Morgunblaðið - 18.01.2008, Síða 18

18 FÖSTUDAGUR 18. JANÚAR 2008 MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Eftir Boga Þór Arason
bogi@mbl.is
ÁTÖKIN í Kenýa hafa oft verið
tengd við spennuna milli þjóðflokka
í landinu eða valdabaráttu stjórn-
málamanna sem hafa leitast við að
magna ólguna sér til framdráttar.
Átökin eiga þó einnig að miklu leyti
rætur að rekja til peninga og bar-
áttu um jarðir og náttúruauðlindir.
Að minnsta kosti 700 manns
liggja í valnum eftir átökin sem
blossuðu upp þegar Mwai Kibaki
forseti var lýstur sigurvegari for-
setakosninga sem fram fóru 27. des-
ember. Óttast er að tala látinna sé í
raun miklu hærri og hefur drápun-
um verið líkt við hópmorðin í Rú-
anda árið 1994.
Embættismenn Sameinuðu þjóð-
anna áætla að um 250.000 manns
hafi þurft að flýja heimkynni sín og
mörg dæmi eru um að kveikt hafi
verið í húsum til að flæma íbúana á
brott.
Sigurvegarinn umbunar
stuðningsmönnum sínum
Mannfallið og eyðileggingin er
mest í Sigdalnum í Kenýa. Íbúarnir
þar segja að átökin eigi að miklu
leyti rætur að rekja til baráttu um
jarðir, atvinnu og viðskiptatækifæri.
Deila Kibaki og keppinautar hans
í forsetakosningunum, Raila Od-
inga, er einnig talin eiga rætur að
rekja til baráttunnar um auð.
„Þessi stjórnmálabarátta snýst
um öfund og hún hefur kraumað í
langan tíma,“ sagði Ken Wafula,
talsmaður mannréttindasamtaka í
Kenýa. „Kibaki er fulltrúi fámennr-
ar klíku sem hefur stjórnað mis-
skiptingu auðsins í Kenýa.“
Wafula skírskotaði til þeirrar
hefðar, sem skapast hefur í stjórn-
kerfinu í Kenýa, að sigurvegari
kosninga umbunar stuðningsmönn-
um sínum í sama þjóðflokki með því
að úthluta þeim jörðum, styrkjum
og opinberum störfum. Ætlast er til
þess að sigurvegarinn umbuni
stuðningsmönnum sínum ríkulega
og margir Kenýamenn líta á kosn-
ingar sem tækifæri á fimm ára fresti
til að bæta hag sinn. Þetta á jafnt
við um auðuga kaupsýslumenn sem
fátækt verkafólk.
Þessi hefð hófst með fyrsta for-
seta Kenýa, Jomo Kenyatta, en
hann var úr röðum Kikúja, sem er
stærsta þjóðarbrotið í Kenýa. Eftir
að hann tók við embættinu skipaði
hann
Kikúja í flest af valdamestu emb-
ættunum. Þessarar frændhygli
gætti í öllu þjóðfélaginu, Kikújum
var hyglað á öllum sviðum, allt frá
lánveitingum til úthlutunar starfs-
leyfa leigubílstjóra. Þeir hafa tögl og
hagldir í atvinnulífinu, reka versl-
anir, banka og verksmiðjur úti um
allt landið.
Kenyatta hjálpaði Kikújum að
kaupa frjósamar jarðir af breskum
nýlenduherrum í Sigdalnum, í stað
þess að úthluta þeim til fátæks fólks
af ættbálkum sem búið höfðu í daln-
um í margar aldir.
Kikújar urðu efnaðasta þjóðar-
brotið í landinu og margir þeirra
fluttu búferlum frá heimkynnum
forfeðra sinna í miðhluta landsins og
dreifðust um allt landið. Kikújar eru
um 22% af 34,5 milljónum íbúa
Kenýa.
Eftirmenn Kenyatta í forseta-
embættinu fóru að dæmi hans.
Daniel Arap Moi, fyrrverandi for-
seti, er úr röðum Kalenjína, sem eru
um 12% landsmanna, og hagur
þeirra batnaði á 24 ára valdatíma
hans.
Stuðningsmenn Odinga vonuðust
til þess að Luo-menn fengju tæki-
færi til að skara eld að sinni köku ef
hann næði kjöri í forsetakosning-
unum 27. desember. Luo-menn eru
næststærsti þjóðflokkurinn, um 13%
íbúanna.
Hrekja Kikúja af jörðunum
Vonbrigði stuðningsmanna Od-
inga voru því mikil þegar Kibaki,
sem er úr röðum Kikúja, var lýstur
sigurvegari forsetakosninganna.
