Morgunblaðið - 05.06.2007, Qupperneq 4

Morgunblaðið/Sverrir
FRÉTTASKÝRING
Eftir Örlyg Stein Sigurjónsson
orsi@mbl.is
TUGIR þúsunda gaskúta eru seldir neytendum
árlega hérlendis, en þeir eru notaðir við grill í
heimahúsum, í tjaldvögnum, á ferðalögum og þá
eru ónefndir kútar sem notaðir eru í sumarbústöð-
um og á síðari árum í eldhúsum í íbúðum.
Vinnueftirlitið mun taka til nánari rannsóknar
gaskút og viðlegubúnað sem lögreglan á Ísafirði
tók eftir slysið sem varð við Djúpadal í Reykhóla-
hreppi á sunnudag, þegar eldri hjón fundust með-
vitundarlaus í tjaldvagni sínum. Verkefni Vinnu-
eftirlitsins er að ganga úr skugga um hvort
gaskúturinn uppfylli lög og reglur og hvað hefur
getað gerst í vagninum. Í þessu tilviki er farið eftir
reglum um tæki sem brenna gasi þar sem kveðið
er á um ákveðinn búnað á kútum. Vinnueftirlitið
hefur jafnframt með höndum markaðseftirlit með
gasbúnaði sem fer þannig fram að starfsmenn eru
sendir á sölustaði til að kanna hvort lögleg vara sé
seld, með íslenskum leiðbeiningum þar sem það á
við. Getur Vinnueftirlitið látið banna sölu á ólög-
legum búnaði.
Samkvæmt upplýsingum lögreglunnar á Ísa-
firði er málið í rannsókn. Um er að ræða hefð-
bundinn viðlegugasbúnað að sögn lögreglu en ekki
hefur verið staðfest hvort upptök slyssins eigi rót
sína að rekja til búnaðarins, þótt grunur beinist í
þá átt.
Að minnsta kosti tvær ólíkar orsakir gætu legið
að baki slysinu, þ.e. að logað hafi á gastæki í tjald-
vagninum og loginn gleypt súrefni innandyra með
þeim afleiðingum að súrefnisþurrð varð í rýminu.
Þegar slíkt gerist getur hlutfall súrefnis farið nið-
ur að mörkum þess að bruninn verður óeðlilegur
en slíkt gerist þegar súrefnishlutfall er komið nið-
ur í 12%. Við þær aðstæður myndast kolmónóxíð í
lofti en sú lofttegund er afar hættuleg heilsu fólks
þar sem hún binst rauðu blóðkornunum í líkaman-
um og stöðvar flutning súrefnis.
Einnig kann gas að hafa lekið af kút og rutt
burtu súrefni en við slíkar aðstæður er fólki hætt
við köfnun.
Seljendur með fyrstu ábyrgð
Hjá Gasfélaginu er fyllt á þá gaskúta sem seldir
eru hérlendis, þá einkum kúta með CE Evrópu-
staðli og jafnframt athugað hvort kútarnir uppfylli
öryggisskilyrði en það eru 9 kg gaskútarnir sem
eru langalgengastir.
Kútarnir eru seldir á bensínstöðvum og mikið
notaðir í tjaldvögnum og við gasgrill. Að sögn
Björns Karlssonar brunamálastjóra eiga seljend-
ur gasbúnaðar að bera fyrstu ábyrgð á því að var-
an sé í lagi. Þeir eigi að hafa sérfræðinga á sínum
snærum sem séu aðgengilegir neytendum ef at-
huga þarf öryggi búnaðarins. Séu neytendur ekki
ánægðir með viðtökurnar geti þeir snúið sér til
stofnana á vegum ríkisins, Neytendastofu eða
Vinnueftirlits. Hjá Neytendastofu fengust þær
upplýsingar í gær að ekki hefðu borist kvartanir í
gær í kjölfar atburðarins við Djúpadal. En til
starfsmanna Gasþjónustunnar sneru nokkrir sér,
uggandi yfir eigin öryggi. Gasþjónustan er meðal
þeirra fyrirtækja sem bjóða upp á svonefnda gas-
skynjara sem verka líkt og reykskynjarar, en þeir
greina gasleka og gera viðvart. Sigurður Jóelsson,
starfsmaður Gasþjónustunnar, segir brýnt að fólk
láti fagmenn um að tengja gastæki í vagna og út-
vegi sér gasskynjara. Segir hann of algengt að fólk
taki upp á því að tengja gas við tæki upp á eigin
spýtur með misheppilegum og oftar en ekki göml-
um búnaði. Ýmis dæmi séu um að fólk sé að inn-
rétta dvalarrými og taki þá ekki tillit til þeirrar
hættu sem gasbúnaður getur skapað ef ekki er
staðið rétt að verki.
Gasskynjarar eru ekki festir á gaskúta, heldur
staðsettir í rýmum eins nálægt gólfi og hægt er
enda leitar gas niður á við. Hægt er að fá slík ör-
yggistæki á 6-10 þúsund krónur hjá söluaðilum.
