Morgunblaðið - 04.05.2006, Blaðsíða 26

26 FIMMTUDAGUR 4. MAÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
LÝÐRÆÐIÐ Á KLAFA
SÉRHAGSMUNA
Jón Baldvin Hannibalsson,fyrrverandi formaður Al-þýðuflokksins, skrifar um-
hugsunarverða grein hér í Morg-
unblaðið í gær í minningu John
Kenneth Galbraith. Í grein sinni
víkur Jón Baldvin að einni bóka
Galbraith, sem út kom 1992 og
segir:
„Sú bók staðfestir ekki einasta
gamalkunnar efasemdir höfund-
ar um það, hvert óbeizluð og eft-
irlitslaus markaðsöfl muni að
lokum leiða okkur, heldur hefur
bætzt við heldur bölsýnisleg
greining á endalokum amerísks
lýðræðis. Hann bendir á, að um
eða yfir helmingur kjósenda í
Bandaríkjunum mætir ekki á
kjörstað. Þar með hafa þeir gefið
upp alla von um að lýðræðið geti
lengur þjónað hagsmunum
þeirra. Fjármagnið virðist hafa
yfirtekið lýðræðið. Eignarhald á
fjölmiðlum er í höndum fáeinna
auðhringa og fjölmiðlum er í vax-
andi mæli beitt í þágu þeirra.
Frambjóðendur verða nauðugir
viljugir að beygja sig undir lög-
mál fjáröflunar kosningabarátt-
unnar. Þeir hafa ekki efni á að
styggja ráðandi öfl. Þeir eru
flestir keyptir menn. Lýðræðið
er múlbundið á klafa sérhags-
muna.“
Kannast fólk við eitthvað í
þessari lýsingu? Það er auðvitað
ljóst, að íslenzkt þjóðfélag er að
þróast á þennan veg.
Stóru fyrirtækjasamsteypurn-
ar á Íslandi, sem kaupa upp
meira og meira af eignum hér án
þess, að alþingismenn hreyfi legg
né lið, hafa meiri og meiri áhrif á
allt, sem gerist í þessu samfélagi,
m.a. vegna eignaraðildar að fjöl-
miðlum.
Það er augljóst, að stjórnmála-
menn, hvort sem er á landsvísu
eða í sveitarstjórnum, eru komn-
ir í þá stöðu, að þeir telja sig eiga
erfitt um vik. Þeir þurfa að leita
eftir fjárstuðningi í prófkjörum.
Hvert leita þeir? Stjórnmála-
flokkarnir þurfa að leita eftir
fjárstuðningi vegna starfsemi
sinnar.
Niðurstaðan verður augljós-
lega aukin áhrif þeirra, sem ráða
yfir peningunum. Þess vegna
hafði Galbraith rétt fyrir sér.
Það er verið að múlbinda lýðræð-
ið á klafa sérhagsmuna.
En hverjir veita því eftirtekt
og hverjir tala um það? Þá er
ekki að finna á Alþingi Íslend-
inga. Þar ríkir alger þögn um
þessi mál. Líka hjá eftirmönnum
Jóns Baldvins í stjórnmálahreyf-
ingu, sem telur sig vera hina einu
sönnu jafnaðarmannahreyfingu á
Íslandi. Hvers vegna?
Við erum á hættulegri leið og
tími til kominn að kjörnir fulltrú-
ar þjóðarinnar geri sér grein fyr-
ir því og öðlist kjark til þess að
nota það vald, sem þeir hafa.
Löggjafarvaldið.
SEX MILLJÓNIR BARNA
Nær sex milljónir barnadeyja ár hvert úr vannær-
ingu að því er fram kemur í frétt
í Morgunblaðinu í gær. Fyr-
irsjáanlegt er að markmið Sam-
einuðu þjóðanna um að minnka
hungrið í heiminum um helming
árið 2015 næst ekki. Þessar upp-
lýsingar koma fram í nýrri
skýrslu Barnahjálparsjóðs SÞ.
Skilgreining á vannæringu er
sú, að þar fari saman hungur og
endurteknar sýkingar. Af þeim
sökum þrífast börn illa, eru of
létt og ná ekki eðlilegri hæð.
Líkamsþyngd eins af hverjum
fjórum börnum undir fimm ára
aldri er talin of lítil.
Framkvæmdastjóri hjálpar-
sjóðsins segir að börn í Suðaust-
ur-Asíu, ekki sízt á Indlandi,
Bangladesh og í Pakistan, búi
næstum við stöðugt neyðar-
ástand.
Við Íslendingar höfum verið
að auka umsvif okkar á alþjóða-
vettvangi síðustu árin í krafti
aukinna efna okkur. Við höfum
sent fólk á Balkanskagann til
