Morgunblaðið - 29.09.2006, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 29. SEPTEMBER 2006 37
ÞAÐ VAR dimmleitt bréfið sem
Ómar Ragnarsson sendi þjóðinni
með Morgunblaðinu síðastliðinn
sunnudag, enda lýsir hann því hvern-
ig stjórnvöld og Landsvirkjun
þvinguðu í gegn stærstu framkvæmd
Íslandssögunar, hvernig þeim sem
mótmæltu var hótað, vísindamenn
hræddir til þagnar og
upplýsingum hagrætt.
Og það er meira, því sá
sem les bréfið hlýtur að
draga þá ályktun að
þeir sem áttu umfram
aðra að veita nauðsyn-
legt aðhald og viðnám,
hafi brugðist; stjórn-
málamenn, lunginn af
vísindamönnum, og síð-
an fjölmiðlarnir.
Spegillinn, frétta-
skýringaþáttur á RÚV,
er líklega ein af örfáum
undantekningunum,
enda ofbauð núverandi dóms-
málaráðherra sjálfstæði Spegilsins
og reyndi að svipta hann sjálfstæði.
Eitt hið sárgrætilegasta við íslenska
stjórnmálamenn er að þeir hneigjast
til að túlka aðhald sem árás á per-
sónu sína, og gagnrýni pólitískan
undirróður; sýni fjölmiðill aðhald,
leyfi hann sér að flytja annað og
meira en hlutlausar fréttir, er hann
umsvifalaust gerður tortryggilegur
af ríkjandi öflum.
Bréf Ómars er ákall um þjóð-
arsátt, en það dregur líka upp mynd
af samfélagi þar sem lýðræðið virðist
hálflamað þegar kemur að stórum
málum. Í bréfinu lýsir Ómar um-
ræðunni kringum virkjunina, hvern-
ig stjórnmálamenn komust upp með
að nota fimmaurabrandara sem rök
og hunsa þá sem höfðu kjark og út-
hald til að mótmæla, Ómar lýsir því
hvernig honum var hótað, beint eða
óbeint, af ráðamönnum, að vís-
indamenn hafi neitað að koma í viðtal
og leggja þar fram rök sín af ótta við
að það myndi skaða þá eins og gerist
í einræðisríkjum, eins og gerist í ban-
analýðveldum. Við hljótum að spyrja;
hvers konar þjóðfélag er það sem við
lifum í? Og við hljótum spyrja, ef eitt-
hvað er satt í bréfinu, og maður hefur
tilhneigingu til að trúa þar flestu, er
þá ekki brýn ástæða til að láta fara
fram opinbera rannsókn á því hvern-
ig staðið var að Kárahnjúkavirkjun?
Eða finnst okkur barasta í fínu lagi
að Landsvirkjun og ríkjandi stjórn-
málaöfl hafi hugsanlega náð fram
vilja sínum með því að beita blekk-
ingum, hótunum, með því að sópa
óþægilegum staðreyndum undir
teppi og hræða vísindamenn til þagn-
ar?
Það er margt sem
Ómar drepur á í bréfi
sínu, hann hefur til að
mynda eftir talsmanni
Alcoa að málið hafi ver-
ið keyrt í gegn á sjöfalt
meiri hraða hér á landi
en tíðkast meðal ann-
arra þjóða. Fimmaura-
brandarar og hótanir,
þeir sem aðhyllast
þannig umræðustíl eru
náttúrlega fljótir að af-
greiða málin, sjálfsagt
sjö sinnum fljótari en
aðrir.
Flestir standa í þeirri trú að orust-
an um Kárahnjúkavirkjun sé að baki
og virkjunarsinnar hafi haft fullan
sigur, vígstaðan líka ójöfn frá upp-
hafi, öðrumegin valdhafar og Lands-
virkjun, og síðan bættist Samfylk-
ingin við, þaulskipulögð öfl,
hinumegin sundraður hópur ein-
staklinga. En Ómar sýnir fram á að
málið er ekki til enda leitt, það er
ekki of seint að snúa við, hann varpar
fram athyglisverðum tillögum og
segir að hugrekki og framsýni sé hið
eina sem þurfi til. Skyldi þetta
tvennt, hugrekki og framsýni, finn-
ast innan stjórnmálaflokkanna?
