Morgunblaðið - 15.01.2008, Blaðsíða 24

24 ÞRIÐJUDAGUR 15. JANÚAR 2008 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
EINS og áður segir var skipting
landsins upphaflega nokkuð jöfn
eftir fjölda gyðinga eða araba á við-
komandi landsvæðum. Stór hluti
Galileu, Samaria og mestur hluti
Júdeu auk Gaza-svæðisins kom í
hlut Palestínuaraba
auk stórs hluta Ne-
gev-svæðisins í suð-
urhluta landsins. Öll
þessi landsvæði hafa
verið hernumin af
Ísraelsmönnum og
þeir hyggjast ekki
skila nema hluta af
þeim til baka í skipt-
um fyrir frið. Aðal-
ástæðan fyrir því er
sennilega að mikill
fjöldi innflytjenda til
Ísraels, flestir frá
fyrrverandi Sov-
étríkjum, hafa sest að
á þessum land-
svæðum í boði Ísr-
aelsstjórnar. Ef líta
ætti á skiptinguna
hlutlausum augum
var hún Palest-
ínuaröbum ekki vond-
ur kostur í upphafi úr
því sem komið var og
miklu hagkvæmari
heldur en sú skipting sem nú er
staðreynd. Ísraelar hafa jafnt og
þétt lagt undir sig arabískt land frá
upphaflegri skiptingu og þrengt að
Palestínumönnum á þeirra eigin
landsvæði í skjóli varna gegn
skæruliðum Palestínumanna á her-
numdu svæðunum. Ísraelar hafa
vegna mikillar efnahags- og hern-
aðaraðstoðar Bandaríkjanna haft
undirtökin gagnvart Palest-
ínumönnum og nágrannaþjóðir
Palestínumanna hafa frá upphafi
stutt þá aðeins með hálfum huga og
m.a. tregðast við að veita flótta-
mönnum frá Palestínu borgararétt-
indi í löndum sínum. Þess vegna
eru nú hundruð þúsunda Palest-
ínumann og afkomenda þeirra enn
í stöðu flóttamanna og búa í flótta-
mannabúðum í nágrannalöndunum,
og jafnvel í eigin landi. Þessi von-
lausa staða hefur ýtt
undir hryðjuverk og
sjálfsmorðsárásir sem
að einhverju leyti má
rekja til örvæntingar,
vonleysis og óþolandi
ástands sem þetta
stríðsþjáða fólk má
þola. Nýlegt frið-
artilboð Arababanda-
lagsins þar sem boðið
er upp á frið og við-
urkenningu á Ísr-
aelsríki gegn því að
Ísraelar skili því landi
sem þeir hafa hertekið
og að flóttamenn fái að
snúa heim, hefur ekki
hlotið náð fyrir augum
Ísraela. Ekki er von til
þess að þeir samþykki
það nema að þeir verði
knúðir til þess af
Bandaríkjamönnum og
Evrópusambandinu.
SÞ er máttlaust í
þessu máli eins og
flestum öðrum málum þar sem
stórveldin telja hagsmunum sínum
ógnað. Þá er komið að því að reyna
að svara spurningunni um hver
beri ábyrgð á Palestínuvandamál-
inu. Ef ekki guð sjálfur, þ.e.a.s. sá
guð sem gaf Abraham og niðjum
hans landið í upphafi, sjálfur
Jahve, þá eru það fyrst og fremst
Bretar, með Balfour-yfirlýsingunni
og SÞ, sem samþykkti stofnun Ísr-
aelsríkis 1947 þar sem land var
tekið af fólki sem byggt hafði land-
ið öldum saman og afhent flótta-
fólki frá Evrópu. Samviskubit
Vesturlandabúa vegna meðferðar
þeirra á gyðingum, ekki bara í hel-
förinni, heldur alla tíð frá dögum
Krists, réðu þar miklu um. Gyð-
ingar voru ekki ofsóttir í löndum
múslima heldur aðallega í löndum
kristinna manna. Það var ekki fyrr
en eftir stofnun Ísraelsríkis sem
þeir urðu óvinsælir í löndum músl-
ima, en hafa þrátt fyrir það ekki
sætt ofsóknum af þeirra hálfu. En
við skulum gæta þess þegar við
gagnrýnum Ísraelsmenn að setja
ekki samasemmerki á milli þeirra
og gyðinga almennt. Gyðingar eru
enn fjölmennir í mörgum löndum
utan Ísraelsríkis og eiga ekkert
sameiginlegt með Ísraelsmönnum
annað en trúarbrögðin. Við setjum
t.d. ekki samasemmerki milli IRA
og kaþólikka almennt. Hverjir bera
mesta ábyrgð á ástandinu í dag?
