Morgunblaðið - 08.07.2008, Síða 20

20 ÞRIÐJUDAGUR 8. JÚLÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Hælisbeiðandinn
Paul Ramses hefur
verið handtekinn og
fluttur úr landi – til
Ítalíu – fjölskyldunni
sundrað og maðurinn
hugsanlega settur í
lífshættu. Íslensk
stjórnvöld hengja sig í
stífustu formreglur og
finna þannig leið til að
losa sig við flóttamann
og koma sér hjá því að
taka umsókn hans til
umfjöllunar. Þessi að-
ferð er ábyggilega
samkvæmt bókinni,
allt kórrétt og ekkert upp á emb-
ættismenn að klaga. En kring-
umstæður þess fólks sem nú líður
fyrir kalda reglustífni hrópa á
skilning og mannúð.
Ég held því ekki
fram að við eigum að
taka við hverjum þeim
sem hingað vill koma.
Það er full ástæða til
þess að vera varkár í
þeim efnum, en við
eigum að hætta að
nota okkur aðstæður
sem eru þannig að við
getum umsvifalaust
losað okkur við hvern
þann flóttamann sem
sækir hér um hæli. Við
eigum að taka um það
pólitíska ákvörðun að
hverfa frá þeirri lít-
ilmótlegu stefnu og
fjalla í framtíðinni um
mál þeirra hælisbeið-
enda sem sem hingað
leita. Þess verður að
gæta sérstaklega að
ákvarðanir okkar stofni ekki við-
komandi í aukna hættu.
Nú er uppi ótti um að Ítalir sendi
Paul Ramses til síns heima, sem er
í Kenía. Fari svo er hann sagður í
beinni lífshættu. Það er þá því mið-
ur ekki í fyrsta skipti sem íslensk
stjórnvöld stefna hælisbeiðanda í
voða. Á fjórða áratug síðustu aldar,
í aðdraganda seinni heimstyrjald-
arinnar, ráku íslensk stjórnvöld
þýska borgara af gyðinglegum upp-
runa úr landi og sendu þá beint í
klær nasistaböðlanna. Seinna, þeg-
ar afdrif þessa fólks voru rakin,
kom í ljós að sumt af því lét líf sitt í
útrýmingarbúðum nasista.
Getum við Íslendingar þvegið
hendur okkar og alfarið neitað
ábyrgð á örlögum þeirra ein-
staklinga? Það er að minnsta kosti
ákaflega ólíklegt að fólkið hefði ver-
ið myrt ef íslensk stjórnvöld hefðu
nýtt það tækifæri sem þau vissu-
lega höfðu til þess að vernda fólkið
með því að veita því skjól hér á
landi.
,,Vor saga geymir ýmsan auman
blett,/ sem illa þolir dagsins ljós að
sjá“.*
Auðvitað viljum við gleyma aum-
um blettum í fortíðinni, en þennan
þátt sögunnar verðum við að muna
meðan enn er hætta á að kuldaleg-
ar ákvarðanir stjórnvalda hér stofni
lífi flóttamanna í hættu.
* Steinn Steinarr: Á rústum beitarhúsanna.
,,Vor saga geymir
ýmsan auman blett“
Haukur
Brynjólfsson fjallar
um móttöku
flóttamanna
á Íslandi.
Haukur Brynjólfsson
» Við eigum að
fjalla um
mál hælisbeið-
enda sem hing-
að leita.
Höf. er tæknimaður
á Jarðvísindastofnun Háskólans.
Í ÞRIÐJU grein laga
um Seðlabanka Íslands
frá 2001 stendur: „Meg-
inmarkmið Seðlabanka
Íslands er að stuðla að
stöðugu verðlagi“ og í 4.
greininni stendur:
„Seðlabanki Íslands
skal sinna viðfangs-
efnum sem samrýmast
hlutverki hans sem Seðlabanka, svo
sem að varðveita gjaldeyrisvarasjóð
og að stuðla að virku og öruggu fjár-
málakerfi, þ.m.t. greiðslukerfi í land-
inu og við útlönd.“ Stjórn stofnunar
sem hefur þau hlutverk sem hér er
líst og hefur mistekist jafnhrapalega
og kemur fram í titli þessarar grein-
ar tel ég að beri að víkja án frekari
málalenginga. Ég mun þó rökstyðja
hér kröfu mína um brotthvarf stjórn-
arinnar frekar.
Stýrivextir – eina stjórntækið?
