Morgunblaðið - 25.07.2006, Síða 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 25. JÚLÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
ÍSLENZKAN OG ÚTVARPSLÖG
Ágúst Guðmundsson, kvikmynda-gerðarmaður og forseti Banda-lags íslenzkra listamanna,
skrifar grein í Morgunblaðið í gær og
fjallar þar um óæskileg áhrif sjón-
varps á Íslandi á íslenzka tungu.
Ágúst bendir á að sjónvarpið bregði
oftar fyrir sig amerískunni en öðrum
tungumálum. „Það er meira kanasjón-
varp á Íslandi nú en á dögum sjálfs
kanasjónvarpsins,“ segir Ágúst og má
það til sanns vegar færa.
Formaður BÍL hefur áhyggjur af
því að ensk áhrif, sem gætir ekki sízt
í máli yngra fólks, séu að verða álíka
vandamál og dönskusletturnar fyrir
tveimur öldum.
Ágúst Guðmundsson varpar fram
þeirri hugmynd að í stað þess að taka
gjald af sjónvarpsstöðvum fyrir afnot
af sjónvarpsrásum, verði gerð sú
krafa á hendur þeim að þær „sinni
innlendri dagskrá svo sómi sé að“. Og
Ágúst segir jafnframt: „Hugmyndin
er einföld: Til að fá að sjónvarpa á Ís-
landi þarf að sýna innlent efni að ein-
hverju marki og kosta til þess
ákveðnum fjármunum.“
Gjaldtaka fyrir afnot af sjónvarps-
rásum er sérstakt mál, sem óþarfi er
að blanda saman við kröfur til þess að
sjónvarpsstöðvar sýni íslenzkt efni.
Raunar má spyrja hvort öll skilyrði
séu ekki fyrir hendi nú þegar, í nú-
gildandi útvarpslögum, til að hrinda
hugmynd Ágústs Guðmundssonar í
framkvæmd. Í útvarpslögum segir,
eins og Ágúst nefnir í grein sinni:
„Útvarpsstöðvar skulu stuðla að al-
mennri menningarþróun og efla ís-
lenska tungu. [...] Sjónvarpsstöðvar
skulu kosta kapps um að meiri hluta
útsendingartíma sé varið í íslenskt
dagskrárefni og annað dagskrárefni
frá Evrópu.“
Þar eru ennfremur ákvæði um að
minnst 10% af útsendingartíma eða
minnst 10% af dagskrárfé sé varið til
„evrópskra verka sem framleidd eru
af sjálfstæðum framleiðendum“. Þessi
ákvæði eru í samræmi við Evrópulög
og beinlínis til þess hugsuð að vinna
gegn hinni amerísku síbylju.
Í lögunum segir jafnframt að út-
varpsréttarnefnd hafi eftirlit með því
að sjónvarpsstöðvar uppfylli þessar
skyldur sínar. Útvarpsréttarnefnd
getur m.a. áskilið að faggilt skoð-
unarstofa staðfesti skýrslur sjón-
varpsstöðva um hlut íslenzks og evr-
ópsks efnis og efnis frá sjálfstæðum
framleiðendum.
Staðreyndin er hins vegar sú, að
útvarpsréttarnefnd hefur ekki sýnt
sjónvarpsstöðvunum neitt aðhald að
þessu leyti. Í Noregi birtir Media-
tilsynet, sem er stofnun hliðstæð út-
varpsréttarnefnd, árlega skýrslu þar
sem farið er yfir hvernig sjónvarps-
stöðvarnar standa sig í að framfylgja
skilyrðum laga um dagskrárinnihald.
Þær, sem ekki fara að lögum, fá að-
vörun – og opinbera gagnrýni, sem
þær verða að svara. Nú er rætt um að
Mediatilsynet geti einnig beitt sjón-
varpsstöðvar sektum, fari þær ekki að
þeim skilyrðum, sem eru sett fyrir
sjónvarpsleyfi þeirra.
Það liggur auðvitað í augum uppi
að dagskrá flestra sjónvarpsstöðva á
Íslandi uppfyllir engan veginn skil-
yrðið um að meirihluti dagskrár sé ís-
lenzkt eða evrópskt efni. Þegar horft
er á sumar þeirra er ekki einu sinni
með mjög góðum vilja hægt að álykta
að slíkt sé „kappkostað“, hvað þá að
þær telji það hlutverk sitt að efla ís-
lenzka tungu.
Er ekki orðið tímabært að halda
sjónvarpsleyfishöfum við efnið?
BEÐIÐ EFTIR HAGSBÓTUM?
Viðræður nokkurra helztu aðildar-ríkja Heimsviðskiptastofnunarinn-
ar (WTO) um lækkun tolla og afnám við-
skiptahindrana sigldu í strand í gær.
Eins og stundum fyrri daginn voru það