Íbúar fátækrahverfa í Nairobi réð-
ust á Kikúja og kveikt var í versl-
unum í eigu þeirra. Flestir þeirra
sem hafa neyðst til að flýja heim-
kynni sín eru úr röðum Kikúja og í
sumum landshlutum hafa önnur
þjóðarbrot keppst við að leggja jarð-
ir og hús flóttafólksins undir sig.
Svipuð átök blossuðu upp í Sig-
dalnum í tengslum við kosningar ár-
ið 1992. Stjórnmálamenn reyndu þá
að magna spennuna milli þjóðflokk-
anna sér til framdráttar með því að
hamra á því að Sigdalurinn væri
land forfeðra Kalenjína. Vopnaðir
hópar úr röðum Kalenjína myrtu
hundruð Kikúja til að reyna að
leggja jarðir þeirra undir sig.
Tekist á um peninga,
jarðir og auðlindir
Reuters
Óeirðir Kenýamaður stekkur upp á bíl sem var eyðilagður í óeirðum í einu
af fátækrahverfum í Nairobi þar sem kveikt var í verslunum og bílum.
Í HNOTSKURN
» StjórnarandstöðuleiðtoginnRaila Odinga sagði í gær að
sjö manns hefðu beðið bana þeg-
ar lögreglan hleypti af byssum
og beitti táragasi til að hindra
mótmæli í fátækrahverfum í
Nairobí í gær.
» Yfirvöld sögðu að lögreglu-menn hefðu skotið þrjá mót-
mælendur til bana í Kisumu,
þriðju stærstu borg landsins.
» Odinga krafðist þess að at-kvæðin í forsetakosning-
unum 27. desember yrðu talin
aftur og kvaðst ætla að virða nið-
urstöðu endurtalningarinnar ef
hún leiddi í ljós að Kibaki hefði
sigrað. Odinga bauðst einnig til
að taka þátt í myndun þjóð-
stjórnar sem yrði falið að undir-
búa kosningar innan hálfs árs.
Átökin í Kenýa snú-
ast að miklu leyti um
misskiptingu gæða
Eftir Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
ÞÝSKIR ráðamenn segja að hugmyndir fram-
kvæmdastjórnar Evrópusambandsins, ESB, um að
bjóða upp losunarheimildir á koldíoxíði séu ógnun
við efnahag landsins. Leyfi til losunar upp að viss-
um mörkum kosta nú ekkert en ætlunin er að þau
verði boðin upp til að ýta undir notkun hreinna
orkulinda og umhverfisvænni tækni.
Stefna ESB gengur út á að minnka koldíox-
íðlosun í sambandinu þannig að árið 2020 verði hún
20% minni en árið 1990 og er m.a. ætlunin að ýta
með ýmsum aðferðum undir notkun léttra bíla til að
draga úr eldneytiseyðslu. Angela Merkel, kanslari
Þýskalands, hefur hins vegar tekið undir harkalega
gagnrýni ýmissa stórra bílaframleiðenda í Þýska-
landi sem framleiða mikið af eyðslufrekum bílum.
Segja þeir að með nýju reglunum verði þeim mis-
munað.
ESB vill að sett verði þak á meðallosun frá fólks-
bílum framleiðanda án tillits til stærðar, 120
grömm af koldíoxíði á ekinn kílómetra fyrir árið
2012. Sigmar Gabriel, umhverfisráðherra Þýska-
lands, segir að það muni ekki verða neinum til
gagns ef fyrirtæki sem framleiði þunga bíla reyni
að lagfæra meðaltalstölurnar um losun með því að
sameinast öðrum sem framleiði litla og eyðslu-
granna bíla. Slík hagræðing hefur verið nefnd sem
ein af ástæðunum fyrir því að Porsche, sem á stór-
an hlut í Volkswagen-verksmiðjunum en framleiðir
sjálft bíla með öfluga og eyðslufreka hreyfla, er
sagt vilja yfirtaka Volkswagen.
ESB verndi alþjóðlega samkeppnis-
getu fyrirtækja í ríkjunum
Gabriel benti í gær á að vegna þess hve Þýska-
land væri umsvifamikið á sviði hefðbundinnar iðn-
aðarframleiðslu, véla og tækja auk framleiðslu á
sementi, stáli og efnavörum, yrði að taka sérstöðu
þess með í reikninginn.
