Fréttablaðið - 20.03.2009, Page 18

18 20. mars 2009 FÖSTUDAGUR
FRÉTTAVIÐTAL: Steingrímur J. Sigfússon
Nokkrir þingmenn Samfylkingar-
innar hafa sagst gera það að skil-
yrði fyrir áframhaldandi sam-
starfi við VG, að það náist lending
í ESB-málum. Hvers konar lending
kemur til greina af ykkar hálfu?
Samfylkingin gerir það upp við
sig sjálf hvaða áherslum hún still-
ir upp fyrir kosningar. Við störf-
um á grundvelli okkar stefnu og
hún liggur fyrir. Okkur er jafn-
framt ljóst að það þarf að leiða
þetta mál til lykta á uppbyggileg-
an og lýðræðislegan hátt; af eða á.
Við göngum því ekki til viðræðna
með fyrirfram ákveðnum skilyrð-
um. Okkar útgangspunktur í þessu
máli, og mörgum öðrum stórum
málum, er að íslenska þjóðin á
sjálf að ákvarða örlög sín.
Peningamálin í þessu ljósi:
Hvernig sérðu fyrir þér þróun
þessa grundvallarmáls á næstu
misserum?
Ég held að verkefnið hér og nú
sé að ná stöðugleika í íslenskt efna-
hagslíf, bæði hvað varðar verðlag,
gjaldeyrismál og almennt. Það
gerum við með þeim tækjum sem
við höfum í höndunum. Síðan þarf
að horfa til framtíðar og svara
þeirri spurningu hvaða fyrirkomu-
lag er vænlegast fyrir framtíðina.
Það sér það enginn sem vænleg-
an kost að við búum við lokað hag-
kerfi með gjaldeyrishöftum og
getum ekki átt eðlilegt samstarf
og viðskipti við umheiminn. Við
verðum að horfa á í hvaða stöðu
Ísland er, og hvað gagnast okkur
best til að komast í gegnum erfið-
leikana. Þá eru bæði kostir og gall-
ar að hafa sjálfstæðan gjaldmiðil.
Menn geta sagt að það verði erfitt
til lengri framtíðar að hafa svona
litla mynt í alþjóðlegum viðskipt-
um. En á móti kemur að með raun-
hæfri gengisskráningu getur það
hjálpað okkur mikið við að búa
útflutningsatvinnuvegunum hag-
stætt umhverfi og reka utanríkis-
viðskipti með afgangi til að borga
niður þær miklu skuldir sem eru
að hlaðast á okkur. Þetta er vanda-
samt mat, einnig þegar litið er til
þróunar þessara mála alþjóðlega.
Það er stórt sem smátt í gagn-
gerðu endurmati og svo kann að
fara að gjaldeyrislandslag heims-
ins verði gjörbreytt innan fárra
ára. Ég tel að það sé of snemmt
að svara spurningu þinni endan-
lega, ég treysti mér alla vega ekki
til þess.
Eftir langan tíma í stjórnarand-
stöðu ert þú kominn í þá aðstöðu
að hafa aðgang að upplýsingum
sem féllu til á stjórnartíma Sjálf-
stæðisflokks, Framsóknarflokks
og Samfylkingar. Hefur þú eða
samráðherrar þínir séð gögn um
að reynt hafi verið að hylma yfir
viðkvæm mál; sérstaklega þegar
litið er til banka- og efnahags-
hrunsins?
Nei, ég vil ekki orða það þannig
að ég hafi séð gögn sem sanni
yfirhylmingar. En það er ýmislegt
sem er að koma upp í hendurnar á
manni sem vekur spurningar um
hvernig að málum var staðið. Ég
myndi kannski segja að það vekti
upp spurningar um það hvað var
ekki gert. Hlutir sem hefði þurft
að vinna betur og faglegar; það
sem var brýnt að aðhafast en var
ekki gert. Margt sem maður hefur
á tilfinningunni, og annað sem ég
hef séð, vekur upp spurningar um
andvara- og aðgerðaleysi sem ríkti
gagnvart alvarlegum og versnandi
aðstæðum í íslenskum efnahags-
málum á undangengnum árum. Ef
það kæmu í mínar hendur sterk-
ar vísbendingar um slíka hluti þá
færi það sína boðleið. Hér starfar
sérskipaður saksóknari og rann-
sóknanefnd og við munum að sjálf-
sögðu veita þeim allar þær upp-
lýsingar sem eðlilegt er að slíkir
aðilar fái í þágu sinna starfa. Ég
lúri ekki á neinu sem ég er að
halda hér innandyra. Það hefur
heldur ekkert sérstakt komið upp
í mínar hendur, allavega enn sem
komið er, sem ég tel ástæðu til að
senda áfram.
