Morgunblaðið - 30.10.2007, Blaðsíða 24

24 ÞRIÐJUDAGUR 30. OKTÓBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
E
f að er gáð kemur í
ljós að meginástæðan
fyrir því að nokkrir
ungir menn í Sjálf-
stæðisflokknum –
nánar tiltekið á hægri væng þess
flokks – vilja leyfa sölu léttvíns og
bjórs í matvöruverslunum er sú að
það er prinsippmál að ríkið hafi
ekki vit fyrir fólki. Þetta hefur ekk-
ert með aukið aðgengi að gera.
Eins og margoft hefur verið bent á
er aðgengið og úrvalið nú þegar
harla gott og fátt bendir til að þetta
tvennt muni í rauninni aukast þótt
frumvarpið nái að verða að lögum.
Setjum sem svo að frumvarpið
hljóti samþykki. Næsta krafa ungu
hægrimannanna verður þá auðvit-
að sú að ÁTVR hætti að selja bjór
og léttvín því að ríkið eigi ekki að
vera í samkeppni við einkaaðila.
Þetta er það sama og ungu hægri-
postularnir hafa klifað á í sambandi
við auglýsingar í Ríkisútvarpinu.
Þar með yrðu Bónus og Hagkaup
einu verslanirnar í landinu sem
gætu selt bjór og léttvín. Er líklegt
að í Bónusi fengist jafn gott úrval
og í ÁTVR?
Svarið blasir við. Og þó, málið
kannski ekki alveg svona einfalt.
Vísast yrðu til sérverslanir sem
selja myndu dýrari bjórtegundir og
háklassaléttvín, en verðið í þessum
verslunum yrði eflaust hærra en
verðið á þessu áfengi er núna hjá
ÁTVR, einfaldlega vegna þess að
viðskiptavinir þessara verslana
yrðu efnað fólk sem væri tilbúið að
borga meira fyrir vöruna. Því
myndu bjór- og léttvínskaupmenn
einfaldlega hækka verðið.
Með öðrum orðum, aðgengið
myndi kannski aukast í heildina en
fyrir meðaljóninn myndi úrvalið
snarminnka. Fyrir efnamenn
myndi úrvalið kannski aukast og
áreiðanlega telja ungu hægripost-
ularnir víst að þeir muni sjálfir
verða í hópi þeirra sem hafa munu
efni á þessu aukna úrvali.
Þannig að það verður ekki nóg
með að þeir geti valið úr meiru og
keypt vínið sem þeim er sagt að sé
gott, þeir fá þarna að auki enn eina
leiðina til að skilja sig frá almúg-
anum og stíga þrepi ofar í þeim
eina þjóðfélagsvirðingarstiga sem
þeir taka mark á; áberandi auðlegð.
Æi, þetta er nú kannski ekki
sanngjarnt. Það getur varla verið
að mennirnir séu svona ofboðslega
grunnhyggnir, jafnvel þótt þeir séu
hægripostular. Þá er nú skárra að
ímynda sér að það sem búi að baki
sé, eins og fullyrt var hér í byrjun,
einhverskonar prinsipp, eins og til
dæmis það að ríkið eigi ekki að
hafa vit fyrir fólki. Maður á sjálfur
að sjá fótum sínum forráð, og geti
maður það ekki á maður ekki að
geta við annan sakast en sjálfan
sig. Kannski er ég að því leytinu
hægrisinnaður sjálfur að ég er al-
veg til í að skrifa upp á þetta.
En þá vandast nú málið. Vegna
þess að ef nánar er að gáð og hugs-
að lengra en nemur manns eigin
nefi kemur í ljós að það er allt eins
líklegt að sala bjórs og léttvíns í
matvöruverslunum leiði til þess
sem ég er alveg hjartanlega sam-
mála ungu hægrimönnunum um að
sé af hinu illa, það er að segja auk-
innar skattheimtu. Ef rík-
iseinkasala á áfengi kemur í veg
fyrir að skattheimta aukist er ég
henni enn meira hlynntur en ég hef
hingað til verið, og var þó vart á
bætandi fylgispekt mína við rík-
iseinokun á áfengi.
Lógíkin í þessu er með sem ein-
földustum hætti einhvern veginn
svona:
Fyrsta forsenda: Afnám ríkisein-
okunar á áfengissölu eykur aðgengi
að áfengi (ef ekki úrvalið).
Önnur forsenda: Aukið aðgengi
að áfengi eykur almenna neyslu á
því.