Af einhverjum óskiljanlegum
ástæðum heldur stjórn bankans því
fram að eina stýritæki hennar séu
stýrivextir. Það er hins vegar ljóst að
bankinn hefur úr all-
mörgum öðrum stýri-
tækjum að moða og er
bindiskyldan ein af
þeim. Sem dæmi um
virkni bindiskyldunnar
þá hellti stjórnin olíu á
eld þenslunnar með
því að lækka bindi-
skylduna í lok árs 2003
úr 4% í 2% en þá var
búið að taka ákvörðun
um mestu stór-
iðjuframkvæmdir Ís-
landssögunar sem
námu um 25% af þjóðarframleiðsl-
unni! Nú nýlega lækkaði stjórnin
bindiskyldu af erlendri starfsemi
bankanna niður í 0% til að mæta fjár-
þörf þeirra svo ljóst er að hækkun á
bindiskyldunni hefði aðeins getað
náð til Íslands þegar ljóst var orðið
að bankarnir fóru offari í innlendum
lánveitingum. Til samanburðar má
geta þess að Seðlabankinn í Kína
hækkaði nýverið bindiskylduna úr
15% í 15,5% til að hafa hemil á út-
lánaþenslu þarlendra banka.
Jafnvægi í
utanríkisviðskiptum?
Stjórnin virðist engan veginn átta
sig á því grundvallarhlutverki sínu að
haga peningastefnunni þannig að
jafnvægi ríki í utanríkisviðskiptum.
Stjórninni finnst því ekkert at-
hugavert við það að hækka vexti með
það eitt að markmiði að draga að er-
lenda vaxtamunarspákaupmenn til
að styrkja gengi krónunnar tíma-
bundið og vonast þannig til að það
dragi úr verðbólgu. Þessi aðgerð er
vægast sagt heimskuleg og má líkja
því við að pissa í skóinn sinn – það
næst smá ylur um stund en flestir
gera sér líklega grein fyrir að hann
verður býsna skammvinnur. Það
mætti ætla að stjórinn í Seðlabank-
anum væri í vöðlum í ljósi þess
hversu lengi hefur verið migið en nú
er loks farið að flæða upp úr þeim og
margra ára fnykur leggst yfir þjóð-
ina.
Þensluhvetjandi
vaxtahækkanir
Stjórnin hefur ekki séð tilgang í
því að svara mjög skilmerkilegum
greinum Jóns Helga Egilssonar og
Kára Sigurðssonar um að þegar
vaxtamunur er orðinn of mikill fara
vaxtahækkanir að leiða til þenslu í
stað þess að slá á hana. Reynsla síð-
ustu ára sýnir svo ekki verður um
villst að þetta hefur einmitt gerst hér
á landi. Ef menn skoða svo enn frek-
ar grunnhugsunina á bak við kenn-
inguna um beitingu vaxta til að hafa
áhrif á þenslu kemur í ljós að hún
hentar e.t.v. ekki svo vel á Íslandi,
einkum eftir opnun fyrir fjármagns-
flutninga. Ástæðan er sú, að störf í
hinum tæknivædda útflutningsiðnaði
eru ákaflega fá en störf tengd inn-
flutningi eru hins vegar mun fleiri
auk þess sem nánast allar neysluvör-
ur eru innfluttar. Það er því alveg
ljóst að vaxtahækkun sem hefur þau
áhrif að styrkja gengið og skaða með
því útflutningsiðnað en styrkja inn-
flutningsiðnað og gera neysluvörur
ódýrari mun frekar auka á þenslu en
að draga úr henni.
Vaxtahækkanir geta aukið
verðbólgu
Mislukkuð barátta stjórnarinnar
gegn verðbólgu kristallast svo enn
frekar í því að óhóflegar vaxtahækk-
anir valda einnig verðbólgu beint því
hvað geta skuldsett fyrirtæki annað
gert en að velta fjármagnskostn-
aðinum út í verðlagið.
Skipta heimilin máli?
Seðlabanki Bandaríkjanna brást
með óvenjuafgerandi hætti við lausa-
fjárkreppunni sem upp kom í
tengslum við húsnæðismarkaðinn
þar í landi. Meginmarkmið hraðrar
vaxtalækkunar og samstarfs með
fjármálafyrirtækjum var að tryggja
að sem flest af of skuldsettum heim-
ilum gætu staðið í skilum til að vand-
inn myndi ekki aukast enn frekar.
Minnist þess einhver að hagur hinna
skuldsettu heimila landsins hafi kom-
ið upp í tengslum við hver viðbrögðin
ættu að vera við aðsteðjandi vanda í
íslensku efnahagslífi?