tollar, niðurgreiðslur og ríkisstyrkir í
landbúnaði, sem strandaði á. Hver er
nákvæmlega sökudólgurinn í málinu fer
eftir því á hvern er hlustað; Bandaríkin
kenna Evrópusambandinu um og öfugt,
þróunarríkin kenna iðnríkjunum um
o.s.frv. Almennt talað er þó vandinn sá
að hin efnuðu iðnríki eru treg til að
hætta stuðningi við óhagkvæman land-
búnað sem biður um vernd fyrir sam-
keppni.
Alls óvíst er hvenær þráðurinn verður
tekinn upp að nýju í Doha-viðræðunum
svokölluðu. Það verður að minnsta kosti
ekki næstu mánuðina, kannski ekki fyrr
en eftir einhver ár.
Í umræðunum um matvælaverð hér á
landi að undanförnu hafa talsmenn
landbúnaðarins sagt að það beri að bíða
þeirra breytinga, sem verði með nýju
WTO-samkomulagi, en lækka ekki tolla
og ríkisstyrki einhliða. Er ástæða til að
bíða, nú þegar fullkomin óvissa ríkir um
það hvenær Doha-viðræðunum lýkur?
Stjórnmálamenn – ekki bara á Ís-
landi, heldur víða um lönd – stilla við-
ræðum um fríverzlun gjarnan þannig
upp að stærstu hagsmunirnir liggi í
auknum útflutningi. Ef Ísland fái til
dæmis það baráttumál sitt fram, að nið-
urgreiðslum og ríkisstyrkjum verði
hætt í sjávarútvegi í öðrum löndum og
dregið úr tollvernd, sé það mikið hags-
munamál fyrir Ísland og Íslendinga. Á
móti neyðumst við hins vegar til að færa
þær fórnir að draga úr tollum og rík-
isstuðningi innanlands við óhagkvæmar
atvinnugreinar á borð við landbúnað.
En það sé verð sem sé þess virði að reiða
fram af því að hagsmunirnir af auknum
útflutningi séu meiri.
Eins og mál standa nú blasir hins veg-
ar við að íslenzka þjóðarbúið og íslenzk-
ur almenningur myndi græða miklu
meira á því að fella niður tolla á land-
búnaði en að íslenzkur sjávarútvegur
öðlaðist ný sóknarfæri einhvers staðar
erlendis. Langstærstur hluti íslenzkra
sjávarafurða er hvort sem er seldur á
engum eða mjög lágum tollum í helztu
markaðslöndum okkar. Niðurfelling
landbúnaðartollanna myndi hins vegar
skila neytendum gríðarlegum hagsbót-
um strax, eins og skýrsla Hallgríms
Snorrasonar, hagstofustjóra og for-
manns matarverðsnefndar forsætisráð-
herra, sýndi fram á. Og tekjur ríkissjóðs
myndu aukast, þrátt fyrir niðurfellingu
tolla, sem myndi gera kleift að auðvelda
bændum að laga sig að breyttu sam-
keppnisumhverfi.
Þegar síðasta samningalota innan
WTO – sem þá hét reyndar GATT – var
að komast á lokastig árið 1992 ályktuðu
stjórnir Bændasamtaka Íslands og Bún-
aðarfélagsins að hafna ætti þeim samn-
ingsdrögum sem þá lágu fyrir. Þau
myndu leiða til stórfellds samdráttar í
búvöruframleiðslu og jafnvel myndu
heil byggðarlög leggjast í eyði. Varð það
raunin? Hefur ekki íslenzkur landbún-
aður haft gott af samkeppninni, ef eitt-
hvað er, jafnvel þótt hún sé ennþá afar
takmörkuð? Er eftir einhverju að bíða
að hann fái meiri samkeppni?
Jarðfræðingar telja að geysi-legt magn af olíu geti verið ásjávarbotni við vestanvertGrænland og einnig við aust-
urströndina. Heimastjórnin í Nuuk
hefur nú í fjórða sinn boðið út heim-
ildir til olíufélaga sem vilja stunda
leit á svæðinu en fyrri boranir árin
1976, 1977 og 1990 báru ekki nægi-
legan árangur, of lítið fannst til að
talið væri hagkvæmt að hefja
vinnslu. Samningaviðræður um
framtíðarstöðu Grænlands í kon-
ungsríkinu standa nú yfir á milli
danskra og grænlenskra yfirvalda og
bendir margt til að þær geti orðið
harðar, að tekist verði á um olíu-
gróðann.
„Niðurstöður margra rannsókna á
hugsanlegri olíuvinnslu á Disko-Nu-
ussuaq-svæðinu hafa verið mjög
