilyrðum að vera menn-
ingarlegt og þolir hún yfirleitt
nokkra fagurfræðilega skoðun?
Bílastæ&aborg
Hætt er viö ab yfirvöld og íbú-
ar borgarinnar þurfi ab taka
sjálfum sér tak, ef takast á að
koma menningarlegum blæ á
þab „húsasalat" sem Dieter
Roth segir höfubborgina vera.
En það má reyna.
A málþingi um uppbyggingu
miðborgarinnar, sem haldið var
í vetrarbyrjun, var lögb áhersla
á gildi húsverndar. Þab er
menningaratriði ab hús fái aö
standa á sínum stað og að þeim
sé vibhaldib þar og að götur og
bæjarhlutar fái aö halda sínum
svip.
í mibbænum hafa gömul og
falleg hús horfið á brott og
stundum verið byggb ljót hús í
staðinn og stundum skárri. En
oftast víkja gömlu og virðulegu
húsin fyrir bílastæðum, sem
verba til í nöturlegum sköröum.
Hægt er aö benda á víðlend
drulluforæði í miðborginni,
sem hafa óprýtt hana um ára-
tuga skeið eftir að hús sem þar
stóðu voru rifin eða flutt á
✓
I
tímans
rás
brott. Ryðhjallar og ljótleiki
blasir hvarvetna vib augum
staurblindra skipulagsyfirvalda.
Gömul hugmynd
endurvakin
Á fyrrnefndum fundi var
gerður góður rómur aö tillögu
tveggja arkitekta um að Dillons-
hús verbi flutt úr Árbæ á sinn
gamla stað á horn Suðurgötu og
Túngötu. Þar hefur verið bíla-
stæði síðan húsið var flutt.
Tíminn stakk upp á nákvæm-
lega hinu sama í grein sem birt-
ist í blaðinu 11. ágúst 1979. Fyr-
irsögnin var: Skiliö Dillonshúsi
á sinn stað.
Þar skrifaði undirritabur m.a.:
„Eitt af því besta, sem Árbæjar-
safn hefur gert, er sú alúð sem
Dillonshúsi hefur verið sýnd.
Húsib var reyndar ekki mjög illa
farið þegar það var flutt í sveit-
ina, en það var vel gert upp og
er hinn dægilegasti staður að
koma i, ekki síst fyrir þá sök að
þar er enn iðandi mannlíf. Veit-
ingasala er í gömlu, lágreistu
stofunum, og úr eldhúsinu
heyrist heimilislegt skvaldur
þeirra sem hella upp á könnuna
og baka pönnukökur og gengil-
beinanna, sem svífa léttfættar á
upphlut milli boröa.
En hvers vegna er Dillonshús
í Árbæ? Það var reist á horni
Túngötu og Suöurgötu þar til
einhverjum datt í hug að rífa
þaö upp og flytja upp í sveit.
Hvaða nauður rak til þess arna?
Ekki einu sinni lóðaleysi, því
ekkert hefur verib byggt á þeim
stað er húsib stób.
Þar er bílastæði, og það svæði
sem Dillonshús stóö á rúmar nú
sex meðalstóra bíla..."
Síban er bent á að húsiö hafi
sett vinalegan svip á miðbæinn,
en það geröu einnig nokkur
fleiri hús sem stóbu í nágrenn-
inu, flest reisulegri, en þar er
ekki annað núna en subbuleg
bílastæði.
Vandalistar
Sé aftur vitnað í gömlu grein-
ina, segir þar: „Ekkert er því til
fyrirstöðu að halda áfram veit-
ingasölu í Dillonshúsi, þótt það
fari á sinn gamla staö, meira ab
segja væri hægt að hafa þar opið
allt árið, en ekki aðeins í nokkra
mánuði eins og nú er gert.
Minjasafnið er í eigu Reykjavík-
urborgar, sem óbeint stendur að
veitingarekstrinum og væri ekk-
ert eölilegra en ab safnið héldi
áfram varðveislu hússins og
veitingarekstrinum og yrbi þaö
áreibanlega mun fjölsóttari
staður í mibborginni en þar sem
húsið er nú."
Síðar: „Bernhöftstorfusöfnuð-
urinn á þakkir skildar fyrir að
vekja athygli á, ab það er ekki al-
veg sama hvernig staöið er ab
niburrifi húsa og uppbyggingu
gamalla hverfa, þótt sjónarmið-
in hafi oft verið full einstreng-
ingsleg og kannski einblínt um
of á húsaröðina við Lækjargötu
á meðan vandalistar hafa óá-
reittir stundað iðju sína annars
stabar. Eins verður að hafa í
huga aö hið gamla er ekki ávallt
gott og leiðin til framfara er ekki
ab horfa reiður um öxl og
heimta aö allt verði sett í sama
far og þaö var einhvern tíma í
fyrndinni, en viö ættum að
gæta vel að hvað viö hreppum
áður en við sleppum, þegar nið-
urrifs- og uppbyggingaræöið
grípur okkur."
Eftir 16 ára þögn er loks tekib
undir hugmyndina um að flytja
Dillonshús á sinn gamla stað, til
ab gera borgina menningarlegri.
Flutningur Dillonshúss er ab
sjálfsögðu engin allsherjarlausn,
en hann getur orðib áfangi á
lengri leiö.
Og þess þarf vel að gæta að
menning er ekki bara konsertar
og sýningahald. í menningar-
borg skiptir allt umhverfið höf-
uðmáli og er ekki seinna vænna
en ab fara ab taka til höndum.