Hvað næst?
Nú blasir því við að stjórn Seðla-
bankans ætti að beita sér fyrir því að
lækka stýrivextina hratt þar sem
vaxtamunaviðskipti hafa hvort sem
er stöðvast og því er vandséð hvaða
tilgangi það þjónar að halda vöxtum
svo háum sem nú er. Þegar við-
skiptahallinn hverfur mun svo gengi
krónunnar smám saman styrkjast í
samræmi við raunverulegan styrk
hagkerfisins. Nýjustu aðgerðir
stjórnar bankans með nýrri skulda-
bréfaútgáfu virðast hins vegar mið-
ast við að halda áfram að pissa í yf-
irfullu vaðstígvélin og ná
tímabundinni styrkingu á genginu
með aðstoð spákaupmanna.
Hvað veldur?
Getur verið að seðlabankastjór-
anum sé svo umhugað um að koma
tilteknum peningaöflum í þessu landi
í vanda að hann láti sér í léttu rúmi
liggja þó hann geri þúsundir heimila
og hundruð fyrirtækja gjaldþrota í
leiðinni?
Hverjir eiga að taka
pokann sinn?
Helgi Hjálmarsson
skrifar um
Seðlabankann og
landsstjórnina
Helgi Hjálmarsson
» Stjórn stofnunar
sem hefur þau
hlutverk sem hér
er líst og hefur
mistekist jafnhrapalega
og kemur fram í titli
þessarar greinar
tel ég að beri að
víkja án frekari
málalenginga.
Höfundur er
verkfræðingur.
YFIRLÝSING sem
hefur komið frá UTL
varðandi mál Paul
Ramses breytir mjög
litlu.
Ramses fékk vega-
bréfsáritun á Ítalíu
vegna þess að það er
ekkert beint flug frá
Keníu til Íslands. Og
það er ekki skrítið að
hann sæki um hæli
hér á landi, þar sem
hann á sérstök tengsl
við landið. Í lögum,
eins og UTL bendir á
í yfirlýsingu, kemur
fram að samkvæmt
reglum Dyflinn-
arsamningsins beri
ítölsk yfirvöld ábyrgð
á að fjalla um hæl-
isumsókn mannsins.
Bæði samkvæmt ís-
lenskum lögum og
þeim reglum sem
gilda um samvinnu
þeirra ríkja sem eru
aðilar að Dyflinn-
arsamstarfinu er heimilt að víkja
frá þessum almennu reglum. Ég
legg áherslu á að það er heimilt –
ekki skylt. Það er ekki óvenjulegt
að taka tillits til kringumstæðna
mannsins sem sækir um hæli hér
á landi, og stjórnvöld hafa vald til
að leyfa manni eins og Paul Ram-
ses að dvelja hér. Í raun er það í
samræmi við 46. gr. laga um út-
lendinga nr. 96/2002 þar sem
stendur m.a.:
„Ekki skal endursenda flótta-
mann til annars ríkis skv. c-, d-
og e-lið 1. mgr. ef hann hefur slík
sérstök tengsl við landið að nær-
tækast sé að hann fái hér vernd.“
Hér gilda ofangreind íslensk
lög í þessum efnum, sem Útlend-
ingastofnun ber að fara eftir í
einu og öllu í sínum störfum. Í
þessum lögum hefur nú þegar
verið tekið tillit til Dyflinn-
arsamningsins, sem ekki er lög
hérlendis, heldur staðfestur af Al-
þingi og birtur í C-deild Stjórn-
artíðinda.
Útlendingastofnun er ein af
undirstofnunum
dómsmálaráðuneyt-
isins og dóms-
málaráðherra ber
ábyrgð á öllum
ákvörðunum Útlend-
ingastofnunar, enda
þótt hægt sé að kæra
þær til ráðherrans.
Hér er um að ræða
mann sem hefur unn-
ið á Íslandi sem sjálf-
boðaliði í heilt ár, á
lítið barn sem fædd-
ist hér, og á konu hér
sem er að bíða eftir
honum og saknar
hans mjög – þetta tel
ég að megi skilgreina
sem „sérstök tengsl“.
Ég hef líka áhyggj-
ur af því að Ítalía
hefur oft verið gagn-
rýnd af Sameinuðu
þjóðunum vegna
meðferðar á flótta-
mönnum.
