Morgunblaðið - 04.03.2008, Qupperneq 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 4. MARS 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
MATUR OG ÖRYGGI
Fæðuöryggi var til umræðu viðsetningu Búnaðarþings umhelgina. Orkuöryggi hefur ver-
ið mál málanna í Evrópu undanfarið.
Öryggishugtakið snýst ekki bara um
það að vera grár fyrir járnum. Það
snýst um að vera öðrum sem minnst
háður um lífsnauðsynjar. Hugmyndin
að gera Ísland að vetnissamfélagi hef-
ur aðallega verið rædd frá sjónarhóli
umhverfisverndar, sem þegar litið er á
hana frá öryggissjónarmiði fær á sig
aðra mynd. Þegar horft er á landbún-
að á Íslandi út frá forsendum öryggis
kemur ný vídd í umræðuna um nið-
urgreiðslur, styrki og hátt verðlag.
Haraldur Benediktsson, formaður
Bændasamtaka Íslands, og Einar
Kristinn Guðfinnsson, sjávarútvegs-
og landbúnaðarráðherra, ræddu báðir
fæðuöryggi við setningu Búnaðar-
þings á sunnudag. Ólafur Ragnar
Grímsson, forseti Íslands, sagði í há-
tíðarræðu á þinginu að fæðuöryggi
hverrar þjóðar væri nú komið ofar á
forgangslistann en áður og rætt væri
um öryggi þjóða og varnir með öðrum
hætti en áður: „Nú hefur heimsmynd-
in tekið stakkaskiptum. Afleiðingin er
meðal annars sú að brýnt er fyrir
hverja þjóð að móta stefnu sem trygg-
ir fæðuöryggi hennar í framtíðinni,
tryggir aðgang að nægum og hollum
mat á viðráðanlegu verði.“
Eins og fram kom í máli forsetans
eru helstu ástæður breytinganna
fjölgun mannkyns, sóknin til borga og
bæja, bættur hagur fólksfjöldans í
fjarlægum álfum og hlýnun jarðar
með rýrnun gróðurlendis og áhrif á
vatnabúskap jarðarinnar. Hann bætti
við að Íslendingar yrðu fyrr eða síðar
að búa sig undir breytta tíma og hefja
umræðuna um hlutverk landbúnaðar-
ins yfir hefðbundna togstreitu um
verðlag og skipulag framleiðslunnar.
Þetta er þörf ábending hjá Ólafi
Ragnari. Ágangurinn á auðlindirnar
fer vaxandi og nú fer fram kapphlaup
milli stórvelda heimsins um að tryggja
sér aðgang að orkugjöfum og matvæl-
um. Eftir því sem velmegun eykst í
heiminum eykst eftirspurn eftir dýr-
ari matvælum á borð við kjöt, sem
eykur eftirspurn eftir kornmeti í fóð-
ur. Það þýðir að minna kornmeti verð-
ur til skiptanna til manneldis og verð-
lagið hækkar. Þetta er þegar farið að
ógna fæðuöryggi í þróunarríkjum.
Þegar kemur að öryggismálum er
hver sjálfum sér næstur. Ef til vill yrði
ódýrast að leggja niður íslenskan
landbúnað og flytja inn allan mat til
Íslands. En komi til neyðarástands í
matvælamálum, til dæmis vegna far-
sótta, verða þarfir Íslendinga fyrir
mat hvergi efstar á forgangslistanum.
Það sama á við í orkumálum. Aukin
velmegun í þróunarlöndunum hefur í
för með sér aukna orkunotkun. Olía er
enn grundvallarorkugjafinn og það
þarf ekki að halda langar ræður um
það hve mikið öryggi yrði fólgið í því
fyrir ríki að vera með öllu óháð olíu og
sjálfu sér nægt um orku. Öryggismál
þarf að skoða frá öllum hliðum.
OFSI ÍSRAELA
Ísraelar gripu til gamalkunnugraraðferðar þegar þeir réðust af
þunga gegn Palestínumönnum á
Gaza í liðinni viku. Árásirnar hófust
eftir að ísraelskur námsmaður lést
þegar Hamas-liðar skutu eldflaug á
útjaðar Sderot, sem er skammt frá
Gaza. Það var fyrsta mannfallið í
slíkri árás í níu mánuði. Nú hafa rúm-
lega 100 Palestínumenn látið lífið, að
minnsta kosti 54 þeirra höfðu ekki
komið nálægt átökunum og meðal
hinna föllnu eru 25 börn. Aðgerðir
Ísraela eru ekki í neinu samhengi við
áreitið.
