Morgunblaðið - 05.08.2008, Blaðsíða 14

14 ÞRIÐJUDAGUR 5. ÁGÚST 2008 MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
FJÖLMARGIR hafa hlaðið Alex-
ander Solzhenítsyn lofi frá því hann
lést af völdum hjartabilunar á
heimili sínu í Moskvu á sunnudag,
89 ára að aldri.
Á námsárum sínum lagði hann
stund á stærðfærði við háskólann í
Rostov við Don en las svo síðar bók-
menntir í Moskvu.
Þar meðtók hann boðskap kerfis-
ins um yfirburði Sovétríkjanna, af-
stöðu sem hann tók ekki til endur-
mats fyrr en í gúlaginu, þangað
sem hann var sendur til átta ára
vistar í vinnubúðum fyrir, að því er
talið er, að fara sem hermaður í
Rauða hernum niðrandi orðum um
Stalín og stjórn hans á heraflanum í
síðari heimsstyrjöldinni.
Í ljósi aðstæðna og oft á tíðum
bágra ytri skilyrða hlýtur Solzhen-
ítsyn að teljast afkastamikill höf-
undur. Bækur hans hafa verið
þýddar á tugi tungumála og að
sögn The Daily Telegraph hafa þær
selst í yfir 30 milljónum eintaka.
Hann eignaðist þrjá syni með síðari
eiginkonu sinni Natalíju, þá Jerm-
olai, Ignat og Stephan.
Upplifði
gúlagið
Minning Við heimili skáldsins í gær.
TVEIMUR Hollendingum var í gær
bjargað úr hlíðum K2, næsthæsta
fjalls heims, og þeir fluttir á sjúkra-
hús í Pakistan, eftir að ellefu félag-
ar þeirra týndu lífi í hlíðum þess.
Slysið er eitt það mannskæðasta í
sögu fjallsins, en níu fórust þegar
flóðið hrifsaði með sér klifurreipi
þeirra, tveir höfðu áður hrapað til
bana á uppleiðinni. Hluti þeirra níu
sem flóðið tók með sér fraus í hel í
hlíðum fjallsins. baldura@mbl.is
Reuters
Þak himins K2 er 8.611 metra hátt.
Harmleikur
á tindi K2LÍNURITIÐ að ofan er byggt á
gögnum úr nýrri skýrslu heil-
brigðisstofnunarinnar Centers for
Disease Control and Prevention
(CDC), sem rannsakar fjölda HIV-
smitaðra vestanhafs.
Samkvæmt greiningu hennar eru
HIV-smitaðir fleiri en áður var
áætlað. Árið 2006 var fjöldi smit-
aðra alls 56.300, eða hátt í 40 pró-
sentum fleiri en eldra matið sem
hljóðaði upp á um 40.000 tilfelli.
Má rekja endurmatið til þess að
notast er við nýja aðferðafræði þar
sem greint er á milli nýlegra og
eldri tilfella HIV-smits, sem stund-
um komast ekki upp fyrr en mörg-
um árum eftir smit.
Þrátt fyrir að endurmatið bendi
ekki til þess að smittilfellum hafi
fjölgað í heild – þeim hefur fækkað
hjá gagnkynhneigðum og með
sprautun hjá fíklum – telja sérfræð-
ingar CDC þennan fjölda óviðun-
andi. Áhyggjuefnin eru mörg, m.a.
sú staðreynd að smittilfellum hjá
samkynhneigðum og tvíkynhneigð-
um körlum hefur fjölgað síðustu ár.
  
0 6228
6/9
7.9
719

 /80722:
1.0122
./0222
 ! ! 

  
    













     -           /2;222
   <=%-    ,- * 
*  > /2 ?    
      0  @-*    *  

,
    ABA  ,








 ! 
"# $
%
&% '
'
( & 
)&&
!# '
!&
(

* $+,-"# $
'

&'
& %
)&&
 ' .
C   
 <=% * $    .4556228;

        














     <=%   

 
!
 &
/' (*.
+
* !! *01

 
!
 &
'
234
+ 
'
&1 ! 
52346
 




 





 







!!