Einnig eru til svonefndir slöngubrotsventlar en
eru þó aðallega ætlaðir fyrir veitingahús sem nota
mikið gas í eldhúsum.
Kútar í tugþúsundatali
Gasskynjarar í rýmum innandyra og fagmennska við gastengingar leiðir ferða-
fólk með gasbúnað í tjaldvögnum og sumarbústöðum langt í öryggisátt
4 ÞRIÐJUDAGUR 5. JÚNÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Helmingi fleiri íslenskar konur á
fimmtugsaldri greinast með lang-
vinna lungnateppu en karlar í sama
aldursflokki. Erlendir karlar greinast
yfirleitt heldur með sjúkdóminn en
erlendar konur. Líklegt þykir að
hlutfallslega meiri reykingar ís-
lenskra kvenna séu orsök þess að
sjúkdómurinn leggst heldur á þær.
Þórarinn Gíslason, lungnasérfræð-
ingur á Landspítala – háskólasjúkra-
húsi, hefur ásamt fleirum unnið að
rannsókn á algengi langvinnrar
lungnateppu hér á landi. Rannsóknin
er hluti af fjölþjóðarannsókn þar sem
val á efniviði og aðferðir eru stöðluð.
Niðurstöður íslenska hluta rannsókn-
arinnar birtust í Læknablaðinu í dag.
Verður þriðja algengasta
dánarorsök mannkyns
Lungnateppa er samheiti yfir
teppusjúkdóma í lungum, svo sem
langvinna berkjubólgu, lungnaþembu
og lokastig astma. Sígarettureyk-
ingar eru algengasta orsök sjúk-
dómsins og til þeirra má rekja 80-
90% allra þekktra tilfella. Aðrir þætt-
ir sem hafa slæm áhrif eru mengun
og ofnæmi. Æ fleiri fá sjúkdóminn en
búist er við að hann verði þriðja al-
gengasta dánarorsök í heiminum öll-
um árið 2020 og verði þá dánarorsök
sex milljóna manna og kvenna. Bygg-
ist spáin fyrst og fremst á því að kyn-
slóðir sem mikið hafa reykt eru að
komast á þann aldur að sjúkdóm-
urinn gerir vart við sig. Þórarinn seg-
ir að nú sé sjúkdómurinn talinn vera
dánarorsök um 5% mannkyns. Rann-
sóknir sem gerðar hafa verið annars
staðar en á Íslandi sýna að stór hluti
þeirra sem í raun hafa sjúkdóminn
hafa ekki áður verið greindir í heil-
brigðiskerfinu. Sjúkdómurinn er því
oft kominn á alvarlegt stig þegar
hann loks greinist.
Rannsóknin var framkvæmd með
því að fá þátttakendur, sem valdir
voru með slembiúrtaki, til að taka
blásturspróf. Beindist rannsóknin að
einstaklingum 40 ára og eldri og voru
jafnframt lagðir fyrir spurningalistar
þar sem leitað var upplýsinga um
helstu áhættuþætti og einkenni sjúk-
dómsins.
„Meginniðurstaðan er sú að 18%
þátttakenda reyndust vera með lang-
vinna lungnateppu og um helmingur
þeirra var með sjúkdóminn á það háu
stigi að um marktækt sjúkdóms-
ástand var að ræða,“ segir Þórarinn.
Hann segir að það sama sé uppi á
teningnum hér og erlendis að sjúk-
dómstilfellum fjölgi eftir því sem
eldri aldurshópar séu skoðaðir. „Það
kom hins vegar á óvart að hlutfalls-
lega mun fleiri ungar konur, þ.e.a.s. á
milli fertugs og fimmtugs, reyndust
vera með langvinna lungnateppu en
karlar. 8,1% kvenna á móti 4,8%
karla.“
Annars staðar fá karlar
yfirleitt heldur sjúkdóminn
Hann bendir á að í flestum löndum
sé staðan sú að karlmenn fái frekar
sjúkdóminn en konur. Ástæðuna
megi rekja til þess að karlar reyki
þar meira og starfi á stöðum þar sem
meiri mengun sé til staðar. „Ef við
berum saman þær niðurstöður sem
komnar eru frá öðrum löndum í rann-
sókninni þá sést að íslenskar konur fá
mun frekar sjúkdóminn en konur
annars staðar,“ bendir Þórarinn á.
Þórarinn telur líklegast að miklar
reykingar íslenskra kvenna sé aðal-
orsakavaldurinn. Lítið sé um mengun
og aðra umhverfisþætti hér á landi
sem gætu orsakað þennan mun.