Allir stjórnmálaflokkar fordæmdu
aðgerðir þeirra á Alþingi í gær og ut-
anríkisráðuneytið sendi Ísr-
aelsstjórn mótmæli. Evrópusam-
bandið gagnrýndi Ísrael fyrir
harkaleg viðbrögð og skoraði á Pal-
estínumenn að hætta eldflaugaárás-
um. Bandaríkjamenn skoruðu á Ísr-
aela að hætta átökunum og gæta þess
að saklaust fólk týndi ekki lífi.
Ísraelar eru nú hættir árásunum,
en Ehud Olmert forsætisráðherra
sagði að ekki hefði verið um einangr-
aðar árásir að ræða. Því má búast við
að þeim verði haldið áfram og var
haft eftir háttsettum embættismanni
að aðeins yrði gert hlé í tvo daga. Það
þýðir að Ísraelar ætla að halda að sér
höndum í dag og á morgun, rétt á
meðan Condoleezza Rice, utanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna, verður í
Jerúsalem og Ramallah til að ræða
ástandið fyrir botni Miðjarðarhafs.
Þessar aðgerðir Ísraela gegn Pal-
estínumönnum eru glórulausar. Ísr-
aelar eru staðráðnir í að veikja stöðu
Hamas, sem eftir sigurinn í síðustu
kosningum tóku völdin á Gaza.
Fatah-hreyfingin með Mahmoud Ab-
bas er áfram við völd á Vesturbakk-
anum. Abbas hefur nú aflýst öllum
samskiptum við Ísraela. Deila má um
það hversu mikið þeim tekst að veikja
Hamas með hernaðaraðgerðum, en
ljóst er að þeir grafa um leið undan
friðarferlinu, sem ýtt var úr vör með
ráðstefnunni í Annapolis í Bandaríkj-
unum í nóvember. Ísraelar geta ekki
farið með blóðsúthellingum gegn Pal-
estínumönnum á Gaza og ætlast til
þess að samtímis sitji Palestínumenn
gegnt þeim við samningaborðið eins
og ekkert hafi ískorist.
Árásir Ísraela í Gaza hafa valdið
miklu álagi á heilbrigðiskerfið og
Egyptar hafa opnað landamæri sín til
að særðir menn komist undir lækn-
ishendur. Þrátt fyrir aðgerðir Ísr-
aelshers hafa Hamas-liðar haldið
áfram að skjóta eldflaugum á Ísraela.
Fyrir hvert skref, sem tekið er fram
á við, eru tekin tvö aftur á bak.
Condoleezza Rice getur nú reynt að
koma vitinu fyrir Ísraela. Hryðju-
verk er ekki hægt að afsaka, en það
er engin leið að verja ómannúðleg
viðbrögð Ísraela. Með árásunum ein-
angra þeir ekki hryðjuverkamenn-
ina, heldur skapa samúð með þeim.
Með árásum sínum greiða þeir ekki
fyrir friði, heldur grafa undan hon-
um. Það verður að koma böndum á
ástandið.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Það bar til tíðinda á dög-unum að tveir þingmennúr röðum Sjálfstæð-isflokksins misstu þol-
inmæðina, tóku fram fyrir hend-
urnar á flokksforystunni og tjáðu
sig í Morgunblaðsgrein um efna-
hagsvandann sem blasir við þjóð-
inni. Af lestri greinarinnar má ráða
að þeir telji rík-
isstjórnina ekki
bregðast við aðsteðj-
andi vanda og koma
fram með hugmyndir
og tillögur um hvað
sé til ráða. Telja þing-
mennirnir ungu
greinilega að for-
ystumenn Sjálfstæð-
isflokksins og Sam-
fylkingarinnar hafi
legið of lengi undir
feldi á hveitibrauðs-
dögum ríkisstjórn-
arinnar, án þess að
merkja megi svo lítið sem tilburði
til nokkurra athafna. Er því ekki að
furða að þeir hafi verið farnir að
ókyrrast, ungir og tápmiklir menn.
Það má taka undir margt af því
sem þingmennirnir leggja til en
annað er að mínu viti síður til þess
fallið að leysa þann vanda sem
steðjar að. Aðalatriðið er að ekki er
lengur samstaða um það í þing-
flokki Sjálfstæðisflokksins að gera
ekki neitt.
