Morgunblaðið - 08.07.2008, Qupperneq 18

18 ÞRIÐJUDAGUR 8. JÚLÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Það er í rauntil hábor-innar
skammar að þjóð,
sem er jafnháð
náttúrunni um af-
komu sína og jafn-
stolt af náttúru lands síns og
Íslendingar, skuli ekki eiga
almennilegt náttúruminja-
safn.
Eins og rifjað var upp í
Morgunblaðinu í gær er saga
Náttúrugripasafns Íslands
sorgarsaga. Þegar Safnahúsið
við Hverfisgötu var reist 1906
fékk safnið þar inni ásamt
Landsbókasafni, Þjóðskjala-
safni og Forngripasafni sem
síðar varð Þjóðminjasafn. Öll
uxu þessi söfn út úr Safnahús-
inu, sem nú er Þjóðmenning-
arhús. Öll fengu þau glæsilegt
framtíðarhúsnæði – nema
Náttúrugripasafnið. Því var
úthýst úr Safnahúsinu 1960
og safnið kúldraðist síðan í
meira en fjóra áratugi í alls-
endis ófullnægjandi húsnæði
við Hlemm. Gripir í eigu
safnsins eyðilögðust í
geymslu úti í bæ og tvisvar
var safnkosturinn við Hlemm
hætt kominn vegna vatnsleka.
Safninu hefur nú verið lokað
og pakkað saman.
Í fyrra var stofnað nýtt safn
með lögum, Náttúruminja-
safn Íslands. Drög að stefnu-
mótun fyrir safnið hafa nú
verið send menntamála-
ráðherra. Næstu
skref eru að velja
safninu stað og
hefja þarfagrein-
ingu fyrir safnhús.
Dr. Helgi Torfa-
son safnstjóri seg-
ir í viðtali í Morgunblaðinu í
gær að hann dreymi um að
taka megi fyrstu skóflustungu
að nýju safnhúsi árið 2011 og
opna það 2012 eða 2013.
Í blaðinu í gær kemur
sömuleiðis fram að þrír staðir
fyrir safnið komi til greina: í
Vatnsmýrinni við hlið Öskju,
náttúrufræðihúss Háskóla Ís-
lands, á Urriðaholti í Garðabæ
og í Laugardal. Eðlilegasta
staðsetningin virðist vera í
Vatnsmýrinni. Þar hafa Sam-
son Properties nú boðið safn-
inu lóð, þar yrði safnið í nábýli
við Háskóla Íslands og sömu-
leiðis í nágrenni við önnur höf-
uðsöfn landsins í miðborginni.
Að sjálfsögðu á að sýna
safni um náttúru landsins
sama sóma og söfnum um
myndlist, bókmenntir og sögu
þjóðarinnar. Það er næsta
stóra verkefni í uppbyggingu
safna, sem þjóðin getur verið
stolt af.
Ástandið í efnahagslífinu nú
gefur ekki tilefni til að setja
strax kraft í fjármögnun slíks
safns, en hægt er að hefja
undirbúningsvinnu þannig að
allt sé tilbúið fyrir fram-
kvæmdir þegar betur árar.
Það er til skammar
að Íslendingar eigi
ekki almennilegt
náttúruminjasafn}
Næst á dagskrá:
Náttúruminjasafn
Til stendur aðhefja við-
ræður milli Sviss
og Evrópusam-
bandsins um af-
nám tolla og heim-
ildir um heildstæðan inn- og
útflutning á landbúnaðar-
afurðum í haust. Á ráðherra-
fundi Fríverslunarsamtaka
Evrópu, EFTA, í síðustu viku
kom fram að þegar þessum
viðræðum lyki hygðust Sviss-
lendingar bjóða öðrum
EFTA-ríkjum sambærilegan
aðgang að sínum markaði.
Nú er í gildi full fríverslun
milli EFTA-ríkjanna, sem eru
auk Íslands Noregur, Liecht-
enstein og Sviss, með iðn-
aðarvörur og sjávarafurðir.
Gangi þessir samningar við
Sviss eftir bætast landbún-
aðarvörur við.
Fyrir liggur að frumvarp
um afnám hindrana í vegi inn-
flutnings á landbúnaðarvör-
um frá ríkjum ESB bíður af-
greiðslu Alþingis í haust. Það
er því jákvæð þróun í átt að
frekari fríverslun með land-
búnaðarvörur að eiga sér
stað. Í þessu felst
ekki ógnun við ís-
lenska framleiðslu
heldur miklu frek-
ar sóknarfæri.
Markvisst hefur
verið unnið að því undanfarin
ár að gera landbúnaðinn bet-
ur í stakk búinn til að mæta
aukinni samkeppni frá er-
lendum framleiðendum. Ís-
lenskar landbúnaðarafurðir
eru að verða vel samkeppn-
ishæfar. Lykillinn að því eru
fyrsta flokks gæði og lægri
framleiðslukostnaður.
Það ber að uppræta ákveð-