Spillingin á náttúrunni verður
svakaleg ef bréf Ómars nær ekki til-
gangi sínum, það má alveg tala um
blæðandi sár. Hitt er ekki síður al-
varlegt, og þar má líka tala um blæð-
andi sár, ekki á náttúrunni heldur
lýðræðinu, að ákvörðunin um virkj-
unina hafi verið tekin með þessum
hætti, að efasemdaraddir hafi verið
gerðar tortryggilegar, að það hafi
verið þagað yfir óþægilegum upplýs-
ingum, að margir fjölmiðlar hafi
fjallað um málið án þess að hafa
þekkingu til þess, og flestir þing-
menn veitt samþykki sitt án þess að
vita hvað þeir voru að samþykkja, og
því svikið sjálfa sig, svikið lýðræðið
og kjósendur – hvernig ætli það sé að
bera þann kross?
Nú má gera ráð fyrir að flestir þeir
sem Ómar gagnrýnir taki upp sína
fyrri siði, geri lítið úr honum, segja
fimmaurabrandara, hóti, og af hverju
ekki, það hefur svínvirkað hingað til.
En bregðist stjórnmálamenn og fjöl-
miðlar aftur, þá eru bara við eftir, al-
menningur. Ómar skrifar að það
þurfi öflugt grænt afl sem sé í lyk-
ilstöðu í stjórnmálum. Þurfum við
ekki á þannig afli að halda? Það er
alltént of tæpt að treysta á stóru
flokkana tvo, sem nú þegar hillir
undir kosningar rjúka báðir upp og
skreyta sig grænum fjöðrum, reyna
að gera umhverfismálin að sínum,
eftir að hafa brugðist okkur svo
hrapallega, annar flokkurinn í stjórn-
arandstöðu, hinn með öll lyklavöldin í
stjórn, og ekki er hægt að horfa til
Framsóknarflokksins; er ekki ann-
ars hægt að setja nálgunarbann á
Framsókn gagnvart umhverfis- og
iðnaðarráðuneytum næstu 20 árin?
Og vinstri grænir, burðast þeir með
of þungan farangur úr fortíðinni til
að verða að þessu græna afli? Grænt
afl, regnhlífarsamtök, það eru til
mörg orð, en eitthvað þarf að gerast,
ekki bráðum, heldur núna, áður en
Norðmenn flytja allar sínar verk-
smiðjur hingað, áður en önnur Evr-
ópulönd loka verksmiðjum hjá sér til
þess að opna aftur hér, enda ódýr
orka á Íslandi, ef ekki gefins fyrir er-
lenda aðila, og stjórnmálamenn við
völd sem gera lítið úr náttúruspjöll-
um og mengun, en því meira úr
skjótri gróðavon.
Blæðandi sár
Jón Kalman Stefánsson lýsir
viðbrögðum sínum við bréfi
Ómars Ragnarssonar
» Bréf Ómars er ákallum þjóðarsátt, en
það dregur líka upp
mynd af samfélagi þar
sem lýðræðið virðist
hálflamað þegar kemur
að stórum málum.
Jón Kalman Stefánsson
Höfundur er rithöfundur.
Í FRÉTTUM Ríkisútvarpsins
25.9. lýsir Smári Geirsson, fyrrver-
andi formaður Sam-
bands sveitarfélaga á
Austurlandi, undrun
sinni yfir prédikun
minni sem ég flutti í út-
varpsmessu frá Laug-
arneskirkju síðastliðinn
sunnudag. Smári segir
prédikun mína ekki
guðsmanni sæmandi
þar sem honum finnst
ég skoða málið einungis
út frá umhverfisþætt-
inum en ekki félagslegu
hliðinni. Í fyrsta lagi
langar mig að taka það
fram að ef ég er guðsmaður, þá er
Smári Geirsson það líka af því að við
erum bæði sköpuð af Guði, þess
vegna eigum við það sameiginlegt að
þurfa að taka ábyrgð á orðum okkar
og gjörðum.
Ég hef engan áhuga á því að standa
í orðaskaki eða leiðindum við ákveðna
einstaklinga varðandi framkvæmdir
á Kárahnjúkum og sér í lagi ekki í
nafni kirkjunnar. Hins vegar er það
leiðinda misskilningur að þjónar
kirkjunnar hafi ekki rétt á að hafa
skoðun á stórum og alvarlegum þjóð-
félagsmálum, sér í lagi þeim er kalla á
siðferðilegar vangaveltur og skoðanir
af því að siðfræði er guðfræði. Jesús
Kristur, grundvöllur kirkjunnar,
hafði skoðanir á öllu er viðkom mann-
eskjum, þar með talið náttúrunni og
það líkaði ekki öllum. Ég er ekki að
tala niður til Austfirðinga í umræddri
prédikun, ég er að tala við alla þjóð-
ina á jafningjagrundvelli út frá orðum
Jesú Krists, af því að það vill svo til að
náttúra Austurlands
kemur allri þjóðinni við.