Vandi í efnahagsstjórn
En í hverju er vandinn fólginn? Í
afar stuttu máli sagt glíma lands-
menn nú við mikla þenslu í hagkerf-
inu sem viðheldur verðbólgu og
verðbólguþrýstingi. Hefur sú
þensla að miklu leyti orsakast af
miklu góðæri sem hér hefur ríkt um
árabil með tilheyrandi kaupmátt-
araukningu einstaklinga og fjár-
festingum fyrirtækja og opinberra
aðila. Annar þáttur er áður óþekkt
aðgengi bankanna að ódýru erlendu
lánsfjármagni sem dælt hefur verið
inn í hagkerfið í miklum mæli á liðn-
um misserum. Þenslan er enn fyrir
hendi en ódýrt lánsfjármagn er
ekki lengur til staðar vegna að-
stæðna á alþjóðamörkuðum og því
er lánsfjárkreppa yf-
irvofandi ef núverandi
skuldatryggingarálag
bankanna helst áfram í
hæstu hæðum.
Aðilar á almennum
vinnumarkaði náðu
saman um kjarasamn-
inga sem hafa það að
aðalmarkmiði að við-
halda hér stöðugleika
og tryggja kaupmátt
þeirra sem lægst hafa
launin og bæta kjör
þeirra sem setið hafa
eftir í góðærinu und-
anfarin misseri. Það er jákvætt,
ekki síst ef það takmark að kjara-
samningarnir stuðli að hjaðnandi
verðbólgu nær fram að ganga.
Framsóknarmenn vöruðu við því
strax í sumar að grípa þyrfti til ráð-
stafana af hálfu ríkisins til að draga
úr þenslu í hagkerfinu og að nýta
ætti þann ríka heimanmund sem ný
ríkisstjórn fékk úr búi síðustu rík-
isstjórnar til að auka aðhald í rík-
isrekstri og koma þannig Seðla-
bankanum til aðstoðar við að ná
tökum á ástandinu.
Í stað þess að draga úr umsvifum
ríkissjóðs og taka á með Seðlabank-
anum lagði ríkisstjórnin aftur á
móti fram fjárlög með 20% út-
gjaldaauka frá fyrri fjárlögum.
Samt höfðu samfylkingarmenn um
það stór orð í fjárlagagerð fyrir árið
2007 að þar væri um kosnin
fjárlög að ræða. Reifuðu þe
að segja hugmyndir um lag
ingu til að binda hendur rá
síðasta árið fyrir kosningar
mikil þótti þeim útgjaldaau
þá. Er því eðlilegt að spyrj
hafi breyst sem réttlæti þe
stefnubreytingu?
Tillögugerð sjálfstæðis
Þingmennirnir tápmiklu
til að Seðlabankinn hverfi f
bólgumarkmiðum sínum og
þegar vaxtalækkunarferli.
hagfræðinga Seðlabankans
svarað þessum hugmyndum
lega þegar þeir benda á að
skaði trúverðugleika penin
unnar og geti orðið til þess
krónunnar falli hratt, sem
auki enn á verðbólguna. Nó
er hún nú samt. Það er því
ilvægt að Seðlabankinn ræ
bundið hlutverk sitt, stand
og fylgi þeirri stefnu sem h
ur sett sér, þótt sú stefna s
sjálfsögðu aldrei hafin yfir
rýni og sé síður en svo meit
óbreytanleg í stein.
Verðbólgumarkmið
og Íbúðalánasjóður
Önnur hugmynd þingma
er að breyta Íbúðalánasjóð
þar bönkunum aukið hlutv
breytingum á Íbúðalánasjó
kjörtímabili var sýnt fram
má ná vöxtum á Íslandi nið
svipað stig og þekkist meða
þjóða sem við berum okkur
saman við. Tilvera Íbúðalá
hefur virkað sem hvati á ba
að gera betur og ég tel það
glapræði að ætla að hverfa
þeirri stefnu sem þá var mö
Íbúðalánasjóður gegnir lyk
verki í fjármögnun íbúðarh
Vaknar ríkisstjórnin n
Eftir Guðna Ágústsson
Guðni Ágústsson
Eftir Silju Björk Huldudóttur og
Steinþór Guðbjartsson
Ný íslensk rannsókn þar semheilsufar og líkamsástand sjó-manna var skoðað yfir sex mán-aða tímabil sýnir að aukin hreyf-
ing og bætt mataræði stuðlar að betri heilsu
og líðan sjómanna.
