Morgunblaðið - 08.08.2006, Blaðsíða 44

44 ÞRIÐJUDAGUR 8. ÁGÚST 2006 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
Þriðjudagstónleikar
í kvöld kl. 20.30
Um bjartar nætur...
Auður Gunnarsdóttir sópran og
Andrej Hovrin píanó
Sieben frühe Lieder eftir Alban Berg, fjögur
sönglög opus 36 og 37 eftir Jean Sibelius,
Seks sanger opus 48 eftir Edvard Grieg og
sönglög opus 4 og 14 eftir Sergei
Rachmaninoff.
Listasafn Sigurjóns Ólafssonar,
Laugarnestanga 70, 105 Rvk.
www.lso.is - lso@lso.is
PÚLIÐ, sjálfsafneitunin og lúslágu
launin (a.m.k. í peningum) sem
fylgja því sjálfskapaða meinlæti að
spila í atvinnustrengjakvartett höfð-
ar greinilega ekki til karla í dag.
Ólíkt því sem ríkti fram á miðja síð-
ustu öld fer að verða leitun á hrein-
um karlafereykjum, meðan kvart-
ettar alskipaðir konum verða æ
tíðari.
Einn slíkur kom fram í Neskirkju
á mánudaginn var. Að vísu stóð at-
vinnumennskan varla á fullreyndum
grunni, því hinn kanadíski Quartetto
Constanze hefur aðeins starfað í tvö
ár og meðlimirnir útskrifuðust fyrst
í vor úr Konunglega tónlistarháskól-
anum í Toronto. Þar að auki gæti QC
þurft að verða sér úti um annan sel-
lista, því Ingunn Hallgrímsdóttir
hyggst á næstunni stunda nám hjá
Gunnari Kvaran og við Háskóla Ís-
lands.
Hópurinn lagði af stað með
Strengjakvartett Haydns Op. 33 nr.
2, „Glens-kvartettnum“ svokallaða –
vegna óvæntrar ítrekunar stefsins í
bláenda lokaþáttar eftir dágóða al-
þögn. Ku hann saminn út af veðmáli
höfundar er ábyrgðist að hlustendur
færu að klappa áður en flutningi
væri lokið(!). QC lék stykkið full
sætlega að mínum smekk, með hálf-
tilgerðarlegum eftirreigingum í ör-
mótun og skrýtnum drykkjusvola-
legum glissando-rennslum í
Scherzói (II) sem mér þótti hæpið að
væru fyrirskrifuð.
Vissi það ekki beinlínis á gott. En
þá vænkaðist hagur strympu. Mors
et vita, Bartókleitur kvartett Jóns
Leifs frá 1939, naut sín að fullu í
skínandi góðri túlkun, og gustaði
mikinn að La muerte del Angel
Astors Piazzollas í úts. Josés Braga-
tos í krómuðum kaffibarastíl með
blóðheitum argverskum vampýru-
innskotum.
Dagskráin lumaði á lítilli stórfrétt
eftir hlé – hugsanlegum heims-
frumflutningi „Kansas“ kvartettsins
(1962) eftir Thordur John William
Swinburne, son Sveinbjörns Svein-
björnssonar þjóðsöngshöfundar.
Þórður (1891–1984) settist skv. tón-
leikaskrá að í Kanada eftir her-
mennsku í fyrri heimsstyrjöld er tók
svo á hann að hann varð aldrei sam-
ur maður. Þó ekki skuli það vefengt
– tugþúsundir hlutu sömu örlög úr
þeim vitfirringi – þá gat ég ekki var-
izt þeirri hugsun að upplýsingin
gegndi því aukahlutverki að skýra ef
ekki afsaka það sem á eftir kom.
Raunar kvað óljóst hvort verkið hafi
áður verið flutt; handritið fannst
fyrr á þessu ári meðal muna í vörzlu
afkomenda.
Kvartett Þórðar var leikinn af
auðheyrðri alúð og því hverfandi lík-
ur á öðru en að beztu hliðar hans
hafi skilað sér með ágætum. Hins
vegar sló mann óneitanlega að hið
aðeins kortérslanga verk virtist 150
árum of seint á ferðinni. Því þó að
tónlistin væri hin áheyrilegasta og
skrifuð af kunnáttu (stuttleikans
vegna reyndi að vísu ekki mikið á úr-
vinnslu), þá bar stíllinn almennt
sterkan keim af þýzkri snemmróm-
antík – og reyndar allt aftur í vín-
arklassík í Mozart-skotna lokaþætt-
inum.
QC lauk kvöldinu með Strengja-
kvartett nr. 3 (1842) eftir sjálfan
oddseta frumleikans, Robert Schu-
mann. Af ekki eldri músíköntum að
vera gegndi furðu hvað túlkunin var
þroskuð, ekki sízt í hæga III. þætt-
inum er dýpkaði stórum við smekk-
lega slétttónbeitingu. Innlifun
stúlknanna var í heild slík að hlust-
andinn tók margan innvortis fjör-
kipp. Kastaði þó tólfum í eldspræka
lokaþættinum sem reyndist rytm-
ískt vítamín af æðstu sort og sópaði
burt öllum fordómum um að smell-
andi hrynskerpa sé einkavigi karla.
Bráðfallegt aukalagið var sagt
kanadískt þjóðlag, en hljómaði í mín-
um eyrum frekar skozkulegt en í
anda t.a.m. draveur-söngva fransk-
kanadískra skóghöggvara.