„ESB getur ekki hunsað spurninguna um það
hvernig hægt sé að vernda alþjóðlega samkeppn-
isgetu iðnfyrirtækja [í sambandinu] sem nota mikla
orku,“ sagði Gabriel. Fyrirtæki í sumum greinum
yrðu að fá áfram ókeypis losunarheimildir til þess
að geta áfram starfað í Evrópu, ella væri hætta á að
þau flyttu starfsemi sína til annarra landa, jafnvel
utan álfunnar. Takmarkanir sem kveðið er á um í
Kyoto-bókuninni gegn losun gróðurhúsaloftteg-
unda ná eingöngu til auðugra iðnríkja, hvorki Kína
né Indland þurfa að lúta reglunum.
Gabriel sagði ennfremur að mikið skorti á að
lagðar hefðu verið fram tillögur um aðferðir til að
tryggja að markmið ESB um samdrátt í losun næð-
ust fyrir 2020. Michael Glos efnahagsmálaráðherra
gagnrýndi í bréfi til varaforseta framkvæmda-
stjórnarinnar einnig væntanlegar uppboðsreglur
sem verða kynntar 23. janúar. „Við gerum barátt-
unni gegn loftslagsbreytingum bjarnargreiða ef við
aukum framleiðslukostnaðinn og rekum þannig
fyrirtækin og störfin til landa sem ekki þurfa að
sæta reglum til verndunar loftslagsins,“ sagði Glos.
Segja gjöld fyrir koldíoxíðlos-
un hrekja fyrirtæki á brott
Þjóðarstolt Þýskar iðnaðarvörur eru víð-
frægar, hér er hlúð að Benz frá 1935.
Reuters
ÞÝSK yfirvöld hafa á síðustu árum
sent hundruð vandræðaunglinga í
betrunarvist til fjarlægra landa ut-
an Evrópu í von um að nýjar og erf-
iðar aðstæður verði lærdómsríkar.
Sextán ára piltur frá borginni Gies-
sen var nýlega sendur til Síberíu í
þeim tilgangi að venja hann af of-
beldi og verður hann þar í níu mán-
uði á afskekktum stað við smábæ í
grennd við Omsk. Kuldinn á svæð-
inu getur farið í mínus 55 gráður.
Pilturinn hafði beitt bæði skóla-
félaga og móður sína ofbeldi.
Segja talsmenn yfirvalda að fátt
glepji hugann í Síberíu og drengur-
inn hafi haldið sig fjarri vandræð-
um síðan hann kom þangað. Eins
hafi hann lært að bjarga sér sjálfur.
Ef hann heggur ekki við í eldinn þá
verður einfaldlega kalt í húsinu
sem hann býr í.
Kældur í Síb-
eríufreranum
FULLTRÚAR Sameinuðu þjóðanna
og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins í Írak
segja miklar framfarir hafa orðið í
efnahags- og stjórnmálum landsins
síðustu mánuði. Spáð er 7% hag-
vexti á árinu.
Framfarir
EFTIRLITSNEFND með fóstur-
vísarannsóknum í Bretlandi hefur
samþykkt tvær áætlanir um notkun
mannlegra fósturvísa sem vísinda-
menn hafa látið þroskast í dýra-
eggjum.
Menn úr dýrum
CLEMENTE Mastella, dóms-
málaráðherra Ítalíu, sem varð að
víkja í gær vegna spillingarákæru á
hendur eiginkonu ráðherrans,
hyggst draga flokk sinn út úr sam-
steypustjórn Romano Prodis.
Reuters
Í vanda Prodi forsætisráðherra á
milli Mastella-hjónanna.
Yfirgefa Prodi
KYNSLÓÐ breskra barna situr dag
hvern sem límd fyrir framan sjón-
varpsskjáinn og tæplega sjö af
hverjum tíu, eða 68%, sofna yfir
sjónvarpinu á kvöldin. Um tíundi
hluti segist verja yfir fjórum tímum
á dag í sjónvarpsgláp, skv. rann-
sókn Childwise, fyrirtækis sem
sinnir markaðsrannsóknum.
Kemur þar fram að fjögur af
hverjum fimm börnum hafi sjón-
varp í svefnherberginu og að net-
notkun fari vaxandi. Bresk börn
verja nú að meðaltali fimm stund-
um og 20 mínútum fyrir framan
tölvu- og sjónvarpsskjáinn dag
hvern, miðað við fjóra tíma og 40
mín. fyrir fimm árum, að því er
blaðið Daily Telegraph greinir frá.
Gláp Mörg bresk börn eyða æsk-
unni fyrir fram sjónvarpsskjáinn.
Æskan fer í
sjónvarpsgláp
GEORGES Freche, héraðsstjóri í
sunnanverðu Frakklandi, vill láta
kaupa sjö tonna bronsstyttu af Len-
ín og reisa hana á torgi Montpelli-
er-borgar. Styttan var upprunalega
á stalli í Tékkóslóvakíu.
Lenín á stall?
STUTT