Tíminn - 25.11.1995, Blaðsíða 7

Laugardagur 25. nóvember 1995
7
Þungbúinn unglingur í Búri víkur fyrir kaldhœbnu Pebi á plánetunni Jörb:
„Tíðarandinn hefur breyst"
Olga Guörún er bœöi tónlistarmaöur og rithöfundur og þykir ósköp gott aö taka í píanóiö þegar hún kemst þar
aö fyrír dóttur SÍnnÍ. Tímamynd cs
Olga Guörún Árnadóttir hefur
nú skrifað nýja unglingabók
sem heitir Peb á plánetunni
Jörb og kemur út hjá Máii og
menningu fyrir jólin. Ábur hef-
ur Olga Gubrún samib m.a. tvö
barnaleikrit, tvær barnabækur,
hljómplötuna Babbidí bú sem
kom út í fyrra og tvær skáldsög-
ur sem líklega teljast ramba á
barmi þeirrar kynslóbaflokk-
unar sem höfb er til hægbar-
auka vib markabssetningu
bóka. Önnur þeirrp, Vegurinn
heim, fjallar um 11 ára stúlku,
en var að sögn Olgu Gubrúnar
fyrst og fremst skrifuð sem
skáldsaga fyrir fulloröna. Búr-
ib, sem stundum hefur verib
köllub fyrsta íslenska unglinga-
sagan, sagbi frá heimspekilegri
leit Ilmar að lífsskobun og
hlaut bókin mjög mikla athygli
þegar hún kom út árib 1977.
Enda var þá ekki um auðugan
garb ab gresja í íslenskum ung-
lingabókmenntum og Búrib á
talsvert öbrum nótum en þær
sem þó þekktust.
Allmörg ár eru libin frá því að
Olga Gubrún sendi frá sér langa
sögu og segist hún hafa einfald-
lega lent í þessu daglega stríði og
lítill tími verib aflögu fyrir rit-
störf. „Svo er þetta bara ansi dýrt
sport að vera rithöfundur," segir
hún og hlær.
— Nú eru 18 ár á milli llmar í
Búrinu og Möggu Stínu í nýju bók-
inni. Búriö var greinilegt bam síns
tíma, en hvað ber í milli þessara
tveggja unglingsstúlkna?
„Þab er ýmislegt sem ber í milli
þeirra, eins og almennt milli
tveggja persóna. Tíbarandinn
hefur auðvitab líka breyst. En
þessi stelpa á þab sameiginlegt
meb Ilmi ab vera mjög ákveðin i
skobunum og ekki endilega tilbú-
in ab fara trobnar slóbir í hugsun
og samskiptum vib t.d. skólakerf-
ib. Þab má segja ab hún sé svolít-
ib uppreisnargjörn. Hins vegar er
þessi bók skrifuð á talsvert léttari
nótum heldur en Búrib. Mig
langabi til ab prófa hvort ég gæti
ekki verib dálítib fyndin stund-
um. Fyrir nokkrum árum skrifabi
ég langa smásögu fyrir safn sem
Forlagið gaf út meb frásögnum af
æskuástum, sem hét Ég elska þig.
Sú saga, Lára klára elskar ívar,
fjailar um stelpu á svipubum
aldri og þar datt ég inn í þennan
stíl, ab segja fyrstu persónu sögu í
fremur léttum dúr, en þó með al-
varlegum undirtóni. Mér fannst
þab mjög gaman og síban hefur
mig alltaf langab til ab reyna
þetta í lengri sögu."
Magga Stína er tæplega fimm-
tán ára gömul og segir sjálf frá.
Þjóbminjaráb hefur rábib dr.
Bjarna F. Einarsson fornleifa-
fræbing til ab vinna ab undir-
búningi og skipulagi forn-
leifaskráningar á íslandi á
vegum Þjóðminjasafns Is-
lands, segir í frétt frá safninu.
Starfib hófst um síbustu mán-
abamót og er stefnt aö því ab
þessum undirbúningi ljúki á
næsta ári.
Bjarni F. Einarsson lauk dokt-
orsprófi frá háskólanum í
Gautaborg í fyrra og voru rann-
sóknir á eyðibýlinu Granastöð-
um í Eyjafirbi uppistaban í
Sagan fjallar um samskipti henn-
ar vib fólk í nánasta umhverfi,
foreldra, vini og óvini. „Og skól-
ann, sem er aubvitab mjög snar
þáttur í lífi allra unglinga. Þab
verður ákvebib þroskaferli í þess-
ari sögu og Magga Stína þarf að
meta ýmsar skoðanir sínar alveg
upp á nýtt. Hún er ab skoða sjálfa
sig í samhengi vib abra, eins og
flestir eru ab gera á þessum aldri,
en kannski ekki endilega út frá
sama sjónarhóli."