Þú minnist á andvaraleysi. Til
hvers ertu að vísa?
Mér finnst merkilegt að það liggi
ekki fyrir greining á ört versnandi
stöðu þjóðarbúsins á árunum 2005
til 2007. Þessar rosalegu skulda-
súlur sem þá eru að dragast upp.
Ég hef kynnt þetta nýlega þar sem
þessi veruleiki er dreginn upp á
hverri glærunni af annarri og þá
spyr maður sig: Hvað voru íslensk
stjórnvöld að hugsa? Ekki bara að
láta þetta líðast heldur tönglast á
því að hér væri góðæri, þegar við
blasti hverjum hugsandi manni að
landið var að sökkva í stórhættu-
legar skuldir. Þegar maður hugsar
til stjórnvalda í heild spyr maður:
Hvað voru menn að hugsa, hvað
voru menn að gera? Eða ekki gera
öllu heldur.
Hvaða málamiðlun ert þú og
þinn flokkur tilbúinn að gera varð-
andi umhverfismál ef sitjandi rík-
isstjórn heldur áfram samstarfi að
loknum kosningum eins og flest
bendir til? Er stóriðjuuppbygg-
inu lokið, ef frá er talinn Bakki og
Helguvík?
Það er mikil óvissa um bæði
þessi mál sem þú nefnir. Flestir
eru að horfast í augu við þá stað-
reynd að það gerist sífellt fjarlæg-
ari möguleiki að lagt verði af stað
með risaálver. Ég efast reyndar
um að slíkar verksmiðjur verði
byggðar á Vesturlöndum næstu
tíu til fimmtán árin, eins og horf-
ir í áliðnaði og efnahagslífi heims-
ins. Ég held að aðstæðurnar leysi
þetta mál og svara því um leið að í
kortunum séu ekki þær aðstæður
að það komi til okkar kasta að gera
miklar málamiðlanir, enda erum
við föst fyrir ef til slíks kemur.
Við drögum línuna þar að við sætt-
um okkur ekki við óafturkræf og
stórfelld umhverfisspjöll. Við telj-
um þvert á móti að aðrar áhersl-
ur í atvinnu- og efnahagsuppbygg-
ingu séu vænlegri. Annað mun
takmarka þetta og það er skulda-
staða þjóðarinnar og lánskjör. Það
er augljóst mál að það sem við
verðum að leggja áherslu á eru
greinar sem fela ekki í sér miklar
lántökur og skuldsetningu, heldur
það sem skilar virðisauka án mik-
illar fjárfestingar. Ég treysti því
að aðstæðurnar og skynsemin
leysi þetta mál.
Þeirri hugmynd hefur verið
fleygt að eðlilegt sé að setja þak á
laun háttsettra starfsmanna opin-
berra stofnana og fyrirtækja. Ert
þú þessarar skoðunar og við hvað
á að miða?
Já, ég held að við eigum að snúa
ofan af ofurlaunavitleysunni sem
hér hélt innreið sína, og var hluti
af þessu sjúka ástandi sem hér
myndaðist. Nú er það svo að allir
kjarasamningar í landinu eru laus-
ir í vor, sumar og haust. Öllum er
ljóst hvaða verkefni bíður þar.
Það er ekki að hækka hærri laun
heldur að verja störf og kaupmátt
lægri launa. Ég tel að í kjölfar þess
hvernig landið teiknast í kjaravið-
ræðum eigi líka að skoða hæstu
launin og setja þeim einhver sið-
söm efri mörk. Hvernig það verður
gert verður að koma í ljós.
Stendur þinn vilji til að VG og
Samfylking gangi bundin til kosn-
inga, svo kjósendur hafi skýrt val
um hvað er fram undan?
