Fréttablaðið - 25.03.2009, Blaðsíða 16

16 25. mars 2009 MIÐVIKUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is
og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf.
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Hún er sérkennileg umræð-an um húsnæðismálin þessa
dagana. Enginn grefst fyrir um
orsakirnar fyrir ósköpunum og
umræðan snýst um afskriftir
af skuldum. Fæstir hafa neina
framtíðarsýn. Þó stöndum við
í rústum gjaldþrota húsnæðis-
stefnu, sem hefur verið stór þátt-
ur í græðgisvæðingu þjóðfélags-
ins. Suðvesturhorn landsins er
undirlagt af húsalausum lóðum,
hálfköruðum byggingum eða
fullbúnum húsum með engum
íbúum. Það mætti halda að allir
væru að flytjast til landsins –
ekki frá því.
Séreignarstefna hefur ein-
kennt húsnæðiskerfið á Íslandi
frá því þéttbýli fór að mynd-
ast. Ísland hefur skorið sig úr
á Norðurlöndunum og reynd-
ar frá flestum Evrópulöndum.
Önnur form eins og leiguréttur
og búseturéttur hafa varla kom-
ist á blað. Hinir ráðandi flokk-
ar á Íslandi, allt fram til dags-
ins í dag – Sjálfstæðisflokkur
og Framsóknarflokkur – hafa
staðið vörð um þetta kerfi. Á
árum Jóhönnu Sigurðardóttur í
félagsmálaráðuneytinu kringum
1990, voru þó gerðar heiðarleg-
ar tilraunir til að breyta þessum
áherslum. Það sem kallað var;
félagslega húsnæðiskerfið var
stóreflt með hagstæðum lánum
og húsaleigubótum, lög voru
sett um nýtt form húsnæðisfé-
laga – húsnæðissamvinnufélög
og húsbréfakerfið leysti af hólmi
gamaldags lánakerfi með lang-
ar biðraðir í eftirdragi. En dagar
Jóhönnu voru þó ekki runnir upp
og eldri áherslur tóku aftur við.
Dregið úr eftirliti
Eitt fyrsta verkið var að leggja
Húsnæðisstofnun niður og þar
með hlutverk hennar í að stýra
húsnæðisþróuninni. Rannsókn-
ir og eftirlit voru úrelt orð. Loks
stóð ekkert eftir af verkum
Jóhönnu nema fjárvana húsa-
leigubótakerfi. Sveitarfélögin
fengu fullt skipulagsvald í sínar
hendur og lóðakapphlaupið hófst
fyrir alvöru. Flokkur húsnæð-
ismála þurfti að höfða til unga
fólksins fyrir kosningarnar
2003 og beitti sér fyrir hækkun
húsnæðislána í 90% fyrir alla.
Það gaf sjálfsagt nokkur þús-
und atkvæði. Hinir einkavæddu
bankar sáu sér líka leik á borði
og buðu betur – 100% lán, enda
lánahirslur allt um kring fullar
af peningum.
Fasteignabólan
Nú rauk húsnæðisverð upp með
ómældu veðrými í íbúðunum.
Það var stækkað við sig, skóla-
fólk keypti sér íbúðir til að halda
upp á sjálfræðisaldurinn, hinir
eldri komu sér fyrir í barnlaus-
um blokkum með góðu útsýni og
afganginn mátti nota til jeppa-
kaupa og ferðalaga.
Allir voru að græða, enda tvö-
faldaðist íbúðaverðið á örstutt-
um tíma. Upp úr hefðbundnum
byggingarfélögum spratt urmull
af fjárfestingafélögum og eign-
arhaldsfélögum og sveitarfélög-
in gáfust upp á að standa sjálf
fyrir framkvæmdum, heldur létu
þessum félögum eftir landið og
lóðirnar.
Enginn spáði í íbúaþróun og
raunverulega þörf fyrir nýbygg-
ingar, enda ekkert fylgst með af
opinberum aðilum. Samkeppni
sveitarfélagana snerist um að
fá fleira fólk til að borga skatta
af allri veltunni í þjóðfélaginu.
Þá var um að gera að byggja −
nóg. Fremstur fór jráðamaður í
sveitarfélagi með landrými fyrir
flesta íbúa höfuðborgarinnar, ef
þeim þóknaðist að flytja þang-
að. Aðrir urðu að bjóða betur.
Hvernig var hann annars dans-
inn kringum gullkálfinn forð-
um?
Einhverjum reiknaðist til að
nú væru um 7000 íbúðir í pottin-
um; tómar, hálfbyggðar eða lóðir
tilbúnar. Svo ber að sjálfsögðu
enginn ábyrgð á þessu frekar en
öðru.
Svona var nú aðdragandinn.