Málið hennar Ro-
semary er annað mál,
en ég vil líka benda á
að samkvæmt alþjóð-
legum lögum eru
réttindi til að halda
fjölskyldum saman
viðurkennd sem grunnmannrétt-
indi í Evrópu. Þetta er lagabreyt-
ing sem flóttamannafulltrúi Sam-
einuðu þjóðanna hefur krafist
mörgum sinnum að verði sett í ís-
lensk lög. Ég vil líka benda á að í
yfirlýsingu UTL er ítrekað að
Paul Ramses hafi unnið hér án
leyfis. Samkvæmt lögum í Svíþjóð
mega hælisleitendur vinna á með-
an hælisumsókn þeirra er tekin
til meðferðar. Kannski er þetta
eitthvað til íhugunar fyrir okkur
varðandi okkar eigin löggjöf.
Já, það vantar lagabreytingar
varðandi flóttamannamál. Sem
stendur getum við hjálpað Paul
Ramses samkvæmt íslenskum
lögum. Paul Ramses hefur sótt
um hæli hér á landi, hefur sér-
stök tengsl við landið, og stjórn-
völd höfðu og hafa ennþá fullt
vald til að veita honum hæli hér á
landi samkvæmt okkar eigin lög-
um.
Mál Paul Ramses –
hvað er til ráða?
Paul F.
Nikolov skrifar
um flóttamanninn
Paul Ramses
Paul F. Nikolov
ȃg tel
að maður
sem hefur unnið
hér sem
sjálfboðaliði
í heilt ár, og á
lítið barn sem
fæddist hér, sé
í „sérstökum
tengslum“ við
land og
þjóð.
Höfundur er varaþingmaður
Vinstri-grænna.
SEM „sjónvarps-
sjúklingur“ horfi ég
oft á útsendingar frá
Alþingi. Dag einn í
vor steig þar í pontu
gamall þingmaður
Sjálfstæðisflokksins
sem mun hafa verið
frystur út úr þinginu
á sinni tíð. Nú mætt-
ur sem þingmaður
Samfylkingarinnar.
Honum mælist oft vel,
en að þessu sinni var
hann að mæra rík-
isstjórnina og kynnti í
því sambandi ályktun
frá Sambandsstjórn-
arfundi Lands-
sambands eldri borg-
ara, sem lögð var
fram af vinnuhópi
LEB, FEB í Reykja-
vík, SES og 60+.
Mér var ekki kunn-
ugt um að Lands-
samband eldri borg-
ara væri gengið í
þessa flokka, eða öf-
ugt! Síðan kom þessi
ályktun sem frétt í
Mbl. Ég taldi víst að
þetta væri einhver
misskilningur sem
stjórn LEB hlyti að
leiðrétta. En það var
óþarfi að gera sér
vonir um það því
þegar mér barst
blaðið mitt „Listin að
lifa“ sem er málgagn
eldri borgara, var
ályktunin komin þar.
Þetta er sem sagt
ályktun sam-
bandsstjórnarfundar LEB, þar
lögð fram af áðurnefndum vinnu-
hópi. Eru SES og 60+ sem sagt
orðnar deildir í Landssambandi
eldri borgara?
Nú er það svo að það eru fleiri
stjórnmálaflokkar í landinu og
með sína eldri borgara sem eru
auðvitað margir hverjir félagar í
FEB, var þeim boðið að vera
flutningsmenn umræddrar álykt-
unar? Ég á ekki von á því! Að
mínu mati eru þetta ólíðandi
vinnubrögð stjórnar LEB. Stjórn
LEB ber skylda til að leiðrétta
þessi mistök og biðja félaga sína
afsökunar á þeim. Þeir sem eru
svona pólitískt heitir verða að
beina þeim hita í aðrar áttir – það
skal tekið fram að andmæli mín
beinast ekki gegn umræddri
ályktun sem slíkri.
Þessi stutta grein verður ekki
lengri, en ég leyfi mér að minna á
1. gr. 2. í lögum FEB.
Hún hljóðar svo:
„Félagið er skipulagslega óháð
stjórnmálaflokkum og hlutlaust í
afstöðu til trúmála.“
Landssamband eldri
borgara, 60+ og SES
Jónsteinn
Haraldsson segir
vinnubrögð stjórnar
LEB ólýðandi
Jónsteinn Haraldsson
»Mér var ekki
kunnugt um
það að LEB
væru í svona
nánu sambandi
við stjórnmála-
samtök.
Höfundur er eldri borgari og fyrrum
starfsmaður á dagblaði og bóksali.