Okkar vilji stendur til þess að
tryggja hér áfram vinstri ríkis-
stjórn. Við erum tilbúin að tala
skýrt í þeim efnum, já. Okkar
hugur stefnir að því. Nákvæm-
lega hvernig það yrði gert er ekki
okkar einna að ákveða. Ég mun í
minni setningarræðu á landsfundi
senda skýr skilaboð um það að við
erum tilbúin að halda þessu sam-
starfi áfram. Í öllu falli viljum við
beita okkar afli til að mynda hér
vinstri- og umhverfissinnaða rík-
isstjórn. Ísland hefur frekar þörf
á því núna en kannski um langan
tíma. Við í Vinstri grænum erum
einn sá stjórnmálaflokkur, sem nú
er spáð mönnum á þing, sem berum
ekki ábyrgð á því að hafa komið
Sjálfstæðisflokknum til valda og
haldið honum þar. Og þess vegna
er það besta trygging fólks fyrir
því að hér sé áfram vinstrisinnuð
ríkisstjórn að kjósa okkur. Bæði
í ljósi sögunnar og fyrir hvað við
stöndum. Síðan er það mín bjarg-
föst sannfæring, og ég er alls
ófeiminn við að segja það, að það
sé fullgilt markmið í sjálfu sér að
tryggja það að Sjálfstæðisflokk-
urinn komist ekki aftur til valda
í bráð. Það er komið nóg af slíku.
Þessi átján ár, þegar upp er staðið,
hafa ekki endað vel. Langur sam-
felldur valdatími Sjálfstæðisflokks-
ins skilur landið eftir í sárum og
þar er ærinn starfi að greiða úr
því. Ég held að sú vinna sé betur
komin í höndum annarra en þeirra
sem aðalábyrgðina bera.
Mikill niðurskurður er fyrirséð-
ur. Verður þessu mætt með aðhaldi
í ríkisfjármálum eingöngu eða eru
skattahækkanir ekki óumflýjan-
legar?
Það eru gríðarlegir erfiðleikar
yfirstandandi og fram undan. Það
er öllum hugsandi mönnum ljóst að
við rekum ekki ríkissjóð ár eftir
ár með 150 milljarða króna halla.
Það leiðir til þess á undraskömm-
um tíma að þjóðarbúið allt kyrk-
ist í vaxtakostnaði. Við verðum að
ná þessum halla markvisst og til-
tölulega hratt niður, annars segir
það sig sjálft að vaxtabyrðin verð-
ur óviðráðanleg. Það er ekkert val
í þeim efnum. Ef einhver getur
bent mér á gáfulegri aðferð en að
fara þar einhverja blandaða leið;
spara og halda kostnaði í lágmarki
og jafnframt að afla allra þeirra
tekna sem að aðstæður bjóða með
réttlátum hætti, þá væri ég feg-
inn að fá að sjá slíkar hugmynd-
ir. Ég held að þær séu ekki til. Ég
held að það sé alveg sama hvaða
ríkisstjórn yrði við völd á næstu
árum, hún yrði að fara blandaða
leið í þessu.
Hvað telur þú að sé raunhæft
að skera mikið niður á næstu
fjárlögum?
Það verður að sjálfsögðu að hefj-
ast handa strax og draga úr þessum
halla. Félagslega væri æskilegt að
þurfa ekki að taka mjög stórt skref
núna. Í sjálfu sér, byðu aðstæðurn-
ar upp á það, teldi ég réttlætan-
legt og einboðið að sætta sig við
umtalsverðan halla á ríkissjóði
og á sveitarfélögunum á meðan
við værum að koma samfélaginu
í gegnum mesta áfallið. Aðstæð-
urnar setja þessu skorður, og þó
ég sé eindreginn stuðningsmaður
þess að það eigi að beita sameigin-
legum sjóðum til sveiflujöfnunar,
þá eru þessu takmörk sett. Það er
því ekki um neitt að ræða annað en
að hefjast handa. Vonandi er eitt-
hvert svigrúm um hversu skrefið
verður stórt á næsta ári. Þetta ár
og næsta verður erfitt, og það væri
ábyrgðarlaust að segja annað. Ég
vil segja þjóðinni satt. Þetta verð-
ur hunderfitt en svo vonum við að
um léttist þegar hlutirnir fara að
taka við sér.
Treystir þú þér til að nefna
tölur?
Nei, það er svo mikil óvissa í
þessu enn þá að það væri óábyrgt
af mér að nefna tölur. En við tölum
ekkert í minna en tugum milljarða
hér, það er bara þannig.