Þriðja forsenda: Aukin almenn
áfengisneysla eykur lýðheilsutjón
af völdum áfengis.
Fjórða forsenda: Aukið lýð-
heilsutjón krefst aukinnar heil-
brigðisþjónustu.
Fimmta forsenda: Aukin heil-
brigðisþjónusta kallar á aukin op-
inber útgjöld til heilbrigðisþjón-
ustu:
Sjötta forsenda: Aukin opinber
útgjöld (til heilbrigðisþjónustu)
kalla á aukna skattheimtu.
Niðurstaða: Afnám ríkisein-
okunar á áfengissölu kallar á aukna
skattheimtu.
Hvað segja ungu hægripost-
ularnir um þetta? Síðan hvenær
hafa þeir verið fylgismenn auk-
innar skattheimtu? Það skyldi þó
ekki vera að þeim hefði yfirsést
eitthvað? Kannski hafa þeir bara
ekki hugsað málið nógu langt. Að
minnsta kosti er mjög undarlegt að
sjá unga menn í Sjálfstæð-
isflokknum mæla fyrir laga-
frumvarpi sem við nánari athugun
mun vísast kalla á aukin opinber
útgjöld og þar með aukna skatt-
heimtu.
(Ef bregðast á við þessari nið-
urstöðu með því að krefjast einfald-
lega afnáms ríkiseinokunar á heil-
brigðisþjónustu, og þar með
afnáms skattheimtu, má benda á að
heilbrigðiskerfið í Bandaríkjunum,
sem er líklega það „frjálsasta“ í
heimi er einnig það langdýrasta í
heimi og jafnframt eitt það óskil-
virkasta og versta).
Til að forðast niðurstöðuna í rök-
semdafærslunni hérna að ofan þarf
að sýna fram á að einhver for-
sendan sé röng. Fljótt á litið eru
þrjár fyrstu forsendurnar einna
grunsamlegastar en þó hafa að
undanförnum bæði landlæknir og
velferðarráð Reykjavíkur vísað til
rannsókna er renna stoðum undir
þær, þannig að líklega verður ekki
hjá niðurstöðunni komist.
Þannig greindi mbl.is frá því fyr-
ir tíu dögum eða svo, að velferð-
arráð hefði „vísað til þess að rann-
sóknir í Svíþjóð, Finnlandi,
Bandaríkjunum og Kanada sýni
fram á margföldun á neyslu þegar
aðgengi sé aukið með afnámi einka-
sölu.“
Það er líklega helst þarna sem
má reyna að höggva gat í lógíkina.
Það má rífast um túlkanir á þess-
um rannsóknum. En einfalda
spurningin sem ekki hefur verið
svarað er þessi: Hvers vegna er
svona mikilvægt að afnema rík-
iseinkasölu á áfengi og bjór þrátt
fyrir að eindregnar vísbendingar
séu um að það hafi slæmar afleið-
ingar?
Hugsað
stutt
»Hvað segja ungu hægripostularnir um þetta?Síðan hvenær hafa þeir verið fylgismenn auk-
innar skattheimtu? Það skyldi þó ekki vera að
þeim hefði yfirsést eitthvað? Kannski hafa þeir
bara ekki hugsað málið nógu langt.
BLOGG: kga.blog.is
VIÐHORF
Kristján G. Arngrímsson
kga@mbl.is
ÞAÐ er tímanna tákn að Al Gore
skuli hafa hlotið friðarverðlaun Nób-
els í ár og til marks um að loftslags-
mál séu eitt af mikilvægustu við-
fangsefnum samtímans. Á fundi
Norðurlandaráðs 29. okt. til 1. nóv.
verða þau í brennidepli.
Til þess að takast á við loftslags-
vandann er mikilvægt að gera mark-
tækar áætlanir um að dregið verði
úr orkunotkun og reynt að koma í
veg fyrir hvers konar orkusóun.
Marka þarf orkustefnu til framtíðar
sem byggist á sjálfbærri nýtingu
takmarkaðra orkulinda um leið og
tryggt verður fjármagn til að þróa
orkuframleiðslu úr sannanlega end-
urnýjanlegum auðlindum. Það verð-
ur þó ekki gert með því að auka raf-
orkuframleiðslu með kjarnorku en
kröfur um slíkt gerast nú háværari á
Norðurlöndum og í Eystrasaltsríkj-
unum.