Smári talar um það að
ég aðskilji umhverf-
isþáttinn frá félagslegu
hliðinni en það er ekki
rétt af því að það er ein-
faldlega ekki hægt,
náttúran og mann-
eskjan eru ekki sköpuð
sem andstæður og það-
an af síður sem and-
stæðingar. Guð hefur
velþóknun á manneskj-
unni og náttúrunni af
því að hvoru tveggja er
sköpun hans, hvoru tveggja skapað í
krafti hins fullkomna kærleika sem er
birtingarmynd Guðs í þessum heimi,
birtist skýrast í Jesú Kristi. En
manneskjan, sköpuð í mynd Guðs, er
kölluð til í upphafi til að hlúa að nátt-
úrunni.
Manneskjur eru það merkilegasta
sem fyrirfinnst á þessari jörð en þær
eru líka það hættulegasta vegna þess
að þær hafa vald og þær hafa til-
hneigingu til að beita því valdi gegn
sjálfum sér t.d. með því að fara í stríð
við aðra menn og náttúruna. Það er
svo merkilegt og gott við Íslendinga
að þeir hafa alltaf haft sterka sjálfs-
bjargarviðleitni og þess vegna höfum
við komist af og vel það í harðbýlu
landi. Forfeður og formæður okkar
náðu að lifa af í harðbýlu landi þar
sem tækniundra nútímans naut ekki
við. En nú eru tækifærin óendanleg,
við þurfum ekki lengur að rífa sögu-
fræg hús til að nýta í eldivið. Við höf-
um dýrmæt tækifæri, menntun, pen-
inga og tækniþekkingu og þá er svo
fjarstæðukennt að fara að ráðast á
sjálfa náttúruna, það er eins og að
verða fullorðinn til að vera leiðinlegur
við foreldra sína. Ég ferðaðist um allt
Austurland í sumar, ég sá lifandi
samfélög eins og svo víða á lands-
byggðinni en það var ekki fólk sem
var að vinna við Kárahnjúkavirkjun,
það var t.d. fólk sem rak veit-
ingastaði, ferðaþjónustu og verslanir,
nokkuð sem á sér víða stað á lands-
byggðinni af því að þangað sækja allir
þeir ferðamenn sem hafa áhuga á því
að skoða ósnortna náttúru.
Þörf eða græðgi
Hildur Eir Bolladóttir skrifar
opið bréf til Smára Geirssonar » Við höfum dýrmættækifæri, menntun,
peninga og tækniþekk-
ingu og þá er svo fjar-
stæðukennt að fara að
ráðast á sjálfa náttúr-
una, það er eins og að
verða fullorðinn til að
vera leiðinlegur við for-
eldra sína.
Hildur Eir Bolladóttir
Höfundur er prestur í
Laugarneskirkju.
Í FYRSTU Móse-
bók stendur: „Vér
viljum gjöra manninn
eftir vorri mynd, lík-
an oss, og hann skal
drottna yfir fiskum
sjávarins og yfir
fuglum loftsins og yf-
ir fénaðinum og yfir
villidýrunum og yfir
öllum skriðkvikindum
sem skríða á jörð-
unni. Og Guð skapaði
manninn eftir sinni
mynd, hann skapaði
hann eftir Guðs
mynd, hann skapaði
þau karl og konu.“
Svo er að sjá af
prédikun séra Hildar
Eirar Bolladóttur í
Laugarneskirkju
sunnudaginn 24. sept.
sl. að hún telji Guð
almáttugan hafa
gleymt að und-
anþiggja Kára-
hnjúkasvæðið þegar
hann kom þessum
boðum sínum á fram-
færi við Móse forðum
daga. Því að yfir því
virðist maðurinn ekki
eiga að drottna að
hennar dómi. Það er „heilög sköp-
un Guðs“ segir hún. En er ekki öll
jörðin, með öllum sínum dásemd-
um, heilög sköpun Guðs? Sem
hann ætlar manninum samt að
drottna yfir.
Hildur Eir segir „erfitt að sætta
sig við að það sé einungis á valdi
örfárra einstaklinga að taka
ákvörðun um það hvort eyða megi
stóru og fullkomnu sköpunarverki
sem aðeins brotabrot af mannkyn-
inu hefur hingað til fengið að
njóta“. Það voru ekki „örfáir ein-
staklingar“ sem ákváðu Kára-
hnjúkavirkjun heldur 44 alþing-
ismenn af 63 með 9 á móti. Nær
lagi væri að segja að örfáir ein-
staklingar hefðu verið á móti. Og
þingmenn tóku ekki ákvörðunina í
eigin umboði heldur tugþúsunda
íslenskra kjósenda sem síðar hafa
staðfest þessa ákvörðun með því
að endurkjósa langflesta þessara
sömu þingmanna. Svona málflutn-
ingur er ekki samboðinn þeim sem
hefur heitið því að bera sannleik-
anum vitni.