Er hægt að kalla þetta annað en
hrun á hugmyndafræði í hús-
næðismálum, þar sem fram-
kvæmdin var eftir efninu? Engin
hugmynd sannast, nema henni
sé komið í framkvæmd. Þá sést
hvort hún gengur upp eða ekki.
Tugþúsundir eru nú með hana á
bakinu til næstu áratuga – hver
og einn. Einhver verður að borga
ef skuldir eru afskrifaðar og
það hefur enginn gefið sig fram
– enn þá.
Fólk í fyrirrúmi − ekki peninga
Sá sem hér festir línur á blað
kom nokkuð að húsnæðismálum
í nærri tvo áratugi og var meðal
annars í forsvari fyrir húsnæð-
issamvinnufélögunum: Búseta
og Búmönnum. Þau félög standa
traustum fótum í dag og marg-
ur þakkar fyrir að hafa valið
þann kostinn. Baráttan fyrir
þessu húsnæðisformi tók mörg
og ströng ár og traustustu liðs-
mennirnir á þeim tíma meðal
þingmanna og ráðherra voru
núverandi forsætisráðherra og
fjármálaráðherra. Ég ætla að
vona að reynsla þeirra og fram-
tíðarsýn leiði loksins til þess að
fólk almennt verði í fyrirrúmi í
húsnæðismálunum á næstunni,
en ekki bara peningarnir, sem
eru þeirrar náttúru nú um stund-
ir, að gufa upp jafn skjótt og þeir
koma í augsýn.
Höfundur er fyrrverandi fram-
kvæmdastjóri Búseta og
Búmanna.
REYNIR INGIBJARTSSON
Í DAG | Íslensk
húsnæðisstefna
Gjaldþrota draugaborgir
UMRÆÐAN
Tryggvi Gíslason skrifar opið bréf til
stjórnmálamanna
Stjórnlagaþing og ný stjórnarskrá fyrir lýðveldið Ísland eru nauðsynleg til þess
að efla lýðræði í landinu, vekja með fólki
von um betra stjórnarfar og auka traust
á Alþingi og stjórnmálaflokkum – og ekki
síst til þess að stuðla að sátt í samfélaginu.
Enginn stjórnmálaflokkur má eigna sér kom-
andi stjórnlagaþing og enginn flokkur má leggj-
ast gegn stjórnlagaþingi á vegum fólksins og fyrir
fólkið, en það er til fólksins – almennings í landinu
– sem þið, alþingismenn, sækið umboð ykkar.
Illt var að ekki skyldi reynt til þrautar að fá
Sjálfstæðisflokkinn til þess að standa að frum-
varpi um stjórnlagaþing, flokk sem hefur flesta
fulltrúa á Alþingi og hefur verið stærsti stjórn-
málaflokkur landsins frá stofnun lýðveld-
is.
Lýðræðisþjóð getur ekki verið án stjórn-
málaflokka – annað er blekking. Sjónar-
spil stjórnmálamanna fyrir opnum tjöld-
um er, hefur verið og verður hluti af þeim
sjónleik sem fylgt hefur stjórnmálum alla
tíð og við megum ekki vera án – því að
þetta sjónarspil hefur líka sitt gildi,enda
er öll veröldin leiksvið og hver karl og
kona aðeins leikarar sem fara og koma og
breyta oft um gervi, eins og meistari Shakespeare
segir.
Engu að síður skora ég á ykkur, alþingismenn,
að finna leið til þess að allir flokkar á Alþingi
standi að stjórnlagaþingi, kjörnu af fólkinu, fyrir
fólkið. Sundrung, sýndarmennska og pólitískur
rétttrúnaður hæfir ekki á Alþingi Íslendinga nú.
Höfundur er fyrrverandi skólameistari.
Veröldin er leiksvið
TRYGGVI GÍSLASON
Þ
au eru svolítið trekkt í þinginu þessa dagana. Þarf
ekki annað en fylgjast með umræðum á vef þingsins
til að sjá að taugarnar eru farnar að gefa sig. En nú eru
prófkjör og listaval að baki. Mörg mál bíða afgreiðslu
þingsins og eindrægninni er ekki mikið fyrir að fara.
Því miður, þótt mál séu brýn mörg hver og heimti afgreiðslu sem
fyrst þar sem vá er fyrir dyrum víða. Tímaskortur er mikill í
þinginu og ónógar aðstæður til að kryfja mál eins og æskilegt
hefði verið.
Þær stundir koma í starfsemi Alþingis að menn verða að
breyta til, hætta hinum vanabundnu erjum og stælum, sem alla
jafna setja svip sinn á umræður þingsins, og leggja sig raun-
verulega fram um að ná víðtækri og almennri samstöðu um það
sem gera þarf. Þá er tími þeirra sem kunna að sætta sjónarmið
en ekki hinna sem á öðrum tíma eru notaðir í þvarg og stæla og
oftast er hleypt fram þegar málþóf er uppi.
