Fréttablaðið - 21.03.2009, Side 66

38 21. mars 2009 LAUGARDAGUR
S
ú var tíðin að Íslendingar klingdu
með kóngum og efnafólki víða um
heim en svo er eins og við séum
vinafærri eftir að áfallið dundi
yfir á haustmánuðum. En er það
svo? Það er engu líkara en þessi þjóð hafi
eitthvað fram að færa sem hafi meiri áhrif
á fólk en efnahagsumsvif síðustu ára.
Alla vega eru Charlie og Heather mætt
hingað til lands frá Bretlandi til að gera
heimildarmynd um íslenska efnahagshrunið.
Það er þó ekki áhugi þeirra á efnahagslífinu
sem hvetur þau áfram heldur annar fjársjóð-
ur sem þau eru komin til að grafa upp.
Tár fellt fyrir Íslendinga
„Ég hef raunar lengi haft mikinn áhuga á
Íslandi, þetta er í fjórða skiptið sem ég kem
hingað,“ segir Charlie þegar hann hefur
komið sér fyrir í sófa á Hótel Nordica ásamt
Heather og blaðamanni. „Í raun kom ég
hingað sem ferðamaður í október síðastliðn-
um, rétt eftir að bankakerfið féll saman en
þá áttaði ég mig ekkert á því að þetta gæti
verið hinn ákjósanlegasti efniviður í heim-
ildarmynd. Svo það var ekki fyrr en í jan-
úar að ég las grein AA Gil í Times [greinin
birtist fyrst í desember] að ég sá hversu gott
umfjöllunarefni væri hér á ferðinni. Greinin
fjallaði um það hvernig Íslendingar væru að
bregðast við bankahruninu og það var eng-
inn eymdarbragur á heldur leit fólkið á þetta
ástand sem tækifæri til að breyta samfélag-
inu. Þetta var mjög áhrifamikil lesning fyrir
mig og í raun í eina skiptið sem ég hef grátið
yfir hinu ritaða orði.“
Í greininni, sem greinilega er rituð af
miklum hlýhug til Íslendinga þótt vissu-
lega sé sagt til vamms, eru dregnar upp
birtingarmyndir bankahrunsins; bygging-
ar umkringdar krönum sem enginn er að
vinna við, hverfi með ókláruðum húsum og
jafnvel aðeins berum byggingargrunnum og
yfirfullar bílageymslur við hafnarsvæðið.
Mannlífið gengur hins vegar í berhögg við
þá mynd, segir í greininni. Skálað er á öld-
urhúsum, fólkið gengur með blik í auga og
húmorinn í lagi. Einn viðmælandinn fagnar
því að það fór sem fór því nú geti Íslendingar
aftur gengist við því sem þeir raunverulega
eru eftir að hafa afvegaleiðst á Mammons-
vegum. Einnig fær Gordon Brown, forsætis-
ráðherra Breta, á baukinn hjá Gil þegar því
er lýst frá sjónarhóli Íslendinga þegar hann
beitti þá hryðjuverkalögunum.
Þar sem raunverulegu gildin finnast
„Það komst rót á tilfinningarnar við lestur-
inn,“ útskýrir Charlie. „Ég varð reiður, sér-
staklega vegna framgöngu Browns, en ég
vissi þó ekki í hvaða farveg ég gæti beint
reiðinni. Á sama tíma var ég hrærður yfir
því hvernig Íslendingar tóku áfallinu af
æðruleysi, bjartsýni og reisn. Það er eitthvað
svo áhugavert við það hvernig fólk tekst á
við það að hafa verið slegið niður.
Þetta verður því ekki mynd um það hvern-
ig Íslendingar takast á við það að eiga allt í
einu minni peninga heldur það hvernig fólk
sem hefur afvegaleiðst horfir gagnrýnum
augum inn á við til að komast aftur á rétta
braut. Það er mjög mikilvægt að Íslending-
ar viti það að ég mun ekki vera með ásök-
unarfingurinn á lofti til að segja landanum
til syndanna. Þetta verður á mun mannlegri
nótum en svo. Til dæmis munum við fylgja
einum Íslendingi, sem búið hefur í Bretlandi
til margra ára, heim á æskuslóðirnar. Hún
lítur á þetta ástand sem tækifæri til að flytja
aftur til síns heimalands og taka til óspilltra
málanna. Það var ekki hlaupið að því í góð-
ærinu þegar hún hafði hvorki efni á því að
kaupa né leigja hús á Íslandi eins og verðlag-
ið var þá. Þess vegna heitir myndin „There
And Back Again“ [Þangað og heim aftur] því
hún er að fara heim aftur rétt eins og Íslend-
ingar eru að fara heim í vissum skilningi.