inn tvískinnung sem ríkt hef-
ur í stefnu stjórnvalda í frí-
verslunarmálum. Á meðan
Íslendingar hafa gagnrýnt
hömlur á viðskipti með sjáv-
arafurðir og ríkisstyrki til
sjávarútvegs hefur sú stefna
verið framkvæmd hér á landi í
landbúnaði.
Mikill ávinningur felst í
frjálsum viðskiptum með
landbúnaðarvörur eins og
aðrar vöru á heimsmarkaði.
Er ekki kominn tími til að Ís-
lendingar fái að njóta þess?
Í fríverslun felst
sóknarfæri fyrir
íslenska framleiðslu}
Jákvæð þróun
E
r það ekki alltaf svo, þegar illa
árar og harðnar á dalnum, að á
endanum lærum við af þreng-
ingunum, finnum nýjar leiðir til
þess að bjarga okkur, sjáum
valkosti, sem vissulega voru fyrir hendi, en
við einfaldlega þorðum ekki að veðja á, eða
höfðum ekki ímyndunarafl til þess að sjá, að
auðvitað væri þessi leið ágætisvarða á leið
okkar út úr ógöngunum?
Er það kannski svo, að hin alþjóðlega láns-
fjárkreppa sem hrjáð hefur heim allan og
okkur á Íslandi líka, í hartnær ár, er að verða
að annars konar kreppu – olíukreppu?
Er það hugsanlegt að olíukreppan, sem
enginn sér fyrir endann á, nú þegar menn eru
farnir að tala um 300 dollara fyrir tunnuna, í
stað þeirra 200 dollara, sem þótti yf-
irgengilegt svartsýnisraus, fyrir ekki svo mörgum vik-
um, sé einmitt sú tegund af kreppu, sem við Íslendingar
getum fært okkur í nyt?
Ég ætla leyfa mér að vera í hópi þeirra sem eru þess-
arar skoðunar.
Við búum yfir dýrmætum auðlindum, sem eru hvergi
nærri fullnýttar – það eru íslensku fallvötnin og jarð-
gufa. Verði árangur djúpborana hér á landi eitthvað í
líkingu við væntingar sérfræðinganna, eigum við að vera
á grænni grein í orkukrefjandi heimi. Þetta er okkar
faldi fjársjóður, sem við höfum aðeins gert að raunveru-
legum verðmætum að hluta.
Auðvitað munu öfgamenn á sviði umhverf-
isverndar reka upp ramakvein, við það að ég
leyfi mér að fullyrða, að með því að sýna póli-
tískt þor og taka ákvarðanir um frekari
virkjanir og samningagerð um frekari stór-
iðju hér á landi, væru stjórnvöld að vinna
þjóðinni mikið gagn og gera það sem þeim er
kleift, til þess að koma okkur út úr þeirri
blindgötu, sem að óbreyttu blasir við. en það
verður bara að hafa það.
Ekki gera ekki neitt, sagði einhver og
mælti skynsamlega. Með því að gera eitt-
hvað, tökum við áhættuna af því að vera að
gera mistök, en með því að gera ekki neitt,
erum við meðvitað að ákveða varanlega
stöðnun, jafnvel hrun. Hvor kosturinn er
betri að þínu mati, lesandi góður?
Við getum fengið miklu betra verð fyrir
raforku okkar nú, en við fengum þegar við vorum að
byrja að laða erlent áhættufé til landsins. Við getum
boðið upp á endurnýjanlega, umhverfisvæna orku, sem
hlýtur jú að vera afar sexí valkostur fyrir fjárfestana,
þegar þeir bera hann saman við notkun á kolum eða ol-
íu.
Við erum í mjög góðri stöðu til þess að semja um hátt
raforkuverð, miklu hærra en samið var um í núgildandi
raforkusamningum. Ný virkjun kostar um það bil tvo
milljarða dollara og nýtt álver aðra tvo. Við eigum að
geta laðað hingað til lands milljarða dollara í áhættu-
fjárfestingar. Hver þorir að taka af skarið? agnes@mbl.is
Agnes
Bragadóttir
Pistill
Ekki gera ekki neitt
Útlitið dökkt en höf-
um séð það svartara
FRÉTTASKÝRING
Eftir Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
S
ama er við hvern er talað
eða hvaða opinberu
skýrslur og greinargerðir
eru lesnar, öllum ber sam-
an um að atvinnuleysi fari
hratt vaxandi á næstu mánuðum og
misserum. Sem dæmi um það má
nefna að Seðlabankinn telur að at-
vinnuleysi verði nálægt sögulegu há-