uppörvandi,“ sagði í yfirlýsingu Jør-
gen Wæver Johansen, ráðherra hús-
næðismála, samfélagsinnviða og hrá-
efna, þ.á m. olíuvinnslu, í
heimastjórninni fyrir skömmu. Hann
sagði margar vísbendingar vera um
að olía væri í landgrunni svæðisins
og fagnaði mjög auknum áhuga olíu-
fyrirtækja á Grænlandi. Áhuginn
væri meðal annars mikill vegna þess
að verðið á leitarheimildum væri lágt
í ljósi þess að enn hefði ekki fundist
nein vinnanlega olía við landið. All-
mörg fyrirtæki hafa þegar keypt
gögn jarðvísindamanna sem hafa
rannsakað svæðið og fara nú yfir
þau.
Aukinn áhugi vegna
hækkandi olíuverðs
Ljóst er að hafísinn mun torvelda
vinnsluna. Hins vegar hefur hækkun
olíuverðs valdið því að æ fleiri sýna
svæðinu nú áhuga og frekari bráðn-
un hafíss vegna hækkandi hitastigs á
jörðinni mun auðvelda vinnsluna.
Magnið gæti verið mikið og hratt
vaxandi eftirspurn í heiminum vegna
aukinna þarfa Kína og Indlands fyrir
olíu á sinn þátt í að menn horfa nú
meira til heimskautssvæðanna en áð-
ur. Einnig kemur til óvissa vegna
átaka víða í Mið-Austurlöndum þar
sem langmest er af olíulindum í
heiminum.
Árið 2005 fékk kanadíska fyrir-
tækið EnCana leitarrétt á stóru
svæði vestur af Nuuk og hyggst
byrja að bora árið 2008 á svæði þar
sem gætu verið um tveir milljarðar
fata af olíu og gasi. Hafsvæðið sem
boðið var út í liðinni viku er um
92.000 ferkílómetrar og er út af
Disko-flóa við miðbik vesturstrand-
arinnar. Svæðinu er skipt í átta
minni svæði sem boðin voru út hvert
fyrir sig. Fjöldi fyrirtækja frá bæði
Evrópu og Bandaríkjunum hefur að
sögn stjórnvalda sýnt áhuga en ekki
hefur verið gefið upp hvaða fyrir-
tæki er um að ræða. Leggja verður
fram formlegt tilboð í síðasta lagi 15.
desember og verður skýrt frá því í
mars 2007 hver þeirra hafi hreppt
réttinn til leitar.
Við vesturströnd Grænlands er
talið að á hafsbotni geti verið álíka
mikið af olíu og í öllum lindum Norð-
ursjávarins sem skiptast milli Nor-
egs, Bretlands og Danmerkur. Og í
skýrslu bandarískra jarðvísinda-
manna árið 2001 var sagt að við
norðausturströndina gætu auk þess
verið birgðir er næmu allt að 110
milljörðum fata en sjávardýpi er þar
aðeins 100–200 metrar. Myndi þetta
magn við norðausturströndina vera
um helmingur þekktra birgða í Sádi-
Arabíu sem er stær
íu í heiminum.
Danir vilja að h
hugsanlegri olíuvin
land renni í ríkissjó
að lækka árleg fra
Grænlendinga sem
milljarða danskra
svararum 36 milljö
ekki er eining meða
málaflokka um það
unin á framlögunum
margir Grænlendin
aðurinn renni óskip
Áðurnefndur rá
Johansen, er í
Hann kom fram í
danska ríkissjónva
dag, ásamt Jørn S
irmanni hráefnas
lands. „Tekjur
framtíðinni orðið
munu renna til sam
landi, um það ríki
getur spurt hva
stjórnmálamann se
nokkurn veginn
sagði Wæver Johan
Áhyggjur af umh
Eitt af því se
áhyggjur af er umh
vinnslu á heimska
bent á að lífríkið
kvæmt en heimastj
ur sett strangar re
veg fyrir að meng
geti valdið fiskum
Ilulissat-skriðjökull
nefndan fjörð sem
Diskó-flóa, er á skr
ingarstofnunar Sam
yfir óvenjulega nát
varðveita.
Greenpeace-samt
verndarsamtökin
Fund hafa þegar
því að olíuleit gæti
hvölum, skelfiski
svæðinu. Stjórnvöld
að vera vel á varð
að tekjurnar af o
sköpum fyrir hina 5
lands.
Deilt um olíugró
framtíðarinnar
Hefjist umtalsverð olíuvinnsla á sjávarbotni við Grænland mun
umskiptum á hag þjóðarinnar. En Danir vilja að þá verði dregi
lögum þeirra til Grænlendinga. Kristján Jónsson kynnti sér






 

 

  


 



   !
"# !
$%&
'
()*%

 
kjon@mbl.is