Morgunblaðið - 10.06.2006, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. JÚNÍ 2006 43
UMRÆÐAN
q q q q q q q q q q q q q q q q
q q q q q q q q q q q q q q q q
q q q q q q q q q q q q q q q q
q q q q q q q q q q q q q q q q
Opnun í Ljósafossstöð
laugardaginn 10. júní kl. 13.00
M
IX
A
•
fí
t
•
6
0
3
1
1
Með aðstoð Alþjóðahússins hefur Landsvirkjun efnt til sýn-
ingar sem hlotið hefur nafnið „Perspekti“ þar sem kynnt eru
verk nokkurra listamanna sem eru af erlendu bergi brotnir.
Þeir eiga það sammerkt að tilheyra nú íslensku samfélagi
og telja list sína hafa orðið fyrir áhrifum af dvölinni hér. Þá
eru jafnframt á sýningunni tvær myndasýningar ásamt texta
sem lýsir samspili ólíkra þjóða.
Perspekti
Ísland í augum innflytjenda
Alice Olivia Clarke • Amy Clifton • Glenn Barkan • Jacqueline Downey • Claudia Mrugowski • Timour Fastovski • Denni Karlsson
Markús Meckl og nemendur hans við Háskólann á Akureyri
Kórsöngur: klukkan 14.00 munu Lögreglukór Reykjavíkur
og kvennakórinn Ljósbrá syngja nokkur lög.
Spennandi sumar framundan hjá Landsvirkjun
Nánari upplýsingar á www.landsvirkjun.is og í síma 515 9000.
Sýningin er opin í sumar frá 13–17 virka daga og 13–18 um helgar.
ÍSLENSKA hugtakið menning
er óttaleg markleysa, því miður,
enda er það nær takmarkalaust ef
það er tekið bókstaflega. Eitt sinn
þegar ég ætlaði að taka það fyrir
beina þýðingu á latneska hugtak-
inu kúltúr, ritað cultura á þeirri
tungu og þýðir rækt – var mér
andmælt kröftuglega á þeirri for-
sendu að íslenska heitið menning
næði ekki einasta yfir jákvæðar
mannlegar athafnir eins og mann-
rækt heldur og allar mannlegar
athafnir. Þannig mundi það falla
undir menningu að sprauta sig
með eiturlyfjum, nauðga afkvæmi
sínu, berja maka sinn og myrða
sína nánustu.
Slík útþynning á einu ágætu
hugtaki er dæmigerð fyrir þá sem
þora ekki að tala fyrir gildismati
af neinu tagi af ótta við að ganga í
berhögg við hreina afstæðishyggju
sem þeir telja eina réttmæta tján-
ingarmáta lýðræðisins. Skoð-
analeysi er tekið fyrir umburð-
arlyndi og smekkleysi verður tákn
um takmarkalausa víðsýni. Undir
þessum formerkjum hafa menn
talað í áratugi um Ríkisútvarpið
án þess að þurfa að nefna einu
orði það sem mestu máli skiptir;
sjálft innihaldið.
Öllu púðri í umræðunni er eytt í
form og fjármál stofnunarinnar án
þess að nokkurn tíma sé vikið að
því hve RÚV ber af öðrum stöðv-
um, með fullri virðingu fyrir þeim
tilraunum sem svokallaðar „frjáls-
ar“ útvarpsstöðvar ástunda og eru
góðra gjalda verðar út af fyrir sig.
Það er bara ekki hægt að bera
saman Ríkisútvarpið og aðra ljós-
vakamiðla frekar en hægt er að
taka matsölustað með stjörnu frá
Michelin og tala um hann í sömu
andrá og hamborgarabúllu, hversu
frægur, fínn og þarflegur sem
slíkur skyndibitastaður er að öðru
leyti.
Að rugla saman eigindaflokkum,
kategoríum, er til marks um
menningarlega fötlun og blindu á
samfélagslega þekkingarskipan.
Frjálsu útvarpsstöðvarnar eru í
samkeppni innbyrðis en ekki við
RÚV því þær byggja ekki á þeim
grunni sem þeirri stofnun er sett-
ur. Allt tal um að þær geti tekið
við hlutverki hennar er úr lausu
lofti gripið. Enginn annar ljós-
vakamiðill hefur sýnt raunveru-
lega viðleitni til að takast á við
menningu og menningargeymd í
dagskrárgerð sinni þótt Stöð 2 og
NFS sinni stundum fréttaflutningi
af því sviði ef um ábatavon eða
vinargreiða er að ræða.
