Morgunblaðið - 04.02.2008, Side 20

20 MÁNUDAGUR 4. FEBRÚAR 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Það er líka h
anir af sterunu
in, geri það að
bresti og menn
fjallið en þeim
öðrum í hættu.
alls ekki við í ti
Hrygla og rau
Þegar þarna
hæð, leið Engil
irboðar háfjalla
farnir að láta á
gerði sér ekki g
reyndar ekki s
stundir að nóttu
venjulega þega
Þar að auki var
honum og hrák
ur. „Ég hugsað
þetta væri bar
var þarna í mi
aryki. Ég hef a
eins og á þessu
Síðasta dagle
upp á sjálfan
metra löng. Ge
leiðinni hækka
um í 4.700 met
nær allir í hóp
fyrir einhverju
veiki, að sögn
seint að hugsa
úr ólíklegasta
og að smella le
skóna, urðu sum
leiðangursmenn
leggja af stað u
legginn að tin
raunar gert það
Síðustu búðir
eru í 4.700 met
1.200 metrar á
burðar er útsýn
í Esjunni í um 7
tók að kvarnast
í 5.000 metra hæ
bólgueyðandi stera, Dexametasón. „Og
það var algjört kraftaverkalyf,“ segir
hann.
Umpólun við steratöku
Við inntöku steranna varð algjör um-
pólun á Andrési. Í fyrsta lagi gat hann
sofnað um nóttina og í öðru lagi varð
hann ör og glaðlyndur en þetta eru al-
gengar aukaverkanir af sterunum.
„Brosið fór eiginlega ekki af honum,“
segir Engilbert.
Á leiðinni upp í næstu búðir (Ma-
wenzi Tarn), í 4.300 metra hæð, dró af
Andrési og því var honum gefinn annar
skammtur af sterum. Þá segist hann
hálfpartinn hafa farið yfir strikið. Hann
hafi reitt af sér brandara um kvöldið en
síðan nánast ekkert náð að sofna. „Ég
var alveg viss um að ég myndi komast
upp, yrði fyrstur upp og allt það. Það
komst enginn efi að. Þetta er eiginlega
stórfurðulegt eftir á að hyggja,“ segir
Andrés. Það hafi verið gott að sterarnir
voru með í för en mikilvægt sé að nota
þá með varúð. Sumir telji að ef menn
þurfi að taka þessa bólgueyðandi stera
sé réttast að koma sér strax niður í
minni hæð, bætir Andrés við.
Eftir Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
Vel á annað hundrað Íslend-ingar gengu á Kilimanjaro,hæsta fjall Afríku í fyrra, ogsvo lengi sem ekki sýður
endanlega upp úr í Kenía, má búast við
að fjöldinn verði svipaður á þessu ári.
Fjallið rís í tæplega 6.000 metra hæð
og því er töluverð hætta á að fólk sem
er óvant slíkri hæð veikist af há-
fjallaveiki. Í samtali við Morgunblaðið
lögðu tveir úr hópnum, geðlæknarnir
Engilbert Sigurðsson og Andrés Magn-
ússon, mikla áherslu á mikilvægi þess
að taka sér nægan tíma í hæð-
araðlögun, helst einn til tvo aukadaga
umfram þann tíma sem flestar ferða-
skrifstofur mæla með.
Fyrirfram hefði mátt búast við að
hópnum sem Engilbert og Andrés voru
í myndi ganga allt í haginn. Flestir í
hópnum voru í góðu líkamlegu formi,
m.a. tveir maraþonhlauparar og lands-
liðsmaður í skvassi. Þegar upp var
staðið voru það hins vegar þeir sem
voru í besta forminu sem veiktust
heiftarlegast - en þeir voru reyndar
meðal þeirra sex sem fóru alla leið á
tindinn.
