Morgunblaðið - 26.03.2008, Blaðsíða 22

22 MIÐVIKUDAGUR 26. MARS 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
BYLMINGSHÖGG
Segja má, að Seðlabankinn hafibarið bylmingshögg í þjóðar-borðið með ákvörðun sinni í
gærmorgun um umtalsverða hækkun
stýrivaxta. Augljóst er, að banka-
stjórn Seðlabankans hefur tekið
þessa ákvörðun vegna hins mikla
falls á gengi íslenzku krónunnar
dagana fyrir páska.
Þótt bankastjórar Seðlabankans
hafi verið undir miklum þrýstingi
undanfarna mánuði, bæði frá við-
skiptalífinu og stjórnmálamönnum
um að lækka stýrivexti brá svo við í
gær, að almenn ánægja virtist með
þessa ákvörðun bankans.
Bæði Geir H. Haarde forsætisráð-
herra og Ingibjörg Sólrún Gísladótt-
ir utanríkisráðherra lýstu þeirri
skoðun í gær, að þessi ákvörðun
hefði verið nauðsynleg. Talsmenn
sumra bankanna að minnsta kosti
létu jákvæð orð falla um þessa
ákvörðun og jafnvel Gylfi Arnbjörns-
son, framkvæmdastjóri ASÍ, lýsti
skilningi á þessari afstöðu.
Jón Ásgeir Jóhannesson, stjórnar-
formaður Baugs Group, eins stærsta
fyrirtækis landsins fagnaði þessari
ákvörðun Seðlabankans og taldi
hana af hinu góða.
Hins vegar var Vilhjálmur Egils-
son, framkvæmdastjóri Samtaka at-
vinnulífsins, ekki jafnhrifinn og taldi
ákvörðun Seðlabankans ráðast af
taugaveiklun.
En þegar á heildina er litið er
ljóst, að ákvörðun bankans hefur
verið vel tekið og viðbrögð bæði
gjaldeyrismarkaðar og hlutabréfa-
markaðar voru á sama veg í gær.
Krónan styrktist verulega á ný og
hlutabréf hækkuðu í verði. Þegar til
skemmri tíma er litið er því ljóst að
óvænt ákvörðun bankastjórnar
Seðlabankans hefur haft góð áhrif.
Hins vegar er ljóst að bæði meðal
stjórnmálamanna og í viðskiptalífinu
má finna efasemdamenn um þessa
ákvörðun. Sjónarmið þeirra er að úr
því að 13,75% stýrivextir hafi ekki
ráðið við verðbólguna og tryggt
gengi krónunnar muni 15% vaxtastig
ekki gera það heldur. Þetta á eftir að
koma í ljós, en á þessari stundu hef-
ur ákvörðun bankastjórnar Seðla-
bankans haft jákvæð áhrif á mark-
aðinn og það svo um munar.
Á netútgáfu Morgunblaðsins,
mbl.is, var í gær haft eftir Davíð
Oddssyni, formanni bankastjórnar
Seðlabankans, að bankinn hefði haft
vísbendingar um, að hugsanlega
hefðu einhverjir haft meiri áhrif á
gengi krónunnar að undanförnu en
eðlilegt gæti talizt og að um hefði
verið að ræða aðila, sem hefðu ekki
átt að stunda slíkar gjörðir. Síðan
sagði Davíð Oddsson:
„Ef sú er raunin er það að okkar
mati mjög alvarlegt mál og við erum
að skoða málið eftir að hafa fengið
vísbendingar þess efnis í hús. Reyn-
ist þessar vísbendingar réttar eða
sannar verður við því að bregðast,
því það veikir mjög trúverðugleika
gjaldeyrismarkaðarins ef menn hafa
það á tilfinningunni að ábyrgir aðilar
taki þátt í því að hafa óeðlileg áhrif á
hann. Ég vil ekki gefa mér að það
hafi gerzt en við munum fara gegn-
um málið til þess að sjá, hvort líklegt
sé að slíkar vísbendingar séu rétt-
ar.“
Aðspurður hvort einhver viðurlög
væru við slíku, sagði Davíð Oddsson:
„Það er hægt að bregðast við með
margvíslegum hætti, bæði af hálfu
Seðlabanka og Fjármálaeftirlits en
það er of fljótt að velta því fyrir sér.“
Það er sérstök ástæða til að fagna
þessum ummælum formanns banka-
stjórnar Seðlabankans. Ef það kem-
ur í ljós, að t.d. innlendir aðilar hafi
stundað viðskipti með það að sér-
stöku markmiði að fella gengi ís-
lenzku krónunnar er það alvarlegt
mál. Með því er ekki sagt að einhver
lög hafi verið brotin en það er alveg
ljóst, að ef viðskiptatækifæri eru
notuð til þess vísvitandi að lækka
gengi krónunnar er jafnframt og um
leið verið að sópa peningum frá al-
menningi til þeirra, sem hugsanlega
hagnast á slíkum aðgerðum.