marki í lok árs 2010. Dregið hefur úr
mannfrekum framkvæmdum og
hækkandi rekstrar- og fjármagns-
kostnaður er mörgum fyrirtækjum
orðinn þungur í skauti. Eftirspurn eft-
ir vinnuafli hefur því minnkað og þó að
framkvæmt sé víðs vegar um landið
dugar það ekki til að viðhalda þeirri
gríðarlegu þenslu sem hefur verið á
vinnumarkaðnum.
Gangi spár eftir munum við sjá at-
vinnuleysi aukast mikið og á skemmri
tíma en nokkru sinni fyrr í þrjá ára-
tugi. Gæti það farið úr 1% í 3%. Það
jafngildir því að atvinnulausum fjölgi
úr tvö þúsund manns nú í ríflega fimm
þúsund á einu ári en til samanburðar
búa um 5.000 manns í Fjarðabyggð.
Þó að útlitið sé dökkt er samt rétt
að minna á að við Íslendingar höfum
séð það svartara í seinni tíð, þurfum
ekki að fara svo langt aftur í tímann.
Fyrir um fjórum árum var atvinnu-
leysið um 3,5% og upp undir 5% fyrir
14 árum eða svo. Aðstæðum nú er
einnig líkt við haustið 2001 þegar at-
vinnuleysi fór á fáum mánuðum úr 1%
í 2,4% í janúar 2002.
Við getum verið fljót að gleyma,
ekki síst hinum kröppu tímum, og vilj-
um frekar orna okkur við minningar
um góðærið.
Fleiri búast við fækkun
Síðasta árið hafa atvinnuleysistölur
verið einhverjar þær lægstu í 20 ár.
Marga mánuði í röð hefur atvinnu-
leysið mælst undir 1% en allt bendir
til að sú gósentíð sé að baki, sem fyrr
segir. Bráðabirgðatölur sýna að at-
vinnuleysið fari úr 0,9% í maí í 1,2% í
júní. Í júlí og ágúst er árleg lægð á
vinnumarkaði vegna sumarleyfa en
frá komandi hausti reikna flestir með
að lausum störfum fækki og fyrirtæki
grípi til frekari uppsagna.
Það sem af er árinu hafa hópupp-
sagnir verið á níunda hundraðið og
margar þeirra eiga að taka gildi í
haust, m.a. hjá starfsfólki Icelandair
og Flugþjónustunni á Keflavíkur-
flugvelli. Nýleg könnun Samtaka at-
vinnulífsins (SA) sýndi í fyrsta sinn að
fleiri fyrirtæki byggjust við fækkun
starfsmanna en fjölgun. Þannig reikn-
uðu 26% stjórnenda fyrirtækja með
að þurfa að fækka fólki, 16% ráðgera
fjölgun en 58% reikna með óbreyttum
starfsmannafjölda. Horfurnar eru
breytilegar eftir atvinnugreinum. Út-
lit er fyrir mesta fækkun starfa í sam-
göngum, ferðaþjónustu og flutningum
og einnig í byggingastarfsemi.
Af samtölum við vinnumiðlanir má
ráða að staðan í dag sé þokkaleg og
svipuð þeirri, sem var fyrir um ári.
Þannig eru um 480 laus störf skráð á
vegum Vinnumálastofnunar en voru
um 500 í lok júní 2007. Á vef fjármála-
ráðuneytisins, starfatorg.is, eru nú um
100 auglýsingar um opinber störf,
voru um 75 á sama tíma fyrir ári. Á
vefnum job.is eru nú um 250 störf aug-
lýst laus til umsóknar en í einhverjum
tilvika getur hér verið um sömu störf-
in að ræða sem auglýst eru á fleiri en
einum stað.
Undir lok þessa árs er reiknað með
að atvinnuleysi verði komið upp undir
2% og ekki batnar það á næsta ári.
Spár um ástandið á vinnumarkaði eru
misvísandi, allt frá 1,6% upp í 3,8% at-
vinnuleysi. Þess ber að geta að hin
bjartsýnislega spá er frá greining-
ardeild Landsbankans og var unnin í
lok síðasta árs, en sú svartsýnasta er
frá sjálfu fjármálaráðuneytinu síðan í
vor. Gangi hún eftir gæti fjöldi at-
vinnulausra farið í 6.700 manns en í
dag eru um tvö þúsund manns án
vinnu, samkvæmt tölum Vinnu-
málastofnunar. Þetta er sláandi aukn-
ing en því miður virðist allt benda til
að tölur í þessum dúr eigi eftir að líta
dagsins ljós.


  



#




8!  ! 

!
A 

 





  
H
H


'
'




3
3
"3
!
' ' '' ' 'H ' '" '( ')II" II( II) III
$"3
Spár um atvinnuleysi
1,6%
Landsbankinn
2,2%
ASÍ
3,2%
Vinnumálastofnun
3,8%
Fjármálaráðuneytið
HVERNIG VIÐRAR
ÁRIÐ 2009?
››