Um þessar mundir er unnið að
fimmta kjarnorkuveri Finna, Olki-
luoto 3, og drög lögð að fleiri kjarn-
orkuverum þar. Ekki er gert ráð
fyrir öðru en að raforkuframleiðsla
með kjarnorku verði veigamikill
þáttur í orkustefnu Rússlands í
framtíðinni, þaðan sem Finnland
flytur inn mikið af rafmagni. Í ná-
grenni Sankti Pétursborgar, Sos-
novy Bor, eru starfræktir fimm
kjarnakljúfar og Eystrasaltsríkin
hafa þegar ákveðið að reisa nýtt
kjarnorkuver við Ignalina í Litáen
enda þótt kjarnorkuverinu sem er
þar fyrir verði lokað skv. samn-
ingum við ESB á árinu 2009. Þá eru
uppi vangaveltur um það í Póllandi
að til greina komi að Póverjar taki
þátt í að reisa hið nýja Ignalina-ver,
ellegar að smíða eigin kjarnorkuver.
Heimildamynd Al Gores um lofts-
lagsbreytingar nefnist „Óþægilegur
sannleikur“. Það eru aftur á móti
þægileg ósannindi að halda því fram
að kjarnorka geti átt þátt í að leysa
loftslagsvandann. Þægileg vegna
þess að með því kemur orkugeirinn
sér undan því að grípa til óvinsælla
aðgerða til þess að draga úr núver-
andi orkunotkun og hefðbundinni
raforkuframleiðslu. Ósannindi
vegna þess að kjarnorkuframleiðslu
fylgir gríðarleg áhætta, svo sem við
að flytja, geyma og eyða geislavirk-
um úrgangi sem og við það eitt að
starfrækja kjarnorkuver og með-
höndla úran. Engin leið er að vernda
öll kjarnorkuver með fullnægjandi
hætti, koma í veg fyr-
ir slys eða útiloka að
þau verði fyrir árás-
um og því telja and-
stæðingar nýs Ignal-
ina-vers að það, eins
og önnur kjarn-
orkuver, geti orðið
skotmark hryðju-
verkamanna.
Að mati vinstri-
græna flokkahópsins í
Norðurlandaráði er
hér um varhugaverða
þróun að ræða. Það
leiðir einnig af sjálfu
sér að ef fjárfestingar aukast í
kjarnorkuframleiðslu verður minna
fé varið til orkuframleiðslu úr end-
urnýjanlegum orkugjöfum. Nær
væri að fara að vilja Greenpeace á
Norðurlöndum, en samtökin hafa
nýverið kynnt framtíðarsýn um
sjálfbæra orkustefnu fyrir Norð-
urlönd þar sem ekki verður þörf fyr-
ir kjarnorkuna. Á fundi Norð-
urlandaráðs í Ósló leggur
vinstri-græni flokkahópurinn fram
slíka tillögu og vonast eftir stuðningi
þingmanna úr fleiri flokkum. Það er
mikilvægt að ríkisstjórnir Norður-
landanna tali skýrt og taki af öll tví-
mæli um vilja sinn í þessum efnum.
Ef takmarkið er í raun að lágmarka
neikvæð umhverfisáhrif af orku-
framleiðslu verður það einungis trú-
verðugt án kjarnorkunnar. Virk
loftslagsstefna byggist á heildstæðri
nálgun í umhverfis- og orkumálum.
Það leysir ekki vandann að stefnan
verði geislavirk.
Virk loftslagsstefna
ekki geislavirk!
Kolbrún Halldórsdóttir og
Steingrímur J. Sigfússon skrifa
um loftslagsvandann
» Það eru aftur á mótiþægileg ósannindi
að halda því fram að
kjarnorka geti átt þátt í
að leysa loftslagsvand-
ann.
Steingrímur J.
Sigfússon
Höfundar eru fulltrúar á þingi Norð-
urlandaráðs sem haldið er í Ósló
29.10.-1.11.
Kolbrún
Halldórsdóttir
FYRIR níu árum skrifaði und-
irritaður grein í Morgunblaðið,
sem hét „Dulkauðalegur miðlægur
glámbekkur“. Fjallaði greinin um
fyrirtækið Íslensk erfðagreining
og um miðlæga
gagnagrunninn. Þá
átti að breyta þekk-
ingu í verðmæti.
Nú eru gróðaöfl
aftur komin í gang
með dalalæðu í aug-
um, sem líður með-
fram fljótum landsins
í morgunsárið, á með-
an þjóðin sefur. Fé-
gráðugir vargar eru
enn á ferli í véum
hennar. Það hefur lít-
ið breyst. En nú svíf-
ur holtaþokan líka yf-
ir hverasvæðum
landsins. Græðgin og gróðahyggj-
an hefur náð nýjum hæðum. Sami
maður og galaði upp gengi hluta-
bréfa forðum, vekur mann nú við
illan draum.