— Ilmur í Búrinu haföi ákveönar
skoöanir á gmndvallarhugmyndum
lífsins. Unglingum í dag er hins veg-
ar oft brigslaö unt skoöanaleysi. Á
hverju hefur Magga Stína skoðanir?
„Unglingar hafa mjög miklar
skoðanir, ef einhver nennti nú
einhvern tímann ab hlusta á þá.
Mín reynsla af unglingum er ab
þeir séu upp til hópa afskaplega
hugsandi fólk. Hins vegar er aub-
vitab ekki sérlega mikib pláss fyr-
ir hugsun í þessu þjóbfélagi okk-
ar. Fólk heyrir varla í sjálfu sér
fyrir látum. Magga Stína er mjög
hugsandi manneskja og brábkiár
í kollinum. En þetta er kannski
dálítið afmarkabra svib heldur en
í Búrinu. Þar er ég ab fjalla um
þessi stóru mál. Þar er t.d. langur
kafli um kirkjuna og trúmál, Búr-
ib er pólitískari á þessu hefb-
bundna sviði. Ég vil þó meina ab
þessi saga sé líka býsna pólitísk,
doktorsritgerðinni. í niburstöb-
um fjallar hann mjög um upp-
haf sögu íslandsbyggöar.
Verkefni Bjarna í Þjóbminja-
safni verbur einkum í því fólgið
að finna hentugustu aðferöir og
leibir til skráningar fornleifa,
meb þaö aö markmiöi að nýta
sem best þá fjármuni sem til
þess eru ætlaðir.
Bjarni hefur áður unnið að
fornleifaskráningu hér á landi,
en hefur starfaö sem fornleifa-
fræðingur í Árbæjarsafni að
undanförnu.
bara á annan hátt. Þar sem sagan
er sögb í 1. persónu, þurfti ég að
gæta þess mjög rækilega að vera
trú hugarheimi sögumanns, og
þar sem Magga Stína er gjörólík
Ilmi, þá verða allar pælingar
þeirra líka mjög ólíkar. Magga
Stína er sennilega talsvert líflegri
unglingur en Ilmur, meö fullri
virðingu fyrir þeirri síðamefndu.
Og hún sér bæði sjálfa sig og aöra
oft í grátbroslegu ljósi, jafnvel á
grafalvarlegum stundum."
— Liggur þá praktískari heim-
Er vinnuaflið lakara á íslandi
en í flestum öbrum löndum í
okkar heimshluta? Eba standa
íslenskir stjórnendur sig
kannski almennt verr en
starfsbræbur þeirra erlendis?
Fréttabréf um veröbréfavib-
skipti fjallar um þessar tvær
hugsanlegu skýringar á því ab
framleibni á hverja unna
stund, og þar meb kaupmáttur
tímakaups, er svo miklu lakari
á íslandi en í nær öllum öbr-
um OECD-löndum. Niburstab-
an er sú, ab fjöldi íslendinga
sé vib störf í öbrum löndum,
enda eftirsóttir, svo vafasamt
sé ab rekja litla framleibni til
vinnuaflsins. Hins vegar sé at-.
hyglisvert hversu fáir íslend-
ingar hafa komist í krefjandi
alþjóbleg stjórnunarstörf, sem
ekki tengjast meb einhverjum
hætti íslenskum hagsmunum.
Tilefni þessarar umfjöllunar
eru umræbur að undanförnu
um lífskjör og laun á íslandi og í
öbrum löndum. Hún hafi leitt í
ljós aö í landsframleiðslu á
mann (og neyslu) séu Islending-
speki að baki lífsskoöun Möggu
Stínu?
„Kannski svona persónulegri.
Af því aö framsetningarmátinn í
þessari bók er svo ólíkur, þá verb-
ur hún öll miklu grallaralegri.
Stelpan snýr út úr fyrir sjálfri sér,
hún er dálítið kaldhæöin og hún
tekur hlutina ekki eins hátíblega
og Ilmur gerði. Ilmur brást mjög
alvöruþrungib vib þeim vanda-
málum, sem ab henni sóttu, og
þessum stóru lífsspursmálum
sem voru ab velkjast fyrir henni.
Þessi stelpa er allt annar karakter
og hennar viðbrögb veröa önnur.
