Morgunblaðið - 15.01.2008, Blaðsíða 18

Eftir Fríðu Björnsdóttur
fridavob@islandia.is
Hver hefði trúað því aðum leið og tvær bækurum Kleppsspítalann, ogýmislegt honum tengt,
koma út hér á landi, skuli vera að
koma út bók í Serbíu sem einnig
gerist á Kleppi? Sú er þó raunin.
Hér eru komnar út bækurnar
Saga Kleppsspítalans eftir Óttar
Guðmundsson lækni og Danska
frúin á Kleppi eftir Hildigunni
Hjálmarsdóttur. Bókin í Serbíu er
hins vegar eftir Helga Schweizer,
sálfræðing og heimspeking. Hann
býr í Diessen í Suður-Þýskalandi
en ólst upp á Kleppi og þar var
móðir hans hjúkrunarkona um
miðja síðustu öld.
„Ég skrifaði barnabók sem kom
út á þýsku fyrir rúmu ári. Hún
heitir Andi Anders Welt, og þar
kemur gamli Kleppur við sögu
eins og ég man eftir honum, þó
aðallega háaloftið,“ segir Helgi.
„Þar eru líka nokkrar persónur
sem einhverjir muna áreiðanlega
enn þá vel eftir, t.d. Lára í eldhús-
inu og Helgi yfirlæknir. Nú hefur
bókinni verið snúið á serbnesku,
svo að Kleppsspítalinn verður ef
til vill umtalsefni einhvers staðar
á Balkanskaganum á næstunni
ekki síður en á Íslandi.“
Kom til Íslands í stríðslok
Helgi Schweizer fæddist í
Þýskalandi árið 1939. Móðir hans,
Þorbjörg Jónsdóttir Schweizer,
var hjúkrunarkona frá Heiðarseli
á Síðu. Faðir hans, Bruno Schwei-
zer, var málvísindamaður sem
ferðaðist um Ísland fyrir stríð.
Bruno tók mikið af myndum af
búskaparháttum og mannlífinu yf-
irleitt og birtist hluti þeirra í bók-
inni Úr torfbæjum inn í tækniöld
sem kom út fyrir nokkrum árum.
Þau Þorbjörg og Bruno settust
að í Diessen, heimabæ Brunos,
skammt suður af München. Þar
fæddist Helgi og síðar Gunnar
bróðir hans. Í stríðslok fór Þor-
björg heim með syni sína og fór
að starfa sem hjúkrunarkona á
Kleppsspítala, en þar hafði hún
starfað á fjórða áratugnum. Mað-
ur hennar kom síðar til Íslands en
á sjötta áratugnum fluttist fjöl-
skyldan aftur til Þýskalands.
Margar minningar frá Kleppi
Helgi og Gunnar minnast margs
frá Kleppi þar sem þeir ólust upp
„meðal sjúklinganna og það meira
að segja áður en lyf komu til sög-
unnar og breyttu hegðun þeirra,“
segir Helgi.
Þessar minningar urðu til þess
að hann skrifaði sögu um lítinn
dreng og upplifun hans og æv-
intýri sem „gerðust“ uppi á háa-
lofti spítalans. Í sögunni kynnist
söguhetjan Andi sex vingjarn-
legum gömlum körlum sem
bjuggu á háaloftinu. Þeir eru sí og
æ að skeggræða einhver meira
eða minna heimspekileg málefni.
Andi sofnar að lokum og fer að
dreyma um það sem karlarnir eru
að tala um. „Óli blaðasali kemur
líka við sögu,“ segir Helgi, „og
meira að segja Morgunblaðið, sem
Óli seldi niðri á Lækjartorgi.
Í sumarfríunum var ég hjá afa
og ömmu í Heiðarseli á Síðu, síð-
asta bænum í dalnum, sem var frá
uppeldissjónarmiði ekki minna
merkilegt umhverfi en Kleppsspít-
alinn. Þegar á þetta er litið er eig-
inlega skiljanlegt, að ég nam að
lokum sálarfræði og heimspeki og
hef farið mínar eigin sérkennilegu
leiðir í báðum þessum greinum.“
Um dvölina í Heiðarseli hefur
Helgi skrifað bók sem heitir á ís-
lensku Um gildi hlutanna og kom
út í mjög merkilegu formi. Í bók-
inni er önnur síðan á íslensku og
hin á þýsku svo fólk af báðum
þjóðernum á jafnauðvelt með að
njóta lestursins. Kannski væri
þetta líka frábær bók fyrir þá sem
eru að læra þýsku, þótt enn hafi
hún ekki verið notuð í neinum
skóla landsins.