þess að hjálpa til við að halda
friðinn þar. Við höfum sent frið-
argæzluliða til Afganistan til að
stjórna flugvelli þar, þótt afleið-
ingarnar hafi orðið hörmulegar
fyrir tvær manneskjur, sem lítið
hefur verið fjallað um í íslenzk-
um fjölmiðlum. Við höfum sent
menn til Afganistan, í sérútbún-
um bílum, sem hafa haft vopn
um hönd.
Hvort er nú skynsamlegra fyr-
ir þessa fámennu þjóð, sem hef-
ur aldrei fengið þjálfun í vopna-
búnaði, að eyða peningum í þess
konar starf á alþjóðavetttvangi
eða leggja peningana í að koma í
veg fyrir vannæringu barna í
heiminum?
Er ekki alveg ljóst, að öll saga
þjóðar okkur leiðir til þeirrar
niðurstöðu, að við látum aðra um
vopnaburðinn en beinum þeim
fjármunum, sem við höfum yfir
að ráða til þess að hjálpa fátæku
fólki og vannærðum börnum?
Er þetta ekki jafn mikilvægur
þáttur í stefnumörkun okkar í
utanríkismálum og hver annar?
Hagsmunir lífeyrisþegahafa verið sniðgengnirá síðustu árum, aðmörgu leyti gróflega og
bera stjórnvöld stærsta ábyrgð á
þeirri þróun.“ Þetta sagði Stefán
Ólafsson, prófessor, á ráðstefnu um
skatta og skerðingar sem Lands-
samband eldri borgara (LEB), Al-
þýðusamband Íslands (ASÍ),
Bandalag starfsmanna ríkis og
bæja (BSRB), Starfsgreinasam-
band Íslands (SGS), Samiðn og Ör-
yrkjabandalag Íslands stóðu fyrir í
gær.
Stefán gerði skattbyrði og kaup-
máttarumræðuna að umtalsefni og
dró upp mynd af því að á sama tíma
og skattbyrðin hefði aukist mest á
tekjulægstu hópum samfélagsins
þá hefði kaupmáttaraukningin orð-
ið mest í tekjuhæstu hópunum.
Sagði hann skattaþróun hérlendra
stjórnvalda hafa keyrt niður kaup-
máttaraukninguna í lágtekjuhóp-
unum á sama tíma og hún hafi keyrt
upp kaupmáttaraukninguna í
hæstu tekjuhópunum. „Þessi þróun
segir okkur að það er ekkert til sem
heitir ein kaupmáttaraukning fyrir
alla í þjóðfélaginu. Skattakerfið
eins og það hefur verið að þróast
með rýrnun skattleysismarka á sl.
10 árum gerir það að verkum að
kaupmáttaraukning lágtekjufólks
var um 27% á þessum tíma, með-
altekjuhópar fengu 43,5% kaup-
máttaraukningu, en tekjuhæstu
hóparnir fengu tæplega 78% kaup-
máttaraukningu,“ sagði Stefán og
benti á að á sama tíma voru þeir
sem fengu minnstu kaupmáttar-
aukninguna með mestu skattana.
Sagði Stefán ljóst að ef ójöfnuður
haldi áfram á þessa leið verði Ísland
komið í hóp mestu ójafnaðarríkja í
OECD-löndunum og tekjuskipting
hérlendis farin að svipa æ meira til
þess sem þekkist í Bandaríkjunum.
Ríkið aðal lífeyrisþeginn
Í framhaldinu gerði Stefán líf-
eyriskerfið að umtalsefni og sagði
ljóst mega vera að ríkið væri í dag
aðal lífeyrisþegi lífeyrissjóðanna.
Með því sagðist hann eiga við að
sökum hinnar miklu tekjuskerðing-
ar hérlendis sem nemi á bilinu 60–
78% þá fari allt of stór hluti lífeyr-
isgreiðslna beint til ríkisins í stað
þess að nýtast ellilífeyrisþegum
sem skyldi. „Skerðingar og skattar
eyðileggja megnið af þeim ávinn-
ingi sem lífeyrisþegar ættu að vera
sem færðir voru inn í sk
inn,“ sagði Gunnhildur og
að samspil persónuafslá
skattprósentu ráði ska
mörkum og gegni því m
hlutverki í skattkerfinu. „
lega átti persónuafsláttur
lánskjaravísitölu sem up
tvisvar á ári, en ekki leið
þar til sú tenging var rofi
Hildigunnur og benti á að r
haft áhrif á skattleysism
tvennu móti, annars vegar
að breyta persónuafslætt
hins vegar með skatthlutfa