En henni gremst mjög óréttlætiö
í íslensku samfélagi og það hvaö
margir eiga erfitt meb aö sjá sér
farboröa hérna. Hún veltir því
líka fyrir sér til hvers skólinn sé
eiginlega, sem er nákvæmlega
sama spurning og Ilmur spurbi í
Búrinu, og mér finnst þessi
spurning ennþá vera jafn brenn-
andi vegna þess aö skólakerfiö
hefur sama og ekkert breyst. Að
þessu leyti eru sögurnar dálítib
líkar, en Magga Stína bregst allt
öðruvísi við."
— Bœöi Búriö og Vegurinn heim
eru skrifaöar á mjög „þdloröinsleg-
an“ hátt eöa þannig að lesandi fcvr
á tilfinninguna aö höfundur sé aö
tala til japnngja, nokkuö sem ekki
er. alltaf raunin um íslenskar ung-
lingabókmenntir. Er það meövituö
stefna?
„Ég skrifa aldrei niður til barna
eöa unglinga. í rauninni finnst
mér alltof algengt ab litlar kröfur
séu gerðar til lesenda af yngri
kynslóöinni. Það er alveg sjálf-
sagt ab reyna pínulítið á þolrifin í
þeim. Gefa þeim t.d. færi á ab
víkka út málskilning sinn. Ég er
búin aö láta nokkra unglinga lesa
handritið fyrir mig og ég hef ein-
mitt fengiö mjög jákvæö viö-
brögö vib því ab málfarib væri
ekki einfaldað, þ.e. aö hún gerði
kröfur til þeirra."
Eins og ein sextán ára stúlka af
Skaganum skrifabi eftir ab hafa
lesib bókina: „Hún er mjög
skemmtilega skrifuð. Ég fíla ein-
mitt svona bækur þar sem er ekki
ailtaf þetta sama óþolandi aub-
velda orðalag til aö unglingarnir
skilji það!"
Hvort er líklegri skýring á lítilli framleibni og lágu tímakaupi
á íslandi?
Lélegt vinnuafl eða
slakir stjómendur
ar vel (7%) yfir meballagi — en
hins vegar verji þeir miklu fleiri
klukkustundum til þessarar
framleibslu en aörar þjóöir.
Allt önnur mynd blasi vib
þegar litib er á kaupmátt tíma-
kaupsins. Af 20 löndum séu þar
abeins tvö nebar en ísland.
Af hverju svo miklu munar
hvort löndunum er raöaö eftir
landsframleiðslu eba kaupmætti
tímakaups segir greinarhöfund-
ur einfaldlega skýrast af því að
mun meiri vinna liggi ab baki
framleiöslunni hér á landi en
víöast hvar annars staöar. „Hér
veldur hvort tveggja, meiri at-
vinnuþátttaka og lengri vinnu-
dagur." Framleibnin, þ.e. verb-
mætasköpun á hverja vinnu-
stund, sé minni hér en í nálæg-
um löndum. Þess vegna séu
launin á hverja vinnustund
svona lág, sem landinn bæti sér
síðan upp meb því að vinna
miklu fleiri stundir.
Algengustu skýringu þessa —
aö ísland sé svo fámennt, strjál-
býlt og fjarri öðrum löndum —
álítur greinarhöfundur hreint
ekki einhlíta og veltir því fyrir
sér áburnefndum kenningum.
„íslenskir starfsmenn á er-
lendri grund fá jafnan góba
dóma og þykja eftirsóttir. Gildir
þá einu hvort í hlut eiga verka-
menn, iðnaöarmenn eða sér-
fræðingar. Og mikill fjöldi ís-
lendinga er vib störf í öðrum
Iöndum. Vafasamt virðist því ab
rekja lága framleiðni til vinnu-
aflsins."
Erfiðara sé að bera stjórnend-
ur hér saman vib erlenda starfs-
bræbur. „Mjög fáir íslendingar
eru í krefjandi alþjóðlegum
stjórnunarstörfum sem ekki
tengjast meö einhverjum hætti
íslenskum hagsmunum. Þetta er
út af fyrir sig athyglisvert, þó að
á því geti auövitað verið eölileg-
ar skýringar." Stjórnendur hér
hafi löngum búib viö aðstæbur
að ýmsu leyti frábrugðnar þeim
erlendu, m.a. takmarkaða sam-
keppni og verðbólguóreiðu.
„Islenskir stjórnendur hafa
því nokkuð sér til afsökunar."
Þjóbminjasafnib:
Mabur ráðinn í skráningu