Vitnisberum sannleikans er
heldur ekki sæmandi að halda því
fram að „Kárahnjúkavirkjun er
ekki sjálfsbjargarviðleitni heldur
kvíði og þrælslund í þjónustu við
herra mammon“. Með öðrum orð-
um eintóm græðgi. Var Búrfells-
virkjun það kannske líka? Eða
Sogsvirkjanirnar? Íslendingar
hafa átt togara í eina öld af þeim
rúmlega ellefu sem þeir hafa búið
í landinu. Togarar voru umdeildir
í upphafi. En þeir hafa staðið und-
ir meiri efnhagsframförum á þess-
ari einu öld en orðið hafa í landinu
á hinum tíu. Var það af eintómri
græðgi að Íslendingar keyptu tog-
ara? Orkufrekur iðnaður getur,
ásamt mörgu öðru, stuðlað að
frekari efnahagsframförum. Hver
Íslendingur ræður yfir hundrað
sinnum meiri efnahagslegri vatns-
orku en hver jarðarbúi að með-
altali, auk ríflegs jarðhita. Hvort-
tveggja orkulindir án
gróðurhúsaáhrifa og án þess að
nokkur þurfi að flytja nauðugur
frá heimili sínu vegna nýtingar
þeirra. Það er meira en sagt verð-
ur um mörg þéttbýl lönd. Leggur
þessi gjafmildi forsjónarinnar okk-
ur engar skyldur á herðar? Er það
rangt að krefjast mikils af þeim
sem mikið er gefið?
Efnahagslegar framfarir eru
tæki en ekki markmið. Tæki til
betra lífs. Tækin ein tryggja ekki
betra líf. Við verðum líka að
kunna að nota þau.
Þar eigum við ým-
islegt ólært. Kannske
hefur kirkjan þar eitt-
hvað til mála að
leggja?
Við menn erum
vissulega ófullkomnir.
Einn ófullkomleikinn
felst í græðginni.
Græðgi er eftirsókn
eftir efnahagslegum
gæðum sem ekki sam-
rýmist boðorðinu um
að elska náunga sinn
eins og sjálfan sig.
Náunga sinn um alla
jörð, borinn og óbor-
inn. Á það mega kirkj-
unnar þjónar gjarnan
minna okkur – jafnvel
þótt sú áminning geti
verið sár. En það er
misskilningur að
Kárahnjúkavirkjun sé
ósamrýmanleg því
boðorði.
Og þeir hafa að
sjálfsögðu skoð-
anafrelsi. Um virkj-
anir sem annað. Þeim
er heimilt að tjá skoð-
anir sínar í blöðum og
á mannfundum. Andóf
gegn Kárahnjúkavirkjun er öllum
frjálst svo lengi sem það fer fram
með friði og án skemmdarverka.
En altari og prédikunarstóll eru
ætluð til annarra nota.
Frá altarinu, eða úr prédik-
unarstólnum, má Hildur Eir hins-
vegar gjarnan biðja Guð um að
frelsa manninn frá græðgi og að
kenna honum að þola góða daga.
Hann er í mikilli þörf nú, og verð-
ur í ennþá meiri þörf síðar, fyrir
að læra það. Það er skiljanlegt að
hann kunni það ekki enn. Það er
svo stutt síðan hluti mannkyns
öðlaðist góða daga. Mikill meiri-
hluti þess hefur ekki öðlast þá
enn.
Og hvernig væri nú að Hildur
Eir bæði Guð að blessa okkur
þessa mestu framkvæmd Íslands-
sögunnar, Kárahnjúkavirkjun, eins
og kollega hennar, presturinn á
Valþjófsstað, gerði í vor, þegar
hornsteinn hennar var lagður, í
stað þess að agnúast út í þá fram-
kvæmd.
Gleymdist að und-
anþiggja Kára-
hnjúkasvæðið?
Jakob Björnsson gerir at-
hugasemd við prédikun séra
Hildar Eirar Bolladóttur varð-
andi Kárahnjúkasvæðið
Jakob Björnsson
» Andóf gegnKárahnjúka-
virkjun er öllum
frjálst svo lengi
sem það fer
fram með friði
og án skemmd-
arverka. En alt-
ari og prédik-
unarstóll eru
ætluð til ann-
arra nota.
Höfundur er fyrrverandi
orkumálastjóri.
vaxtaauki!
10%