Þangað sem þú finnur raunveruleg gildi.“
Áhorfendur verða með frá byrjun
Sama aflið og fékk Charlie af stað verður
notað til að vinna myndinni brautargengi;
hrifnæmin. „Þetta er nokkuð sérstök leið
sem við förum,“ segir Heather. „Við byrjuð-
um á því að opna vefsíðu þar sem við segj-
um frá áætlunum okkar en óskum jafnframt
eftir því að fólk styrki okkur og styðji. Við-
brögðin hafa ekki staðið á sér og nú hafa
mörg hundruð manns víðs vegar að úr
heiminum sent okkur pening, gefið okkur
tónlist sína, komið með hugmyndir, boðist
til að þýða myndina á spænsku þegar hún
verður tilbúin svo hægt verði að sýna hana í
spænskumælandi löndum, og svo höfum við
fengið hvatningu frá fólki sem segist ekki
hafa neitt að gefa en því lítist vel á hugmynd-
ina og það óskar þess að hún megi verða sem
veglegust. Það hefur verið mjög hvetjandi
að lesa allar sendingarnar sem berast okkur
en við svörum hverjum og einum þeirra per-
sónulega því við viljum að fólk treysti okkur
og efist ekkert um það að við munum klára
þessa mynd. Við erum skuldbundin til þess
frá því að við tókum við fyrstu evrunni. En
um leið og við tengjumst fólkinu með þessum
hætti á netinu erum við að búa til vænting-
ar og koma okkur í samband við væntanlega
áhorfendur. Þannig fóðrum við myndina með
efnum og anda svo hún verði sem stæðileg-
ust þegar hún kemst á legg.“
En af hverju er fólk svona áhugasamt um
örlög Íslendinga? „Ísland er mjög áhugavert
land og hér hef ég kynnst alveg einstöku
fólki,“ segir Charlie. „En þetta uppgjör sem
Íslendingar standa í er sérlega áhugavert
efni sem hreyfir við hverjum manni sem
andann dregur.“
Við svo kveðið verða þau að koma sér að
verki því tökulið er tilbúið og Haukur Vagns-
son líka, sem ætlar að ljá myndinni sögu
sína. Blaðamaður heldur hins vegar heim
á leið. Það er ekki laust við að hann sé ögn
stoltari af þjóðerni sínu en þegar hann kom
inn á hótelið. Var stoltið þá svo sem ekkert
í minna lagi.
Þjóðin sem varð íslensk á ný
Þótt köldu blási milli stjórnvalda Íslands og Breta eiga Íslendingar vini sem fjalla um land og þjóð af hlýhug. Charlie Southall og
Heather Millard eru hingað komin til að gera heimildarmynd um uppgjör Íslendinga eftir bankahrunið. Þau sögðu Jóni Sigurði
Eyjólfssyni blaðamanni að þetta uppgjör hefði lítið með efnahag að gera, það væri andlegt.
HAUKUR VAGNSSON Í TÖKUM Haukur er einn þeirra
sem breska kvikmyndagerðarfólkið tók tali.
HEATHER MILLARD CHARLIE SOUTHALL
FRÉTTABLAÐIÐ/DANÍEL
Um fallið
Athafnamennirnir á Íslandi eru fáir og það er
einn af helstu áhættuþáttunum í efnahagslífi
landsins. Stjórnendur bankanna og þeir sem
áttu að hafa eftirlit með þeim voru allir af
sama sauðahúsinu. Eins ráðherrarnir og dóm-
ararnir. Þetta var allt saman fólk sem hafði
þekkst alla tíð, konurnar þeirra voru vinkonur,
börnin þeirra léku sér saman og enginn vildi
verða fyrri til að setja hinum stólinn fyrir
dyrnar. Og til hvers hefðu þeir svo sem átt að
gera það?
Grunnupplýsingar um land og þjóð
Flestir halda að Ísland sé á stærð við Isle of
Wight og með álíka marga íbúa og Holland.
En það er best að leiðrétta slíkan misskilning
strax. Landið er stærra en Suður Kórea þó þar
búi 50 milljónir manna. Á Íslandi búa hins
vegar rúmlega 300 þúsund manns. Þannig
að það er svipað að stærð og Portúgal með
svipaðan íbúafjölda og Bradford. Þetta eru nú
hryðjuverkamennirnir hans herra Browns.
Eftir fallið
Fólkið er sárt út í Gordon Brown og bresku
þjóðina, það skammast sín fyrir óhóf og axar-
sköft viðskiptajöfra sinna og það er stjórnvöld-
um reitt. Það vill kosningar og einhvern til að
vera nægilega íslenskur í sér til að gangast við
sök sinni og taka ábyrgð. En það er bjartsýnt
þegar kemur að því sjálfu eins og norrænu
fólki sæmir. Hreinskilin kona sagði við mig,
„allur peningurinn og allt þetta drasl er mjög
„óíslenskt.“ Frekjan, neysluhyggjan, græð-
gin, metorðagirndin og þessi brjálæðilega
öfundsýki eru ekki eiginleikar sem eru okkur
eiginlegir. Þungu fargi hefur nú verið af okkur
létt þegar peningurinn og græðgin eru farin.
Nú getum við aftur sýnt okkar rétta andlit.“
Niðurlag
Þeir bjarga sér. Þetta er þjóð sem myndaði
fyrsta þjóðþingið og barðist við sjóher hennar
hátignar til að verja fiskimið sín í Norður-
höfum. Þetta er þjóðin sem getið hefur af
sér þrjár alheimsfegurðardrottningar og eitt
Nóbelsskáld og lið þeirra vermdi annað sætið
í handbolta á Ólympíuleikunum. Fólk er dæmt
eftir því hvernig það stendur sig gagnvart
erfiðleikum en ekki hvernig ólánið leikur það.
*Jón Sigurður Eyjólfsson þýddi og gerði millifyrirsagnir
ÚR GREIN AA GIL „ICELAND: FROZEN ASSETS“ SEM
BIRTIST Í THE SUNDAY TIMES Í DESEMBER 2008
REISNIN Í FALLINU Kvikmynda-
gerðarmennirnir, rétt eins og
blaðamaður Sunday Times, hrífast
af því að þótt fallið hafi verið hátt
hjá Íslendingum er reisnin engu
síður mikil.

FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/S
TE
FÁ
N