„Í raun hefur hluti verð
ar á tímabilinu 1988 til 20
skattlagður. Það þýðir að
hafa hækkað og einnig að
skattbyrði hefur lagst þyng
sem er með tekjur næst s
ismörkunum. Mjög hefur
sundur með launavísitölu o
leysismörkum án lífeyrissj
hefur haft það í för með sér
fleira fólk hefur verið me
umfram skattleysismörkin
þar af leiðandi að greiða sk
skattleysismörk fylgja lau
þá helst skattbyrðin óbreyt
sem laun hafa hækkað m
skattleysismörk þá hefu
byrðin verið að þyngjast
þétt,“ sagði Hildigunnur.
70% Dana með óskertar
en aðeins 1% Íslendi
Einar Árnason, hagfr
gerði þróun almannatrygg
umtalsefni í framsögu sinn
hann upp að bætur alman
inga hefðu breyst árið
fram að því miðuðust þær
markslaun og þróuðust ein
„En með lögunum var m
lægstu umsömdu launah
eða verðlag. Það þýðir að b
mannatrygginga hafa ekk
fylgja launum, en hefðu þ
meðallaunaþróun eins og la
talan mælir það væru tek
ing og grunnlífeyrir ása
greiðslum til ellilífe
rúmlega 11 þúsund krónu
en þær eru núna. Hefðu a
tryggingar hins vegar þró
að fá úr lífeyrissjóðum. Við héldum
að lífeyrissjóðirnir væru fyrir fólkið
og til að bæta hag þess, en í stað
þess fer þetta aðallega í það að losa
ríkið undan útgjöldum vegna al-
mannatrygginga,“ sagði Stefán og
tók fram að ávinningurinn sem
kæmi út úr lífeyrisgreiðslum væri
sorglega lítill.
Stefán vitnaði að lokum í nýlega
skýrslu OECD um lífeyriskjör þar
sem borin eru saman kjör aðildar-
ríkjanna. „Niðurstöðurnar þar eru
þær að íslenskur verkamaður með
meðaltekjur í dag sem vinnur í 45
ár og fer síðan á fullan lífeyri úr líf-
eyrissjóðum og fær frá almanna-
tryggingum að teknu tilliti til
skatta og skerðingar verður með
um 66% af meðaltekjum sínum á
starfsferlinum. Á sama tíma er
meðaltalið fyrir öll OECD-ríkin
69%. Þetta sýnir því að lífskjör Ís-
lendinga verða samkvæmt þessu
undir meðallagi,“ sagði Stefán og
tók fram að þetta væri ein af afleið-
ingunum af skerðingarreglunum.
Skattleysismörk setið eftir
„Sé litið á breytingar á skattkerf-
inu frá því staðgreiðslukerfið var
tekið upp árið 1988 má ljóst vera að
skattleysismörkin hafa setið eftir,
hvort sem miðað er við verð-
lagsþróun eða launaþróun, sem
kemur hlutfallslega verst niður á
lágtekjufólki. Einnig að stað-
greiðsluhlutfall hefur verið lækkað
á meðan skattleysismörkin hafa á
tímum setið eftir eða haldist
óbreytt. Það hefur haft í för með
sér að skattbyrði lágtekjufólks hef-
ur aukist mun meira heldur en há-
tekjufólks,“ sagði Hildigunnur
Ólafsdóttir, hagfræðingur BSRB,
en í erindi sínu ræddi hún almennt
um íslenska skattkerfið.
Rifjaði hún upp að núgildandi
skattkerfi hafi verið komið á árið
1988, en þá var horfið frá fjölþrepa-
kerfi sem áður var við lýði. „Tekin
var upp ein samræmd skattpró-
senta 35,2% og var persónuafslátt-
ur hækkaður úr 60 þúsundum
króna í 152 þúsund á ári til að koma
til móts við alla frádráttarliðina
Fullt var út úr dyrum á ráðstefnu um skatta og skerðingar sem fram fór í Öskju í gær. Meðal gesta voru
fylkingarinnar, Hildigunnur Ólafsdóttir, hagfræðingur BSRB, Margrét Margeirsdóttir, formaður LEB
maður BSRB, Rannveig Guðmundsdóttir alþingismaður og Árni Gunnarsson, fyrrverandi framkvæmd
Skattar og skerð
eyðileggja ávinn
af lífeyrisgreið
Eftir Silju Björk Huldudóttur
silja@mbl.is : 2+ 

# 



*2&, &$

$3

*2

$3 %
,4%$

$3 &$+
,%2&,,
5
$%,7
8$$

"%2$8 

"%2$8  &$&%
5
,*%99(12
$