Helgi segist hafa samið barna-
bækur í frítímum sínum, milli al-
vöru bóka sem fjalla aðallega um
sálfræði og heimspeki. Allar birt-
ast bækurnar undir rithöfundar-
nafninu Jón Helgi. Nýjast bók
Helga er barnabók handa telpum,
Nanu und Soso. Sú bók fjallar um
vinskap lítillar stelpu og álfs sem
getur með galdri breytt mann-
eskjum í hvað sem er. „Eiginlega
eru barnabækurnar eins og flestar
mínar bækur ætlaðar sem
kennslubækur í heimspeki eða
heimspekilegri hugsun, en það á
að bera sem minnst á því. Ég
myndskreytti síðustu bókina sjálf-
ur að gamni mínu. Hún á að vera
tilraun til að fá krakka til að
hugsa eins og ég hef gert, það er
að segja til að hugsa á vissan,
sjálfstæðan, frumlegan hátt, og
hafa gaman af því.“
Bókin þýtt á serbnesku
Ástæðan fyrir því að bók Helga
um Andi kemur út á serbnesku er
að þegar hann var kennari við há-
skólann í Innsbruck í Austurríki
voru hjá honum margir stúdentar
frá Suður-Evrópu. „Einn þeirra
sneri Andi Anders á serbnesku.
Aðrir nemendur mínir eru að
reyna að koma ítalskri útgáfu á
framfæri en enginn hefur hingað
til sýnt áhuga á að þýða bókina á
íslensku.“
Vissulega er svolítið athyglis-
vert að við hér á landi skulum
ekki enn hafa fengið að njóta þess
að lesa bók Helga um Anda. Hún
myndi áreiðanlega verða mörgum
til skemmtunar þar sem hún
fjallar um umhverfi sem við
þekkjum og flestar sögupersón-
urnar heita meira að segja tákn-
rænum íslenskum nöfnum sem
Helgi segir að Þjóðverjar skilji
hins vegar ekki. Helgi bætir við
að hann hafi verið að hugleiða að
kannski mætti snúa kaflanum um
Óla blaðasala á íslensku því enn
muni margir eftir honum þegar
hann var að selja blöðin niðri á
Lækjartorgi.
Þess má geta að Gunnar bróðir
Helga rekur tinsmíðaverkstæði í
Diessen og hefur það verið í eigu
Schweizer-fjölskyldunnar í meira
en tvær aldir. Þar rekur hann líka
lítið kaffihús, Tinn Café, á Her-
renstrasse 17 í Diessen við Am-
mersee. Það er skemmtilegur við-
komustaður þeirra sem eiga leið
um Diessen.
Glókollur Í stríðslok kom Helgi með móður sinni og bróður til Íslands. Hér er
hann með henni við flóttamannabúðir í Suður-Þýskalandi. Með þeim eru
Katrín Mixa og Ólafur sonur hennar en fjölskyldurnar urðu samferða heim.
Ljósmynd/ Fríða Björnsdóttir
Bernskuminningar Helgi Schweizer með bókina Um gildi hlutanna, sem
hefur komið út hér á landi. Önnur síðan er á íslensku hin á þýsku.
Nú geta Serbar líka lesið um
ævintýri Andi á Kleppsspítalanum
www.jon-helgi.com
jon.helgi@web.de
Tinkaffihúsið Gunnar bróðir Helga rekur tinsmíðaverkstæði og kaffihús.
Verkstæðið hefur verið starfrækt frá 1796 af Schweizerfjölskyldunni. Kaffi-
húsið er skemmtilegur viðkomustaður þeirra sem eiga leið um Diessen.
Kleppur kemur við sögu Andi
Anders Welt hefur verið þýdd á
serbnesku og nú geta Serbar lesið
um ævintýri lítils drengs á Kleppi
og reyndar víðar í Reykjavík.
Eiginlega eru barna-
bækurnar eins og
flestar mínar bækur
ætlaðar sem kennslu-
bækur í heimspeki
|þriðjudagur|15. 1. 2008| mbl.is
daglegtlíf
SELFYSSINGAR!
Það er enginn skítamórall að 658 Selfyssingar hafi fengið vinning í Happdrætti
Háskólans á síðasta ári.
– Vertu með og fáðu þér miða á hhi.is eða hjá umboðsmanni.
TIL HAMINGJU