Það eru Bretar og Bandaríkja-
menn ásamt SÞ sem bera mesta
ábyrgð í þessu máli og þeim ber að
leysa það. Ég er þó ekki vongóður
um að það verði í bráð. Mitt álit er
að aldrei verði friður milli þessara
þjóða fyrr en þær sameinast í einu
ríki. Ríki þar sem allir njóti jafn-
réttis, gyðingar og arabar, kristnir
og múslimar. En fyrst verða Pal-
estínumenn að fá að stofna sitt eig-
ið ríki. Ég held þó að það verði
varla í náinni framtíð sem þjóð-
irnar geti sameinast því þvílíkt hat-
ur hefur skapast milli þeirra að það
tekur langan tíma að breyta því.
Þetta gæti þó gerst, við höfum séð
það gerast annar staðar, t.d. á Ír-
landi. En þar til að því kemur vona
ég að Vesturlandabúar, þar með
taldir Íslendingar, muni í vaxandi
mæli taka upp meiri samskipti við
Palestínumenn og veiti þeim auk-
inn stuðning bæði efnahagslega og
siðferðilega. Þeir eiga það skilið.
Landið helga –
staðan í dag
Mitt álit er að aldrei verði frið-
ur milli gyðinga og araba fyrr
en þeir sameinast í einu ríki,
segir Hermann Þórðarson
Hermann J.E.
Þórðarson
» Gyðingarvoru ekki of-
sóttir í löndum
múslima heldur
aðallega í lönd-
um kristinna
manna.
Höfundur er fyrrverandi
flugumferðarstjóri.
UM áramótin tóku gildi ný lög
sem fela í sér mikilvægar breyt-
ingar á greiðslum til foreldra lang-
veikra eða alvarlega fatlaðra
barna. Í kosningunum
síðasta vor lagði Sam-
fylkingin meg-
ináherslu á velferð-
armálin og lagði til
sérstaka aðgerðaáætl-
un til að tryggja vel-
ferð barna undir yf-
irskriftinni Unga
Ísland. Þau áherslu-
atriði eru í stjórn-
arsáttmálanum og
strax í vor samþykkti
Alþingi aðgerðaáætlun
í málefnum barna og
ungmenna með m.a.
réttarbótum til for-
eldra þessara barna.
Réttindi frá áramótum
Hin nýju lög eru veruleg rétt-
arbót og um leið leiðrétting á
meingölluðum lögum sem tóku
gildi um mitt ár 2006, en örfáar
fjölskyldur hafa nýtt sér greiðslur
samkvæmt þeim. Tilgangur laga-
breytinganna er því að koma betur
til móts við aðstæður fjölskyldna
langveikra eða alvarlega fatlaðra
barna, hvort sem er þær bráðaað-
stæður sem geta komið upp hjá
fjölskyldum þegar barn greinist
með alvarlegan og langvinnan
sjúkdóm eða alvarlega fötlun og
leiða til þess að foreldrar geta ekki
haldið áfram að stunda vinnu sína
– eða þegar foreldrar geta ekki til
lengri tíma stundað vinnu utan
heimilis vegna þungrar umönnunar
barna sinna.
Talið er að foreldrar um 200
barna muni nú nýta sér þessar
greiðslur árlega í stað færri en 10
á síðasta ári.
Greiðslur til 18 ára aldurs
Helstu breytingar sem verða
með nýju lögunum eru að þau
kveða á um tekjutengdar greiðslur
til foreldra sem hafa verið á vinnu-
markaði áður en barn
þeirra greindist lang-
veikt eða alvarlega
fatlað. Greiðslurnar
nema 80% af meðaltali
heildarlauna foreldra
yfir tiltekið viðmið-
unartímabil, en þetta
fyrirkomulag er sam-
bærilegt greiðslum í
fæðingarorlofi. Er þar
með verið að tryggja
að tekjuröskun for-
eldra verði sem
minnst þegar barn
þeirra greinist lang-
veikt eða alvarlega
fatlað. Ennfremur gera lögin ráð
fyrir félagslegum greiðslum sem
ætlað er að ná til foreldra lang-
veikra barna óháð því hvenær veik-
indin eða fötlunin voru greind sem
og fyrri atvinnuþátttöku þeirra.
Það sem er ekki síður mikilvægt í
þessu sambandi er að félagslegu
greiðslurnar eru ekki takmarkaðar
við tiltekinn tíma heldur greiddar
upp að 18 ára aldri barns ef þörf
krefur. Tryggingastofnun kemur til
með að sjá um greiðslurnar en lög-
in koma til framkvæmda 1. mars
nk. Greiðslur fyrir hvern mánuð
greiðast eftir á, 15. virka dag hvers
mánaðar, þannig að greiðslur til
foreldra fyrir janúar og febrúar
verða greiddar eigi síðar en 26.
mars 2008, hafi foreldrar lagt inn
umsókn fyrir 7. mars 2008.
