Tíminn - 25.11.1995, Blaðsíða 5

5
Laugardagur 25. nóvember 1995
Kristjana Bergsdóttir:
Dimitering ígœr. Stúlkur úr Fjölbrautaskólanum viö Armúla á leiö út í atvinnulífiö. Tímamyrd: GS
Konur og nýsköpun atvinnulífsins
Undanfarin nokkur ár hafa konur tekiö
virkan þátt í nýsköpun í atvinnulífinu
meö stofnun fyrirtækja í smáiðnaði og
þjónustu.
Margt af því þróunarstarfi sem konur
vinna að innan sinna fyrirtækja hefur í
gegnum tíöina verið kallað dútl og ekki
þótt margra fiska virði. Mörg þessara fyr-
irtækja hafa nú sannað tilverurétt sinn á
markaðnum og flestum er orðið það ljóst
að jafnt tölvufikt sem jurtatínsla getur
skapað atvinnu og þjóðarauð ef þekking
og hugvit fær að njóta sín.
Upplýsingar vantar
Litlar sem engar athuganir hafa veriö
gerðar á stöðu fyrirtækja í eigu kvenna á
Islandi en þær eru nauðsynlegar áfram-
haldandi framsókn kvenna í sjálfstæðum
atvinnurekstri.
Það þurfa að vera til athuganir á því
hversu umfangsmikilf þáttur kvenna er í
nýsköpunarvinnu. Hversu mörg fyrir-
tæki kvenna eru starfandi og í hvaða
greinum, hvað hefur gengið og hvað
mistekist.
Það þurfa að liggja fyrir athuganir á
möguleikum kvenna til fjármagns, og
hvort kynbundinn munur sé á skilvísi
karla og kvenna við sína lánadrottna.
Það er staðreynd að víða í hinum vest-
ræna heimi eru konur betri viðskiptavin-
ir bankanna hvað þetta snertir og skapar
sú vitneskja konum almennt betri stöðu
á lánamarkaðinum. Ennfremur segja
margar konur að fyrirgreiðsla í bönkum
fari eftir því hvort karl eða kona sæki um
lán, þar sem konan fær verri þjónustu og
mætir jafnvel fordómum. Þetta þarf að
atliuga því að ef satt reynist þarf nauð-
synlega að breyta því strax.
Þ’yrir um þaö bil ári síðan sat ég fund
miðflokkskvenna á Nordisk Forum í
Finnlandi 1994 þar sem rætt var um
stöðu kvenna í atvinnurekstri á Norður-
löndunum.
Fyrir þennan fund kynnti ég mér við-
horf rúmlega 10 kvenna og kvennahópa
sem reka fyrirtæki í smáiðnaði og þjón-
ustu á Austurlandi til að geta borið sam-
an við það sem gerist á hinum Norður-
löndunum.
Þær konur sem ég talaði við áttu það
sameiginlegt að vera með einhverja
menntun, s.s kennaramenntun, hjúkr-
unarmenntun, ljósmæðramenntun,
skrifstofumenntun, tónlistarnrenntun
o.fl. en einnig konur sem búið höfðu er-
lendis eða voru af erlendum uppruna.
Þetta voru ekki atvinnulausar konur,
heldur konur sem
vildu skapa sér eigin
vettvang, meiri tekju-
möguleika og atvinnu-
öryggi. Samkvæmt
rannsóknum í Dan-
mörku eru þetta einn-
ig einkenni yfir 50%
þeirra kvenna sem fara
út í eigin atvinnurekst-
ur þar í landi.
Nýr lífsstíll —
trygg búseta
Það er almennt ekki hægt að tala um
afgerandi kynbundinn mun á fólki sem
fer út í eigin rekstur en athuganir leiða
þó í ljós nokkra þætti sem einkenna kon-
urnar umfram karla og eru þau einkenni
sammerk konum á öllum Noröurlönd-
unum.
Konur í nýsköpun hafa fremur nýjan
lífsstíl að leiðarljósi í sínum hugmynd-
um en von um mikinn gróða.
Konur miða sinn rekstur við að skapa
sér og fjölskyldunni möguleika til búsetu
á heintaslóðum, sjálfum sér atvinnu og
tekjur og börnum sínum sumarvinnu, og
í sumum tilfellum er markmiðið einnig
samstarf og félagsþörf og í þeim tilfellum
eru stofnaðir kvennahópar utan um
starfsemina.