Sonja Sif Jóhannsdóttir vann verkefnið og
var um að ræða rannsóknarverkefni í meist-
aranámi í íþrótta- og heilsufræðum. Hún
segist hafa lagt mikið upp úr því að sjómenn-
irnir væru ábyrgir fyrir eigin heilsu og það
hafi skilað góðum árangri. „Þeir voru mjög
fróðleiksfúsir,“ segir hún.
Að sögn Erlings Jóhannssonar, prófess-
ors við Kennaraháskóla Íslands og verkefn-
isstjóra rannsóknarinnar, er nýnæmi verk-
efnisins mikið í ljósi þess að sambærileg
rannsókn meðal íslenskra sjómanna hefur
ekki verið gerð áður og líklega heldur ekki á
Norðurlöndunum. Bendir hann á að nýnæm-
ið felist fyrst og fremst í því að gripið sé til
aðgerða til íhlutunar í sex mánuði um borð í
skipinu og unnið með sjómönnum að bætt-
um lífsstíl bæði um borð og í landi. Heilsufar
sjómannanna var skoðað út frá tveimur
mælingum með sex mánaða millibili, en
meðal þess sem var mælt var holdafar, blóð-
þrýstingur, þrek og hreyfing og teknar blóð-
prufur og hjartarafrit. Einnig svöruðu þátt-
takendur spurningalista um heilsutengd
lífsgæði sem m.a. tengjast heilsu, velferð og
öðrum lífsstílsþáttum.
Miklar framfarir
Alls tóku 62 starfandi sjómenn hjá Brimi hf.
þátt í rannsókninni og stóð íhlutunartímabil-
ið yfir í 183 daga, plús, mínus 21 dag. Stöðu-
rannsóknin
unarhópnu
um og græn
uðum dryk
breytingar
um lífsgæð
„Við telju
sérstaklega
um borð til
takendur h
formi þegar
náttúrlega
eiga mjög e
Erlingur og
stakling í lé
geta að eng
á heilsufars
mæling fór fram í maí 2007 og svo aftur í
nóvember.
Brim er styrktaraðili rannsóknarinnar
ásamt Tryggingamiðstöðinni, Sjómennt,
Rannsóknarsjóði KHÍ, sjávarútvegsráðu-
neytinu, Sjómannafélagi Reykjavíkur og
Sjómannafélagi Eyjafjarðar. Að sögn Er-
lings var á rannsóknartímanum gripið til
íhlutunar gagnvart helmingi þátttakenda,
þ.e. allra sjómanna í tveimur áhöfnum á
Guðmundi í Nesi RE, en sjómenn á öðrum
ísfiskstogurum voru í samanburðarhópnum.
Í íhlutuninni fólst að breytt var um mat-
aræði um borð, t.d. með því að auka magn
grænmetis og ávaxta og minnka notkun á
feitum mjólkurvörum á borð við smjörlíki.
Aðgengi sjómanna að líkamsræktartækjum
var aukið, t.d. með því að fá líkamsrækt-
arhjól um borð auk þess sem þátttakendur
voru fræddir um mikilvægi góðs mataræðis,
gildi aukinnar hreyfingar og ábyrgð þeirra á
eigin heilsu.
Þátttakendur sem ráðskast var með tóku
miklum framförum á rannsóknartímanum.
Íhlutunarhópurinn léttist að meðaltali um
3,5 kg sem er breyting upp á 3,9%. Mikil
breyting varð á líkamsþyngdarstuðli, fitu-
hlutfall líkamans lækkaði um 7,3% og mitt-
ismálið breyttist hjá íhlutunarhópi úr 97,3
cm í 93,2 cm að meðaltali sem er breyting
upp á 4,2%.
Líkamsþrek jókst um 14,3%
Þegar niðurstöður blóðmælinga eru skoð-
aðar hjá íhlutunarhópnum kom m.a. í ljós að
gildi þrýglýseriðs (fitu) lækkaði um 18,6% og
HDL (góða kólesterólið) hækkaði um 11,4%.
Líkamsþrek sjómannanna í íhlutunarhópi
jókst um 14,3% og um 230% aukning varð á
hreyfingu eða virkni þeirra fyrir og eftir
Rannsókn á sjómönnum Brims hf. sýnir að aukin hreyfi
Heilsan batnaði
hjá þeim sem
ráðskast var með
Í góðu for