Í gamla kerfinu voru skilyrði
fyrir greiðslum að foreldrar hefðu
verið samfellt í sex mánuði á
vinnumarkaði áður en barnið
greindist með alvarlegan eða lang-
vinnan sjúkdóm eða alvarlega fötl-
un – og að barnið hafi verið greint
fatlað eftir áramótin 2006. Það
gerði það að verkum að örfáir for-
eldrar sóttu um greiðslur og því
voru breytingarnar mjög brýnar.
Félagsleg þjónusta löguð að
þörfum barnanna
Það veit enginn nema sá sem
hefur upplifað að vera með alvar-
lega veikt barn eða mikið fatlað
hversu mikið álag það getur verið
á foreldra, systkini og aðra nána
ættingja þess og er fjárhags-
áhyggjum ekki þar á bætandi. Það
er skylda samfélagsins að létta
undir með fjölskyldum þessara
barna á meðan gengið er í gegnum
slíka erfiðleika. Mikilvægt er að
langveikum börnum og fjölskyldum
þeirra verði jafnframt veitt sam-
bærilegt aðgengi að félagslegri
þjónustu og börnum með fötlun og
að sálfélagslegur stuðningur við
fjölskyldur þessara barna verði
efldur. Starfshópur félagsmálaráð-
herra vinnur nú að tillögum um
hvernig skuli laga þá félagslegu
þjónustu sem stendur fötluðum
börnum til boða að þörfum lang-
veikra barna svo unnt verði að
leggja fram frumvarp um breytt
stuðningskerfi fyrir þau á vorþingi.
Stórbætt kjör foreldra
langveikra barna
Ásta R. Jóhannesdóttir segir
frá nýjum lögum um breytingar
á greiðslum til foreldra lang-
veikra eða fatlaðra barna
» Talið er að foreldrarum 200 barna muni
nú nýta sér þessar
greiðslur árlega í stað
færri en 10 á síðasta
ári.
ÁSTA Ragnheiður
Jóhannesdóttir
Höfundur er alþingismaður og situr í
félags- og trygginganefnd Alþingis.
Í UPPHAFI áttunda áratug-
arins, á liðinni öld, hófu, líklega,
norskir útgerðarmenn að skrá
skip sín undir erlendum fánum í
skúffufyrirtækjum erlendis. Þann-
ig gátu þeir m.a. ráðið um borð
ódýrara vinnuafl, sem leiddi m.a.
til þess að fyrsta nor-
ræna alþjóðlega
skipaskráin, NIS, var
stofnuð í Noregi 1.
júlí 1987; þá var
stærstur hluti norska
flotans kominn undir
erlenda fána með er-
lendar áhafnir.
Markmiðið með
skránni var að bjóða
norskum útgerðum
hliðstæð býtti og þær
bjuggu við með skip
sín undir erlendum
fánum sem m.a. fól í
sér heimild til þess að sjómenn-
irnir um borð nytu ekki endilega
norskra kjara.
Ári síðar, 1. júlí 1988, var
danska alþjóðlega skipaskráin,
DIS, stofnuð. Ástæður sömu og
hjá Norðmönnum, þ.e. skipin voru
að stórum hluta farin undan
danska fánanum, undir fána þeirra
landa sem heimiluðu veru sjó-
manna frá láglaunasvæðunum.
Eftir sat danska ríkið með danska
sjómenn á atvinnuleysisbótum því
kaupskipin voru að miklu leyti
mönnuð erlendum sjómönnum sem
til viðbótar eyddu ekki laununum
sínum í Danmörku. Ríkið tapaði
því bæði þeim sköttum sem fylgja
kaupskipaútgerð og neyslu-
sköttum erlendu sjómannanna.
Það var við þessar aðstæður
sem danska ríkið ákvað að gefa
eftir skattana af launum farmann-
anna, þ.e. að launakostnaður út-
gerðanna v/danskra sjómanna
lækkaði sem skattahlutanum
næmi ,,netto laun“. Einnig var
dönskum útgerðum heimilað að
ráða til sín sjómenn frá láglauna-
svæðunum á öðrum kjörum en
giltu um danska sjó-
menn.
Þessi aðgerð leiddi
til þess að stærstur
hluti skipa í eigu
danskra útgerða var
aftur skráður í Dan-
mörku; nú eru um
80% yfirmanna skip-
anna dönsk. Hér er
vert að hafa í huga að
flest skipanna koma
aldrei til Danmerkur,
þau eru í förum á
fjarlægum slóðum
sem getur tæpast
örvað danska sjómenn til þess að
sækja þangað atvinnu, a.m.k. ekki
fjölskyldumenn.