Það er aðeins á einum stað sem
leiðir RÚV og frjálsu ljós-
vakamiðlanna liggja saman. Það er
í Rás 2, andsvari gömlu Gufunnar
við Keflavíkurstöðinni sálugu. Þar
hafa forsvarsmenn frjálsu útvarps-
stöðvanna vissulega ýmislegt til
síns máls; Rás 2 er of lík Bylgj-
unni, svo dæmi sé tekið. En í stað-
inn fyrir að selja rásina, eins og
kaupmennirnir á Alþingi vilja ólm-
ir, má hugsa sér að starfslið rás-
arinnar geri ögn menningarlegri
kröfur til sjálfs sín með aukinni
víðsýni og axli til dæmis ábyrgð á
heimstónlistinni. Það er eins og
Andreu og félögum komi sjaldan í
hug Buena Vista, Youssou N’Do-
ur, Souad Massi, Lhasa de Sela,
Radio Tarifa eða Yuichiro Fuji-
moto og sérstæður bakgrunnur
þeirrar alþýðumenningar sem
liggur að baki svo fágætri tján-
ingu.
Í stað saknaðarkenndrar upp-
dráttarsýki í hálfrar aldar rokk-
bylgju sem er farin að hökta fyrir
allmörgum árum af elli og end-
urtekur sig í dapurlegri síbylju
ístruskotinna skallapoppara bíður
Alþjóðahúsið við Hverfisgötu eftir
tækifæri til að kynna hvað þar búi
tónlistarlega undir sprækri og
marglitri menningarregnhlíf.
Manni er til efs að þar eigi út-
brunninn Hank Williams eða ör-
þreyttur Van Morrison eins greið-
an aðgang að hjörtum manna og
þeirra sem ólust upp við Keflavík-
urútvarpið einvörðungu.
Það er með öðrum orðum hægð-
arleikur að snúa Rás 2 upp í öfl-
ugt og lifandi fjölmenningarútvarp
með gagnvirkum og gefandi sam-
félagsáherslum í bland við fjöl-
breytilegri tónlist en nokkru sinni
hefur hljómað hérlendis á öldum
ljósvakans. Slík útvarpsstöð gæfi
okkur ekki aðeins dýrmæta innsýn
í menningarheim nýrra og fram-
andi samlanda heldur mundi hún
hrista af sér í einu vetfangi alla
gagnrýni um óréttmæta sam-
keppni við frjálsu útvarpsstöðv-
arnar.
En hvað stendur slíkri úrvals-
lausn fyrir þrifum? Vantrú og ekk-
ert annað en vantrú ráðamanna á
íslenskri menningu að viðbættri
vantrú íslenskra listamanna á því
að hægt sé að snúa þessum sömu
ráðamönnum frá villu síns vegar.
Reyndar hlýtur maður að spyrja:
Hvar eru Beethoven, Wagner, Jón
Leifs eða Dylan þessa lands; tón-
listarmenn með sannfæringarkraft
sem þora að hitta þingmenn í
hjartastað? Hvar eru Ibsen,
Strindberg, Laxness og Pinter
okkar ágæta útskers sem ættu
fyrir löngu að vera búnir að
munda logandi pennann til varnar
fjöreggi íslenskrar menningar?
Án RÚV er ákveðinni kjölfestu
kippt undan hvoru tveggja,
gróskumiklu tónlistar- og leiklist-
arlífi, þótt fyrrnefnda greinin sé
sýnu verr sett án fulltingis miðils-
ins. Eigum við að trúa því að lista-
menn séu þær lurður að þeir kjósi
fremur að híma úti í horni og naga
á sér skottið en snúa saman bök-
um til að koma vitinu fyrir menn-
ingarsnauða og samansaumaða
fjandmenn Ríkisútvarpsins?
Útvarpið og örlög þess
Halldór Björn Runólfsson skrif-
ar um stöðu Ríkisútvarpsins ’Það er bara ekki hægtað bera saman Rík-
isútvarpið og aðra ljós-
vakamiðla …‘
Halldór Björn
Runólfsson
Höfundur er listfræðingur
og íslenskur skattgreiðandi.