Hópurinn samanstóð af fimm hjón-
um, sex læknum ásamt mökum, en
læknarnir eru meðlimir í Félagi ís-
lenskra fjallalækna (FÍFL). Hópurinn
bjó þar af leiðandi yfir þokkalegri
kunnáttu til að meta heilsu leiðang-
ursmanna og lækna ýmis konar krank-
leika auk þess sem hópurinn var ágæt-
lega birgur af lyfjum sem slá á
einkenni hæðarveikinnar. Hópurinn fór
með virtri ferðaskrifstofu, Exodus sem
skiptir við leiðsögumenn frá African
Walking Tours á Kilimanjaro. Gangan
á tindinn tók 4½ sólarhring sem er
mjög hefðbundinn tími. Þá fór hóp-
urinn í hvívetna eftir leiðbeiningum
fararstjóranna.
Leið fullkomlega bölvanlega
Hæðarveikinnar gætti fyrst hjá
Andrési og Engilberti þegar þeir komu
í tjaldbúðir í 2.600 metra hæð. Eng-
ilbert átti í erfiðleikum með að sofna,
en leið vel, og Andrés fann að hann
andaði ekki eðlilega og truflaði það
einnig svefn hjá honum. Öndunarerf-
iðleikar og svefnraskanir eru hvoru
tveggja algengir kvillar í mikilli hæð.
Næsta dag, rétt áður en hópurinn kom
í næstu tjaldbúðir (Kikelawa) í 3.700
metra hæð ágerðust öndunarerfiðleik-
arnir verulega hjá Andrési. Hann svim-
aði verulega og tók að kenna illþyrmi-
lega til ógleði. „Þetta var ekkert
ósvipað því að verða sjóveikur. Mikil
ógleði og mikil og óþægileg uppköst.
Þetta var ógeðslega vont og ég var al-
veg ákveðinn í að snúa við næsta morg-
un. En þá kom Engilbert og talaði mig
ofan af því,“ segir Andrés. Það hafi ver-
ið furðulegt að um leið og honum leið
fullkomlega bölvanlega hugsaði hann
mikið um hversu náttúrfegurðin allt um
kring væri gríðarleg. „Stjörnuhimininn
þarna er svo magnaður að maður ætlar
varla að trúa því.“ Um kvöldið tók
Andrés lyfið Acetazólamíð (Diamox)
sem háfjallafarar nota gjarnan. Lyfið
er í raun glákulyf og virkar þannig að
það heldur eftir koltvísýringi í blóðinu
og örvar af þeim sökum öndunina. Lyf-
ið sló hins vegar lítt á einkennin hjá
Andrési. Hann kastaði endurtekið upp
og leið mjög illa. Í kjölfarið tók hann
Alvarlega veiki
 Þeir sem voru í besta líkamlega forminu, maraþonhlaupa
 Mæla með því að fólk taki sér fleiri daga í að ganga á fjall
Á brúninni Í Gilman’s Point var Magnús Gottfreðsson komi
Engilbert Sigurðssyni, þótt hann hefði ekki áttað sig á því þ
Heiðdal og Tómas Guðbjartsson.
Andrés
Magnússon
Engilbert
Sigurðsson
Háfjallaveiki gerði heldur
betur vart við sig í tíu
manna hópi Íslendinga
sem lagði á Kilimanjaro í
september í fyrra; fjórir
sneru við áður en þeir
náðu tindinum og af þeim
sex sem komust alla leið
veiktust tveir alvarlega.
Kerra Vagn ein
Í HNOTSKURN
» Hópurinn fór upp á 4½ sólar-hring sem er hefðbundinn tími en
telja ráðlegra að taka sér lengri tíma,
51⁄2 til 7 1⁄2 sólarhring eða ganga fyrst
á annað hátt fjall til að venjast hæð-
inni.
» Sumar ferðaskrifstofur bjóðauppgöngu fyrst á Mt. Meru, í
grennd Kilimanjaro.