„Konur reykja minna en karlar en
þær reykja jafn oft. Þær virðast hins
vegar þola tóbaksreykinn verr en
karlarnir. Ef við skoðum síðan hvað
konur hér á landi reykja mikið sam-
anborið við konur þaðan sem nið-
urstöður úr rannsókninni hafa borist
þá reykja íslenskar konur mest
þeirra.“
Í rannsókninni er bent á að sé tíðni
reykinga hér á landi og aldurs-
samsetning þjóðarinnar skoðuð séu
sterkar líkur á því að algengi lang-
vinnrar lungnateppu hér á landi muni
aukast. Búast megi við auknu álagi á
heilbrigðiskerfið þegar stórir árgang-
ar reykingafólks komist á þann aldur
að sjúkdómurinn leiði til sjúkrahúss-
innlagnar. Þegar lungnateppan sé
komin á óafturkræft stig og leiði til
sjúkrahússinnlagnir séu lífsgæði og
lífslíkur orðin verulega skert.
Íslenskar konur fá frekar
lungnateppu en karlar
Reykingar íslenskra
kvenna valda því að
þær fá heldur lang-
vinna lungnateppu.
Gunnar Páll Baldvins-
son kynnti sér rann-
sókn um sjúkdóminn
Morgunblaðið/Golli
Í HNOTSKURN
» Langvinn lungnateppa ersamheiti yfir teppu-
sjúkdóma í lungum, svo sem
berkjubólgu, lungnaþembu og
lokastig astma.
» Helmingi fleiri íslenskarkonur á fimmtusaldri fá
sjúkdóminn en karlar.
» Annars staðar fá karlarheldur sjúkdóminn.
» Meiri reykingar íslenskrakvenna líkleg orsök.
NÝKJÖRINN formaður Land-
sambands eldri borgara, Helgi K.
Hjálmsson, er bjartsýnn á áfram-
haldandi kjara-
baráttu eldri
borgara og
hlakkar til að
takast á við kom-
andi verkefni.
Hann segist telja
að nýrri ríkis-
stjórn fylgi
breytt viðhorf til
málefna eldri
borgara, enda
hafi Jóhanna
Sigurðardóttir félagsmálaráð-
herra mikinn áhuga á þessum
málum.
„Núna loksins eru ráðamenn
þjóðarinnar farnir að gera sér
grein fyrir því að það þarf að taka
til í þessum málaflokki. Á meðan
ekki var viðurkennt að það væri
eitthvað að var lítil von um að eitt-
hvað væri gert.“
Sömu grundvallaratriði
Helgi segir að einhverjar
áherslubreytingar verði á störfum
stjórnarinnar, en hann leggi þó
aðaláherslur á sömu málaflokka.
„Í mínum huga er númer eitt að
grunnlífeyririnn verði hækkaður
og að hann fái allir alveg burtséð
frá tekjum. Í öðru lagi að skatt-
leysismörk verði hækkuð, sem
kemur öllum til góða.“ Einnig
nefnir Helgi að afnema beri óhóf-
legar tekjutengingar, sérstaklega
varðandi maka, og aðrar mildaðar.
„Það er engin hemja að maður
sem kominn er á eftirlaunaaldur
og vill halda áfram að vinna þurfi
að borga kannski sem nemur 70%
í skatt og mönnum sé refsað fyrir
ráðdeildarsemi og dugnað.“
Félagar eru 18 þúsund
Landssamband eldri borgara
telur nú alls 53 aðildarfélög vítt og
breitt um landið og 18 þúsund fé-
laga og segir Helgi að hópur
virkra þátttakanda í félagsstarf-
inu sé stækkandi. Hann segist af-
ar ánægður með að fá að taka við
kyndlinum af Ólafi Ólafssyni, frá-
farandi formanni, sem kvaddur
hafi verið með því að allir risu úr
sætum og klöppuðu honum lof í
lófa.
„Það var mjög ánægjulegt að
þetta skyldi enda svona. Ólafur
átti skilið að fá gott klapp í lokin,
síðan kemur nýr maður í brúna og
ég ætla mér að halda merkinu á
loft, svo sannarlega.“
Breytt
viðhorf
til eldri
borgara
Helgi K.
Hjálmsson
Helgi K. Hjálmsson
nýr formaður LEB
ÞAU slæmu mistök urðu í Morg-
unblaðinu í gær að fólkið sem
lenti ásamt ungri dóttur sinni í
hörðum árekstri á Suðurlandsvegi
fimmtudaginn 31. maí var sagt við
góða heilsu og bæði með meðvit-
und. Því miður er það ekki rétt en
þessar upplýsingar áttu við um
fólk sem lenti í öðru bílslysi um
helgina. Unga fólkið sem lenti í
bílslysinu í síðustu viku slasaðist
mikið. Þau liggja bæði á gjör-
gæsludeild og er konunni haldið
sofandi í öndunarvél, samkvæmt
upplýsingum frá lækni á gjör-
gæsludeild.
Morgunblaðið biður lesendur og
alla hlutaðeigandi velvirðingar á
þessum mistökum blaðsins.
Bæði á gjör-
gæsludeild
♦♦♦