Þess vegna skiptir miklu máli, að
þessi markaður sé gagnsærri en
hann er nú. Það verður að liggja
ljóst fyrir, hverjir stunda viðskipti
bæði á gjaldeyrismarkaði og hluta-
bréfamarkaði til þess að viðskiptin
séu ekki bara gagnsæ að hluta til
heldur að öllu leyti. Hvað olli t.d.
hinni snöggu breytingu á þessum
mörkuðum skömmu fyrir lokun sl.
miðvikudag? Var með virkum hætti
reynt að hækka hlutabréf í verði?
Með þessu er ekki sagt að slík við-
skipti séu á nokkurn hátt brot á lög-
um heldur einfaldlega, að þau þurfi
að vera gagnsæ.
Það er svo aftur annað mál, sem
ástæða er til að undirstrika, að
hvorki Seðlabanki Íslands né aðrir
íslenzkir aðilar geta nokkru breytt
um þá þróun, sem er á alþjóðlegum
fjármálamörkuðum.
Þótt Seðlabankanum takist von-
andi að ná tökum á verðbólguþró-
uninni hér, sem honum ber skylda
til, breytir það litlu sem engu um
þann vanda, sem bæði íslenzkir og
erlendir bankar standa frammi fyrir
vegna þess, að nú er hvergi peninga
að fá á viðunandi kjörum.
En jafnframt er það umhugsunar-
efni hvað veldur því, að svo mikið er
fjallað í erlendum blöðum um Ísland
í þessu samhengi. Ísland skiptir
engu máli í efnahagslegu samhengi á
alþjóðamörkuðum. Það sem hér ger-
ist skiptir engu máli á alþjóðlegum
fjármálamörkuðum. Þegar það er
haft í huga er fullkomlega óeðlilegt
hvað mikið er fjallað um Ísland í er-
lendum blöðum og nú síðast í Bret-
landi um helgina. Hugsanlegt er að
erlendir blaðamenn líti svo á, að það,
sem hér er að gerast, lýsi í smækk-
aðri mynd því sem er að gerast úti í
heimi og að það sé auðveldara að
koma því til skila til almennings með
því að taka Ísland sem dæmi. Við
ráðum því ekki hvað fjallað er um í
erlendum blöðum og verðum að taka
því. En spurning er hvort ekki sé
skynsamlegra að bjóða erlendum
blaðamönnum hingað heim þannig að
þeir geti kynnzt landi og þjóð frá
fyrstu hendi í stað þess að senda ráð-
herra og viðskiptajöfra til útlanda til
þess að tala okkar máli.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
GYLFI Arnbjörnsson, fram-
kvæmdastjóri ASÍ, segist telja
nauðsynlegt að forsendunefnd
kjarasamninga boði til fundar til að
ræða um forsendur nýgerðra kjara-
samninga. Hann vill jafnframt að
upplýst verði um hvort gerð hafi
verið atlaga að gengi krónunnar og
þá hverjir hafi staðið að henni og
hvað þeir hafi hagnast mikið.
Gylfi sagði að ASÍ hefði ekki átt
von á vaxtahækkun. „Við höfðum
skilið það þannig að meginástæðan
fyrir gengisfalli krónunnar væri
þröng lausafjárstaða í erlendum
gjaldeyri. Við höfum kallað eftir því
að Seðlabanki og stjórnvöld mynd-
uðu samstillt átak til að koma í veg
fyrir slík áhrif.“
Gylfi sagði að
samhliða að-
gerðum sem
miða að því að
bæta lausafjár-
stöðuna hefði
Seðlabankinn
hins vegar til-
kynnt um 125
punkta hækkun
á vöxtum. Hann
sagði að þetta væri líklega mesta
vaxtahækkun sem Seðlabankinn
hefði ráðist í í einu skrefi hér á
landi.
Gylfi sagði að forsvarsmenn stór-
fyrirtækjanna hefðu undanfarna
daga og vikur verið mjög uppteknir
af því að upplýsa að það væru mikl-
ar verðhækkanir framund
gerði ekki annað en að bo
verðbólgu. „Það er kanns
skrítið að Seðlabankinn m
um yfirlýsingum með sínu
Það má svo spyrja sig hvo
eigi að skammast út í Se
ann, forsvarsmenn stórf
anna sem boða hækkanir
ríkisstjórnina. Okkur þyk
minnst nauðsynlegt að kal
forsendunefnd kjarasamn
erum með fund á morgun
að skipa fulltrúa okkar í
Nefndin hefur það verkefn
ast með framvindu efna
og koma með tillögur um
hlutirnir þróast í þá átt að þ
í að það reyni á forsend
Gylfi Arnbjörnsson
Nauðsynlegt að forsend
kjarasamninga komi ti
Verðbólguvæntingar eru meiri en spáðvar. Eftirspurn í hagkerfinu ersömuleiðis meiri en búist var við. Þáhefur gengi krónunnar lækkað tölu-
vert meira en reiknað var með. Þetta eru þær
þrjár ástæður sem Seðlabanki Íslands gefur
fyrir þeirri ákvörðun sinni að hækka vexti um
1,25 prósentustig. Bankinn telur mikilvægt að
gengislækkunin gangi sem fyrst til baka.