Kræfur kvennakvartett
TÓNLIST
Neskirkja
Strengjakvartettar eftir Haydn, Jón Leifs,
Piazzolla/Bragato, Þórð Sveinbjörnsson
Swinburne og Schumann. Quartetto Con-
stanze (Catherine Cosbey og Michelle
Zapf-Bélanger fiðla, Katya Woloshyn
víóla og Ingunn Hallgrímsdóttir selló).
Mánudaginn 31. júlí kl. 20.
Kammertónleikar
Ríkarður Ö. Pálsson
ÍSLAND nefnist merkileg sýning
sem nú stendur yfir í Myndasal
Þjóðminjasafns Íslands. Þar eru
ljósmyndir eftir Englendinginn
Mark Watson (1906–1979) og
Þjóðverjann Alfred Ehrhardt
(1901–1984). Ljósmyndirnar, sem
eru svarthvítar, voru teknar hér á
landi árið 1938 en af þeim má ráða
að myndasmiðirnir hafa séð landið
mjög ólíkum augum. Ehrhardt er
þekktur listamaður af Bauhaus-
skólanum sem kom hingað í list-
rænum tilgangi og í leit að
ósnortnu „frumlandslagi“. Watson
var af aðalsættum með ljós-
myndun sem áhugamál og í hans
huga var Ísland nokkurs konar
draumaland sem hann hafði lengi
þráð að heimsækja og tók raunar
ástfóstri við. Framlag hans til ís-
lenskrar menningar er einstakt,
eins og fram kemur í sýning-
arskrá.
Myndir Watsons, teknar í
Skaftafellssýslum og í Skagafirði,
endurspegla sýn ferðalangsins og
hafa yfir sér heimildablæ: við
sjáum myndir af starfandi fólki,
ýmsum mannvirkjum, far-
arskjótum og öðrum ferðalöngum.
Landslagsmyndir eru af róm-
antískum toga með áherslu á stór-
brotinn himinn og smæð mannsins
andspænis náttúrunni. Mann-
lausar landslagsmyndir eru hlut-
fallslega fáar. Landslagið birtist
einkum sem umhverfi mannsins,
sem hann byggir eða nýtir á ein-
hvern hátt eða ferðast um.
Watson hafði glöggt auga fyrir
myndbyggingu og áhugaverðu
myndefni en gildi verka hans felst
ekki síst í persónulegri innlifun og
augljósri hrifningu á landi og þjóð.
Hann bar varðveislu íslenskra
menningareinkenna fyrir brjósti
og sendi m.a. umtalsverða upphæð
til viðgerðar á Glaumbæ í Skaga-
firði auk annars stuðnings.
Í verkum Ehrhardts er mað-
urinn hvergi sjáanlegur. Þar eru
náttúruöflin og mótunaráhrif
þeirra í fyrirrúmi í myndum af
hverahrúðri, hrauni og bergmynd-
unum af ýmsu tagi. Nærmyndir af
hraunsprungum og stuðlabergi
einkennast af skörpum and-
stæðum ljóss og skugga og hvöss-
um línum. Mjúk og ávöl form eru
dregin fram í nærmyndum af
veðruðu móbergi og dropa-
steinum. Það er hið hrjúfa yf-
irborð og áferð landsins sem vek-
ur áhuga Ehrhardt en í
landslagsmyndum, þar sem sjón-
arhornið er víðara en í nærmynd-
unum, fangar hann hrikaleika há-
lendisins, jökulár, grýtt land og
úfna fossa. Í mynd af sléttu Mý-
vatni speglast áferð skýjanna.
Ehrhardt beinir sjónum og linsu
að afmörkuðum þáttum, svo sem í
áhrifaríkri mynd af Gullfossi þar
sem vatnið steypist fram af foss-
brúninni, ofan í úðann.
Meitluð myndbygging auk
áherslu á frumformin í anda Bau-
haus-stílsins veldur því að verkin
minna mörg á afstraktmyndir.
Myndhugsunin, sem sækist eftir
ákveðnum hlutföllum og samleik
misstórra flata, mótar og dregur í
senn dám af sýn hans á landið
sem vettvang „byggingareininga“
sem mótast hafa af jarðeðl-
isfræðilegum lögmálum.
Sýningin í Þjóðminjasafninu
varpar ljósi á ólíkar nálganir í
ljósmyndun. Sú aðferð að tefla
saman tveimur ljósmyndurum og
undirstrika jafnframt andstæður í
sýn þeirra á landið, er óvenjuleg
og eykur á gildi sýningarinnar.
Þar mætast ekki aðeins mismun-
andi áherslur í ljósmyndatækni,
heldur einnig í hugmyndafræði.
Verk Ehrhardts eru unnin á
listrænum og formfræðilegum for-
sendum en þar á sér jafnframt
stað rökleg, jarðfræðileg skráning
eða rannsókn. Skráning Watsons
er sprottin af sögulegum áhuga og
rómantískum hugmyndum. Inn-
byrðis samband myndanna ein-
kennist af ákveðinni spennu sem
sýningargestir geta dregið
skemmtilegar og fróðlegar álykt-
anir af, m.a. um eiginleika ljós-
myndarinnar.
Túlkun
á landi
MYNDLIST
Þjóðminjasafn Íslands
Mark Watson og Alfred Ehrhardt.
Til 24. september 2006.
Ísland
Anna Jóa
Eins og ráða má af myndum Marks Watsons og Alfreds Ehrhardts hafa þeir séð landið mjög ólíkum augum.