» Hæðarveiki getur farið að gæta íum 2.400 metra hæð. Ástæðan er
sú að loftþrýstingur minnkar eftir því
sem hæðin eykst og lungun eiga því
erfiðara með að taka upp súrefni.
» Í viðtali við tvo erlenda sérfræð-inga, sem fluttu fyrirlestra á
Læknadögum, sem birtist í Morg-
unblaðinu fyrir viku, kom fram að
ekkert bendir til þess að þrautþjálf-
aðir íþróttamenn verjist háfjallaveiki
betur og mögulega sé verra að vera í
ofurgóðu formi.
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
SAMSTAÐA UM
GRUNDVALLARATRIÐI
Flest bendir til að samstaða séum grundvallaratriði í orku-málum þjóðarinnar, þ.e. um
eignarhald á orkuauðlindunum sjálf-
um. Þetta kemur fram í ítarlegri út-
tekt Orra Páls Ormarssonar, blaða-
manns Morgunblaðsins, á
meginþáttum orkumála í Morgun-
blaðinu í gær.
Í stórum dráttum er staðan sú, að í
sumum tilvikum er orka fallvatna eða
orkan í iðrum jarðar í einkaeign, þ.e. í
eign jarðeigenda en í flestum tilvik-
um eru orkulindirnar í ríkiseign, þ.e. í
þjóðareign eða eigu sveitarfélaga.
Í samtali við Morgunblaðið segir
Geir H. Haarde, formaður Sjálfstæð-
isflokksins og forsætisráðherra:
„Við sjálfstæðismenn viljum
standa vörð um fullveldisrétt þjóðar-
innar yfir auðlindunum og að fulltrú-
ar þjóðarinnar hafi vald til að setja
skorður við nýtingu og afnotum í því
augnamiði að tryggja að auðlindir Ís-
lands verði til staðar fyrir komandi
kynslóðir.“
Og Geir H. Haarde bætir við:
„Frumvarp iðnaðarráðherra, sem nú
er til umfjöllunar í þingflokkum,
gengur öðrum þræði út á að þessar
eignir ríkisins verði ekki framseldar
einkaaðilum með varanlegum hætti
[…] Það er hins vegar hvorki stefna
Sjálfstæðisflokksins né ríkisstjórnar-
innar að hrófla við núverandi eignar-
haldi einkaaðila á orkuauðlindunum.“
Þessi orð formanns Sjálfstæðis-
flokksins verða ekki skilin á annan
veg en þann, að Sjálfstæðisflokkur-
inn hafi engin áform um að beita sér
fyrir breytingum á grundvallaratrið-
um í eignarhaldi á orkuauðlindum.
Þeir jarðeigendur sem nú ráða yfir
orkuauðlindum á jörðum sínum eigi
þær áfram en ekki verði haggað við
þjóðareign á orkuauðlindum að öðru
leyti.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, for-
maður Samfylkingar og utanríkisráð-
herra, talar mjög skýrt í samtali við
Morgunblaðið í gær. Hún segir:
„Það er meginafstaða flokksins, að
orkuauðlindirnar eigi að lúta eignar-
haldi opinnberra aðila, þ.e. ríkis og
sveitarfélaga eins og þær gera að
langmestu leyti í dag.“
Ingibjörg Sólrún bætir því við, að
Samfylkingunni þyki eðlilegt, „að
sama gildi um orkuauðlindirnar og
fiskveiðiauðlindirnar og fyrir vikið sé
full ástæða til að skoða hvort ekki eigi
að binda eignarrétt þjóðarinnar með
ákvæði í stjórnarskrá.“
Ingibjörg Sólrún bendir á, að tíma-
bært sé að einstakar virkjanir sem
tengjast stóriðju séu byggðar og
reknar á markaðslegum forsendum
og segir: „Við þær aðstæður kæmi til
auðlindagjald, þ.e. greiðsla fyrir nýt-
ingu á auðlindinni, sem rynni til al-
mennings. Þetta fyrirkomulag yrði að
vera til langs tíma, einhverra ára-
tuga, enda um mikla fjárfestingu að
ræða.“
Þetta sjónarmið er vissulega um-
ræðuvert en þó með þeim fyrirvara,
sem gerður var við þessar hugmyndir
í Reykjavíkurbréfi Morgunblaðsins
hinn 13. janúar sl., þar sem athygli
var vakin á þeirri hættu að eignar-
hald á virkjanamannvirkjum safnað-
ist nánast á eina hendi og að ístöðu-
leysi þingmanna, sem hefur berlega
komið í ljós í sambandi við auðlinda-
gjaldið í sjávarútvegi, yrði til þess að
þingið gæfist upp frammi fyrir slíku
orkuvaldi.