Ég birti nú þessa grein lítið
breytta. Hef aðeins skipt um ein-
staka orð, aðallega breytt hug-
tökum mannheima í hugtök
steinaríkisins:
Þjóðin er að vakna inn í nýja
tíma og nýjan heim, undirheima
orkunnar þar sem rætur fjallkon-
unnar liggja og er jörð forfeðra
okkar. Sumir eru vaknaðir, aðrir
eru í svefnrofunum. Þó eru flestir
enn sofandi. Og það sem verra er,
margir vaka en láta sem þeir sofi
og eru komnir á kreik í rökkrinu
fyrir allar aldir.
Kalt vatn rennur milli skinns og
hörunds, þegar hugsað er til
þess, hvernig keyra á dularfullan
samruna REI og GGE án um-
ræðu þeirra manna í þjóðfélag-
inu, sem bera ábyrgð slíks gagn-
vart þjóðinni. Þessi staðreynd
vekur tortryggni og segir e.t.v.
allt sem segja þarf. Áróður, sem
síðan hefur verið rekinn í krafti
peninga, magnar enn
frekar þessa tilfinn-
ingu. Maður í bleikri
gæru fjármagnsins,
líkur morgunroð-
anum, talar eins og
saklaus farandsali
sem lofar gulli og
grænum skógum.
Glópagulli úr iðrum
jarðar. Er verið að
breyta þekkingu í
blekkingu? Og blekk-
ingu í verðmæti?
Verðmætum í gróða
fárra fjárfesta? Með
dalalæðu í augum,
blindaðir af fíkn í fé, frægð og
frama, skrá þeir nafn sitt á blöð
þessa Brekkukotsannáls. Sumir í
sauðagærum.
Berja á málið í gegn af þeim,
sem halda þeir hafi vald á orku-
sprotanum. Sá sem notar þann
sprota sem barefli, er í sporum
þess sem svívirðir svanna, og not-
ar vopn sitt til að þjóna sömu
lund. Hann er í sama flokki og
giljagaurar Landsvirkjunar, sem
spjallað hafa og limlest Fjallkon-
una. Og þeir, sem blekkja þjóðina
með fagurgala og loforðum um
lífselexír, eru í sporum flagarans
sem fíflar fljóð. Og orkan á að
vera sjálfbær. Að orkan deyi
aldrei, því að hún hvílir í jarð-
grunni landsins, er kannski
draumur þeirra svefndrukkinna
sem fallið hafa fyrir hinu vís-
indalega fagnaðarerindi. Draumur
sem gæti orðið martröð.
Ég hefi áhyggjur af andliti
þjóðarinnar sem snýr að útlönd-
um, ef samruni huglægs gróða og
jarðlægrar orku verður slíkur sem
þjófhyggjumenn vilja. Óþægilegt
verður fyrir íslenska ráðamenn og
vísindamenn að þinga með fé-
lögum sínum á erlendri grundu í
framtíðinni. Dulbúnir fjárfestar
verða þá e.t.v. horfnir á braut
með sinn skjótfengna gróða, og
félagslegir sjóðir sitja þá kannski
uppi með verðlaus hlutabréf, en
þjóðin nakin og svívirt undir
bleikum árroðanum, sem brosir
blítt eins og í kvenlegu kastljósi.
Fyrirtækin REI/GGE og jarð-
grunnur landsins eru aðskilin mál.
Eða hvað? Fyrirtækið hið besta
mál? Eða hvað? Jarðlægi orku-
bekkurinn setinn af gróðapungum
hið versta mál! Ef fjárfestar fyr-
irtækisins hafa í upphafi verið að
kaupa jarðgrunninn, þá hefur
þjóðin verið blekkt. Og Alþingi
líka?
Gang hægt undir jarðgrunnsins
men.
Dulbúinn jarðlægur
orkubekkur
Nú eru gróðaöfl aftur komin í
gang með dalalæðu í augum,
segir Sigurður V. Sigurjónsson
» Sumir eru vaknaðir,aðrir eru í svefnrof-
unum. Þó eru flestir enn
sofandi. Og það sem
verra er, margir vaka en
láta sem þeir sofi og eru
komnir á kreik í rökkr-
inu fyrir allar aldir.
Sigurður V.
Sigurjónsson
Höfundur er læknir.