Þetta er 20. vaxtahækkun Seðlabankans í
röð frá því bankinn byrjaði að hækka vexti á
miðju ári 2004. Þetta er jafnframt stærsta ein-
staka hækkunin síðan núverandi fyrirkomulag
peningamála var tekið upp. Stýrivextir bank-
ans eru nú 15%, en voru 5,16% fyrir fjórum ár-
um.
Í yfirlýsingu Seðlabankans frá því í gær seg-
ir að í nóvemberhefti Peningamála hafi verið
sett fram fráviksspá um þróun gengis. Í henni
hafi jafnframt verið gert ráð fyrir að brugðist
yrði við slíkri þróun með hækkun stýrivaxta.
Raungengi krónunnar sé núna nærri sögulegu
lágmarki síðustu áratugi sem það náði í nóv-
ember 2001. „Gangi lækkunin ekki til baka er
einsýnt að verðbólga eykst mikið og langvar-
andi verðbólguvandi væri fyrir stafni ef ekkert
yrði að gert, með tilheyrandi víxlhækkunum
verðlags, launa og gengis erlendra gjaldmiðla.
Lækkun gengis krónunnar undanfarnar vikur
kemur einnig illa við efnahagsreikninga skuld-
settra heimila og fyrirtækja, sem grefur undan
stöðugleika fjármálakerfisins til lengri tíma lit-
ið. Því er mikilvægt að gengislækkunin gangi
sem fyrst til baka.“
Reglum Seðlabanka breytt
Auk þess að hækka stýrivexti tilkynnti
Seðlabankinn í gær að breytingar yrðu gerðar
á reglum bankans.
Fyrst ber að telja breytingar á reglum um
bindiskyldu en í nýjum reglum þar um er gert
ráð fyrir að skuldbindingar útibúa íslenskra
banka á erlendri grund myndi ekki grunn bind-
ingar. Fyrir breytinguna gátu bankar lent í því
að þurfa að binda í tvígang innlán, annars veg-
ar hjá seðlabanka þess lands sem viðskiptin
áttu sér stað í og hins vegar hérlendis. Enn-
fremur var ákveðið að breyta reglum um hæfi
veða í viðskiptum við Seðlabankann frá því sem
áður var á þann hátt að nú er nægilegt að sér-
tryggð skuldabréf, sem sett eru að veði, hafi
tiltekna lánshæfiseinkunn. Áður var þess kraf-
ist að útgefandi þeirra bréfa hefði lánshæf-
i
þ
s
s
b
t
Vextir hækka um 125
Styrking Tilkynning Seðlabanka um hækkun stýriv
 




/
01
/ 
&
4
Seðlabankinn telur mikil-
vægt að gengislækkunin
gangi sem fyrst til baka
„MÉR líst satt að segja mjög illa á þetta. Þetta ber
vitni um taugaveiklun,“ sagði Vilhjálmur Egilsson,
framkvæmdastjóri Samtaka atvinnulífsins, um vaxta-
hækkun Seðlabankans.
Vilhjálmur sagði að Seðlabankinn hefði verið að
hækka vexti allt frá árinu 2004 þegar þeir voru 5%.
Bankinn hefði á þessu tímabili aldrei lækkað vexti.
Þessar hækkanir allar væru gerðar til að styðja við
gengi krónunnar. Þrátt fyrir þessar hækkanir hefði
gengi krónunnar iðulega lækkað skarpt, en alltaf
hefði bankinn talið nauðsynlegt að hækka vexti til að
styðja við gengi krónunnar.
„Ég tel þetta gera illt verra. Krónan var orðin allt of lág og hefði kom-
ið til baka, hvort heldur Seðlabankinn hefði hækkað vexti eða haldið
þeim óbreyttum eða lækkað þá.“
Vilhjálmur sagðist telja að Seðlabankinn hefði átt að sjá til í þessari
stöðu. „Þegar svona gerist er oft betra að fara út og kaupa sér kók og
pylsu og draga djúpt andann. Ég held að þessi aðgerð dragi úr trúverð-
ugleika bankans og efnahagslífsins. Þegar gengi krónunnar lækkar
svona mikið þá kemur hún fyrr til baka. Þetta er því bara tímabundið
ástand.“
Ber vitni um taugaveiklun
Vilhjálmur
Egilsson
ÞAÐ ræ
bréfam
sjóður h
eða vik
hann fó
Samk
fara út
fjórðun
fyrir lo
framkv
Íbúðalá
mars, e
styttist því í að sjóðurinn þ
að krafa á skuldabréfama
bankinn tilkynnti um hæk
an hins vegar lækkað. Ást
að færa sig yfir í skuldabr
að ef Íbúðalánasjóður fari
þau kjör sem sjóðnum bjó
stýrivaxtahækkun Seðlab
lánasjóðs, en það sé ekki e
Þarf fljótleg
Guðmundur
Bjarnason