Hvernig á að skapa 20.000 störf
hér á landi til að uppræta atvinnu-
leysið?
Það er röng nálgun að segja að
við þurfum að skapa 20.000 störf.
Það verða að verða til 20.000
störf og stjórnvöld þurfa að gera
allt sem í þeirra valdi stendur til
að skapa aðstæður til að slíkt sé
mögulegt. Ég held að það sé engin
ein töfralausn til og við erum
illa brennd af því Íslendingar, að
það sé hægt að laga hlutina með
einu stóru fixi, svo maður sletti
nú aðeins. Það er arfur frá gam-
alli tíð sem við verðum að leggja
til hliðar. Ég hef sagt að við verð-
um að fara með stækkunarglerið
á alla þá staði sem mögulegt er til
að skapa störf. Helst verðum við að
horfa til þeirra sviða þar sem störf
og verðmæti geta orðið til með
litlum tilkostnaði. Margt smátt
gerir eitt stórt. Þess vegna legg
ég áherslu á að forsmá ekki hið
smáa. Þrátt fyrir allt þá mun það
sýna sig hér að helsta uppspretta
nýrra starfa og verðmætasköpun-
ar er hjá nýsköpunarfyrirtækjum
og vexti lítilla og meðalstórra fyr-
irtækja. Aðstæðurnar munu líka
þrýsta okkur í þessa átt. Við verð-
um ekki í færi, alla vega ekki af
okkar eigin rammleik, við að veðja
á atvinnuuppbyggingu sem bindur
gríðarlegt fjármagn og hvert starf
kostar einhver hundruð milljóna
króna.
Margir stjórnmálamenn af þinni
kynslóð eru horfnir af sviðinu,
hefur þú íhugað að fara að þeirra
fordæmi og draga þig í hlé?
Ég vil nú ekki skrifa undir að
margir stjórnmálamenn af minni
kynslóð séu hættir. Hins vegar
er það hárrétt að ég hef næst-
lengstu þingreynslu á eftir for-
sætisráðherra, og það er sögulegt
og skemmtilegt að við gömlu brýn-
in, í þingreynslu talið, skulum hafa
valist til að leiða ríkisstjórnina. En
nei, það stendur ekki til í bili. Ég
er blessaður af fullri starfsorku og
hef enn brennandi áhuga á þjóð-
málum. Á meðan ég nýt trausts og
finn mig í þeim verkum sem mér
er trúað fyrir, þá er ég tilbúinn að
halda áfram. Ég hef þann metn-
að að skila af mér góðu búi sem
formaður VG og ég er bjartsýnn
á að það geti tekist. Ég horfi með
tilhlökkun til þess hversu margt
glæsilegt fólk er að ganga í okkar
raðir og veljast þar til forystu. Ég
einsetti mér það líka að falla ekki
á síðasta prófinu. Það er að kunna
að hætta á réttum tíma og draga
það ekki of lengi. Helst þannig að
það sé eftirsjá að manni en allir
séu ekki dauðfegnir að losna við
mann.
Vill áframhaldandi samstarf
Steingrímur J. Sigfússon, formaður Vinstri grænna, segir að sinn vilji til áframhaldandi stjórnarsamstarfs sé ríkur. Hann finn-
ur þess ekki stað að hylmt hafi verið yfir viðkvæm mál eftir bankahrunið en spyr hvernig yfirvofandi vandi gat farið fram hjá
mönnum. Blanda réttlátra skattahækkana og aðhalds í ríkisrekstri sé eina færa leiðin til að stoppa upp í fjárlagagatið.
VERKEFNIN FRAM UNDAN Steingrímur J. Sigfússon, formaður Vinstri grænna og ráðherra fjármála, sjávarútvegs og landbúnaðar,
segir að þrír til fimm ráðherrar hefðu nóg með að vinna úr þeim úrlausnarefnum sem hafa hlaðist upp í fjármálaráðuneytinu.
FRÉTTABLAÐIÐ/PJETUR
FRÉTTAVIÐTAL
SVAVAR HÁVARÐSSON
svavar@frettabladid.is
Já, ég held að við eigum að snúa ofan af ofurlauna vitleys-
unni sem hér hélt innreið sína, og var hluti af þessu sjúka
ástandi sem hér myndaðist.