Kveikjan ab hugmyndum
Hugmyndir að atvinnusköpun eiga
oftast langan aðdraganda en kvikna í
upphafi við hin daglegu störf. Þær eiga
uppruna sinn við eldhúsvaskinn, við
ljósaborðið í frystihúsinu, úr fjölmiðlum
og víðar.
Konur sem búið hafa erlendis sjá
möguleika sem tengjast mörkuðum þar
eða fá hugmyndir um framleiðslu eða
þjónustu sem ekki er til staðar á íslandi í
dag, hugmynd um eitthvað sem má
framleiða heima í
stað þess að flytja
inn.
Konur sem hafa aö-
gang að ódýrum efni-
við þróa hugmyndir
að handverki eða
annarri framleiðslu,
konur á vinsælum
ferðamannastöðum
sjá möguleika í þjón-
ustu ofl. ofl.
Lánatrygging —
Atvinnurá&gjöf
Undanfarin ár hafa íslenskar konur átt
þess kost að sækja um styrki sem sérstak-
lega eru ætlaðir til atvinnuuppbyggingar
kvenna. Þetta hafa konur notfært sér auk
þess sem sveitarfélögin hafa stutt vel við
bakið á þeim með beinni fjárhagsaðstoð
eða í formi húsnæðis o.h. En margir
gagnrýna það viðhorf að fjárhagslegur
stuðningur við fyrirtæki kvenna skuli oft
vera flokkaður undir félagslega aðstoð.
Það verður æ háværari krafa kvenna að
eiga aðgang að lánsfjármagni án þess að
þurfa að veðsetja heimili sín. Lánatrygg-
ingarsjóður er góð lausn á því máli og er
nefnd starfandi að stofnun lánatrygging-
arsjóös kvenna sem verður væntanlega
að veruleika innan tíðar.
Ennfremur hafa konur í atvinnuþróun
bent á það að hlutur atvinnuráðgjafar er
stórlega vanmetinn og að í mörgum til-
fellum er það nægjanlegt framgangi
mála að eiga aðgang að ráðgjöf á hinum
ýmsu stigum þróunarinnar, s.s. aðstoð á
jviði hönnunar, vöruþróunar og mark-
aðssetningar svo og upplýsingar um
möguleika til lána og styrkja.
í hagskýrslum kemur fram að flest fyr-
irtæki kvenna á íslandi eru hárgreiðslu-
stofur, snyrtistofur og verslanir. Langflest
þessara fyrirtækja eru staðsett á stór-
Reykjavíkursvæðinu eða um 80%. Þetta
segir okkur það að meiri breidd er þörf í
fyrirtækjum kvenna og nauðsynlegt að
marka stefnu sem hvetur konur til að
leita út fyrir hinar hefðbundnu kvenna-
greinar þannig að kraftar þeirra nýtist
víðar.
Sökurn sérstöðu landsins og hvað varð-
ar okkar lifibrauð, sjávarútveginn, þá
ætti það að vera stefna á íslandi að virkja
sköpunargleði kvenna og sjálfsbjargar-
viöleitni á vettvangi fiskiðnaðar og
hvetja konur til smáiðnaðar á sviði sér-
hæfðrar vinnslu sjávarafurða á sérhæfða
smærri markaði.
Þær ættu að hafa alla möguleika til aö
ná arangri í rekstri fyrirtækja á þessu
sviði, eins og raunar nokkrar konur hafa
nú þegar gert.
Það ætti öllum að vera ljóst mikilvægi
þess að byggja upp öflugan smáiðnað á
Islandi og nýta til þess alla þá krafta sem
landið hefur upp á að bjóða. Það hafa
skapast góðar aðstæður í þjóðfélaginu
fyrir iðnaðinn, s.s. með lágu gengi. Fyrir-
ætlunum ríkisstjórnarinnar um stóriöju-
uppbyggingu eiga skilyrðislaust aö fylgja
ákvarðanir um eflingu smáfyrirtækja
kvenna í iðnaði og þjónustu og þá sér-
átaklega á þeim landsvæðum þar sem
ekki er fyrirhugað að standa í stórfram-
kvæmdum á næstu árum. ■