Hinar Norðurlandaþjóðirnar, að
Íslandi frátöldu, hafa allar gert
ráðstafanir til þess að halda eigin
skipum undir eigin þjóðfána þar
sem meginþemað er ,,netto laun“
líkt og hjá Dönum. Meira að segja
Færeyingar stofnuðu sína eigin
alþjóðlegu skipaskrá FAS á árinu
1992 þar eru nú skráð 35 skip,
fæst í færeyskri eign. Hvað hafa
íslensk stjórnvöld gert til þess að
stuðla að því að þessi fáu kaup-
skip sem enn eru gerð út af ís-
lenskum aðilum séu skráð hér á
landi? Ekkert, þar til á liðnu vor-
þingi þegar bæði fjármálaráð-
herra og samgönguráðherra lögðu
fram frumvörp bæði um íslenska
alþjóðlega skipaskrá, IIS, og þær
skattabreytingar sem nauðsyn-
legar eru til þess að útgerðir
kaupskipa sjái hag í að skrá skip-
in hér á landi.
Í þann mund sem samgöngu-
nefnd Alþingis var að afgreiða
bæði frumvörpin frá sér sendi
ASÍ óumbeðna umsögn vegna
þeirra og óskaði í framhaldinu eft-
ir fundi með nefndinni. Til þess
fundar mættu: forsetinn, fram-
kvæmdastjórinn og yfirlögfræð-
ingurinn. Þeir lögðust alfarið
gegn eftirfarandi texta í 11. gr.
frumvarpsins í IIS þar sem hann
gerir ráð fyrir að erlendir sjó-
menn taki kaup og kjör sam-
kvæmt kjarasamningum viðkom-
andi landa sem forysta ASÍ taldi
ígildi guðlasts ef ekki eitthvers
enn skelfilegra.
,,Um kjör skipverja í áhöfn
kaupskips fer eftir þeim kjara-
samningum sem gerðir hafa verið
við stéttarfélög viðkomandi ríkja
þar sem skipverji á lögheimili.
Kjarasamningur gildir einungis
fyrir félaga í því stéttarfélagi og
ríkisborgara þess ríkis sem stétt-
arfélag á lögheimili í, enda eru
þeir ekki í öðrum stéttarfélögum
sem gerður hefur verið kjara-
samningur við.“
Sama ákvæði er í lögum hinna
Norðurlandanna um þeirra al-
þjóðlegu skipaskrár. Nefnt ákvæði
var, að kröfu ASÍ, fellt úr frum-
varpinu sem varð að einskisnýtum
lögum því ekkert íslenskt kaup-
skip hefur til þessa verið skráð í
IIS.
Í maí á liðnu ári voru íslensku
kaupskipin 12 þannig skráð: fimm
í Antígúa, fjögur í Noregi NIS og
þrjú í Færeyjum FAS. Það skiptir
útgerðirnar ekki höfuðmáli hvar
skipin eru skráð, þær eru búnar
að bíða aðgerða í tuttugu ár; gáf-
ust upp og hafa með ærnum
kostnaði komið sér fyrir erlendis.
Lái þeim hver sem vill. Aftur á
móti gengur þetta fyrirkomulag
ekki hvað varðar íslensku sjó-
mennina. Þeirra réttur í almanna-
tryggingakerfinu er í einhverjum
tilvikum enginn og í öðrum mjög
óljós.
Í þessu máli eru afskipti ASÍ á
margan hátt afar sérkennileg,
ekki síst vegna þess að til þessa
hefur forysta ASÍ ekki átt and-
vökunætur vegna áhyggna af því
þegar íslensku kaupskipin fóru
undir erlenda fána með tilheyr-
andi áhrifum á atvinnuöryggi ís-
lenskra sjómanna. Nei, réttarstaða
íslenskra sjómanna skiptir ASÍ
greinilega engu máli, þar á bæ eru
menn stórhuga, þeir ætla að
tryggja sjómönnum láglaunaland-
anna íslensk kjör um borð í ís-
lenskum skipum. Já, miklir menn
erum við, Hrólfur minn, var sagt í
sveitinni forðum þegar sjálf-
umgleðin gekk úr hófi fram.
Maður, líttu þér nær
Helgi Laxdal er ekki sáttur
við aðkomu ASÍ að frumvarpi
sem varð að lögum um
íslensk kaupskip
»Réttur sjómanna íalmannatrygg-
ingakerfinu er í ein-
hverjum tilvikum eng-
inn og í öðrum mjög
óljós.
Helgi Laxdal
Höfundur er vélfræðingur.