Nú eru slíkir tímar. Nú ber að leggja allt kapp á að menn nái
sáttum í mikilvægum málum, finni þá fleti sem geta leitt menn
til sameiginlegrar niðurstöðu, en skákir sem leiða til átaka verði
látnar liggja.
Íslensk pólitík er oftast ekki á háu plani. Margt veldur því
enda nýtur þingið um þessar mundir lítils álits meðal umbjóð-
enda þeirra þingmanna sem á þingi sitja. Þjóðin hefur lítið álit á
þinginu og þingmenn verða að taka þann missi alvarlega.
Nú skyldu menn ætla að þingið sé ekki svo rofið úr öllu sam-
bandi sínu við þjóðina. Þingheimur finnur pressuna. Þótt þessi
dægrin umgangist þingmenn mest stuðningsmenn sína og við-
hlæjendur. Margir í hópi þingmanna eru nú að yfirgefa þingið,
hverfa frá vettvangi, sumir við skaddaðan orðstír, aðrir hverfa
þaðan með eftirsjá og hafa tapað trausti kjósenda. Þeim öllum
ætti þó að vera ljóst að á þeirri ögurstund sem nú vakir yfir
þjóðinni hefur aldrei verið brýnna en að menn nái saman, skjótt
og vel, í mörgum málum.
Það er beinlínis skylda þingmanna; sumir ganga svo langt að
segja að sú skylda ætti að vera æðri endurnýjun sem fyrirhuguð
er á umboði þingsins sem nú er í vændum. Þingið sem nú situr
sé í raun að flýja bæði vanda og ábyrgð. Þess heldur er ekki tími
fyrir þref og mótþróa. Og þá verða menn að hætta að líta á hina
staðbundnu og smáu hagsmuni og horfa á heildarhagsmuni.
Oft er kvartað yfir litlum samstarfsvilja milli meirihluta og
minnihluta. Er þá gjarnan vísað til þess að framkvæmdarvaldið
voki yfir þinginu og þar fáist engin mál unnin nema meirihlutans.
Þessu fylgist þjóðin með. Trúa þingmenn að slík vinnubrögð séu
það sem kjósendur kæra sig um? Vilja þeir leggja fyrir umbjóð-
endur sína framboð um fautaskap sem sérstakt kosningamál?
Bera þeir gæfu til að ganga til kosninga nú með þann yfirlýsta
vilja að sameinast í brýnum málum, semja sig til niðurstöðu til
framfara á miklum erfiðleikatímum?
Þjóðin fylgist með.
Þingmenn tæpir í tímaþröng:
Sundrung
í þingsölum
PÁLL BALDVIN BALDVINSSON SKRIFAR
Skoðaðu
Mín borg
ferðablað
Icelandair á
www.icelandair.is
Ólík sýn
Ólík er sýn þeirra Egils Helgasonar
og Sigurðar Einarssonar á fræga
skýrslu Seðlabankamannsins um mat
erlendra bankamanna á íslensku við-
skiptabönkunum frá febrúar á síðasta
ári. „Textinn ber þess vott að þar hafi
ritfær maður verið að verki,“ segir
Egill á síðunni sinni en
Sigurður er á öðru
máli. „Ég hef aldrei
á 25 ára starfsferli
mínum séð jafn
lélegt og illa skrif-
að plagg,“ er haft
eftir honum í DV.
Ekki hefur komið
fram
hver hélt um penna en Davíð Odds-
son er jú ritfær mjög. Grípum niður
í skýrsluna. „Ljóst er að áhyggjur af
Íslandi litast eingöngu af áhyggjum
af íslensku bönkunum, og talið að
fyrirferð þeirra í fjármálalífi Íslendinga
sé slík, að verði þeim hált á svelli þá
detti aðrir með þeim.“
Sagan
Sparisjóðabankinn, sem nú
heyrir sögunni til, byrjaði smátt
en stækkaði svo og stækkaði
og varð að endingu að engu.
Hann var stofnaður fyrir rúmum
tuttugu árum til að þjónusta
sparisjóðina og var mark-
miðið aðeins eitt; að
styrkja samkeppnis-
hæfni þeirra.
Eins og hinir
Sparisjóðabankamennirnir horfðu
á viðskiptabankana í kringum sig
stækka og vildu verða eins. Í nóvem-
ber 2006 kynntu þeir nýja framtíð-
arsýn sem byggði á að af-sparisjóða
sig. Vaxa átti utan sparisjóðakerfisins,
meðal annars með uppbyggingu
erlendis. Keypt var fyrirtæki sem
starfaði í Lettlandi og Lithá-
en. Og skrá átti Sparisjóða-
bankann í Kauphöllina. Til
þess kom þó aldrei.
bjorn@frettabladid.is