Steingrímur J. Sigfússon, formað-
ur Vinstri grænna, segir í samtali við
Morgunblaðið í gær að allt mæli með
því að eignarhald á orkuauðlindum og
forræði sé opinbert og bætir við:
„… að ríki og/eða sveitarfélög fari
með þessi mál fyrir hönd þjóðarinnar
og alveg sérstaklega sé tryggt að
orkuauðlindirnar sjálfar séu á for-
ræði almennings.“
Formaður Vinstri grænna tekur
einnig undir það, að eignarhald þjóð-
arinnar á orkuauðlindum verði tryggt
með ákvæði í stjórnarskrá eftir því,
sem við verði komið.
Guðni Ágústsson, formaður Fram-
sóknarflokksins, segir í samtali við
Morgunblaðið í gær:
„Við viljum að kveðið sé upp úr um
sameign íslenzku þjóðarinnar á nátt-
úruauðlindum í stjórnarskrá og
tryggja þannig stöðu auðlinda í þjóð-
areign. Við viljum líka stofna auð-
lindasjóð og til hans renni þær
greiðslur, sem greiddar eru fyrir af-
not af þeim náttúruauðlindum, sem
eru í sameign þjóðarinnar.“
Guðni kveðst eiga við „… nytja-
stofna á Íslandsmiðum, auðlindir á og
í eða undir hafsbotninum, utan neta-
laga og náttúruauðlindir í þjóðlend-
um.“
Guðjón A. Kristjánsson, formaður
Frjálslynda flokksins, segir í samtali
við Morgunblaðið í gær, að flokkur
hans hafi tekið þá afstöðu, að eðlilegt
sé að halda orkuauðlindunum sem
mest í almannaeigu.
Guðjón tekur undir sjónarmið Ingi-
bjargar Sólrúnar og segir: „Það má
alveg hugsa sér að fela einkafyrir-
tæki að reisa stíflu og virkjun og sjá
um viðhald hennar og rekstur, þótt
það eigi ekki orkuna, sem þaðan kem-
ur út.“
Það er ekki hægt að skilja þær til-
vitnanir, sem hér hefur verið vísað til,
á annan veg en þann, að allir flokkar
séu sammála um það grundvallarat-
riði, að orkuauðlindir, sem nú eru í
beinni eigu ríkisins eða í þjóðlendum
og þar með í þjóðareign skuli vera
það áfram, en þar er um að ræða
stærsta hlutann af orkuauðlindum
okkar Íslendinga.
Samfylking, Framsóknarflokkur
og Vinstri grænir taka undir þau
sjónarmið að festa eigi eignarhald
þjóðarinnar á þeim orkuauðlindum
sem nú eru í almannaeigu í stjórn-
arskrá. Formaður Sjálfstæðisflokks-
ins víkur ekki að þeim þætti málsins
og formaður Frjálslynda flokksins
segir að flokkur hans hafi ekki tekið
afstöðu til þess máls.
Flest bendir til að víðtæk samstaða
geti orðið á Alþingi um grundvallar-
atriðin varðandi eignarhald á orku-
auðlindum. Það er stórt skref í rétta
átt. Stjórnarskrármálið þarf að ræða
frekar auk annarra smærri mála.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/