" #




!$%&
' 


()



  6228/797.9
*
+,+
Ýmis áhyggjuefni
Eftir Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
ALEXANDER Solzhenítsyn var úthrópaður svik-
ari í fjölmiðlum Sovétríkjanna og ári síðar svipti
alræðisstjórnin hann ríkisborgararéttinum.
Þetta var árið 1974 og honum gert að yfirgefa
Sovétríkin. Þaðan hélt hann vestur á bóginn og
settist loks að í Vermont í Bandaríkjunum.
Svona voru viðtökurnar þegar Solzhenítsyn gaf
út fyrsta bindið af þremur í stórvirkinu „Gúlag-
eyjaklasinn“, þar sem ítarlega var farið yfir mann-
réttindabrot í Sovétríkjunum eftir októberbylt-
inguna 1917 og fram til ársins 1956, ársins sem
Níkíta Khrútsjov braut blað í sögu kommúnism-
ans með gagnrýni á valdatíð Jósefs Stalíns og
grimmilegar pólitískar ofsóknir undir lok fjórða
áratugarins, þegar hundruð þúsunda andstæðinga
Sovétleiðtogans voru tekin af lífi.
Lýsingarnar í gúlaginu voru meira en margir
kommúnistar þoldu, enda þar farið af nákvæmni
yfir uppbyggingu gúlagsins, nets alræmdra vinnu-
búða í Sovétríkjunum, þaðan sem milljónir manna
áttu ekki afturkvæmt. Solzhenítsyn hafði reyndar
áður skrifað um gúlagið í skáldsögunni Dagur í lífi
Ívans Denísovítsj, þar sem söguhetjan var fangi og
tímaramminn einn langur dagur í gúlaginu.
Því verki var vel tekið og átta árum eftir útkomu
sögunnar, nánar tiltekið árið 1970, hlaut hann
Nóbelsverðlaunin í bókmenntum.
Solzhenítsyn hafði þá fallið úr náðinni hjá
alræðisstjórninni eftir vinsældir Dags í lífi Ívans
Denísovítsj, á tímum „þíðunnar“ eftir valdatöku
Khrútsjovs 1953, og treysti hann sér ekki til að
veita verðlaununum viðtöku í Stokkhólmi, af ótta
við að fá ekki að snúa aftur heim. Og ekki nóg með
það. Árvökul augu liðsmanna sovésku leyniþjón-
ustunnar, KGB, fylgdust með hverri hreyfingu
hans og svo fór loks að honum var sem fyrr segir
gert að yfirgefa Sovétríkin, þá 55 ára að aldri.
Áfangastaðurinn var Vestur-Þýskaland þangað
sem hann var fluttur eftir að hafa verið numinn
brott af heimili sínu, en rök hafa verið færð fyrir
því að það hafi verið Júrí Andropov, þáverandi
yfirmaður KGB, og síðar leiðtogi kommúnista-
flokksins sem hafi lagt til við Leoníd Brezhnev, þá-
verandi flokksleiðtoga, að skáldið yrði sent úr
landi, líkt og Stalín hafði látið reka Leon Trotskíj
úr landi nokkrum áratugum áður.
Við tók tveggja áratuga útlegð þar sem Solzhen-
ítsyn naut almennrar viðurkenningar fyrir and-
stöðu sína við ógnarstjórn alræðishyggjunnar,
þótt sú afstaða hafi ekki grundvallast á eiginlegri
lýðræðisást heldur fremri á þrá þjóðernissinnans
eftir afturhvarfi til fyrri arfleiðar.
Þráin eftir þjóðararfinum
Solzhenítsyn fannst þannig lítið til vestræns lýð-
ræðis koma og þess taumlausa neyslukapphlaups
sem einkennir samfélög Vesturlanda.
Hann var því samkvæmur sjálfum sér þegar
hann sneri úr útlegðinni og fór hörðum orðum um
stjórn Borisar Jeltsíns, þáverandi forseta, og það
sem hann áleit vera nakta birtingarmynd siðlausr-
ar gróðahyggju: „Það er þó alveg víst, að þessum
leiguþýjum stendur á sama hvort fólkið í landinu
lifir eða deyr,“ skrifaði hann í „Rússland í dauða-
teygjum“, skáldsögu sem kom út 1998, þegar sí-
starfandi andófsmaðurinn átti eitt ár í áttrætt.
Með skrifum sínum hafði Solzhenítsyn gífurleg
áhrif á afstöðu milljóna manna til Sovétríkjanna og
þeirra blóðfórna sem þjóðskipulag einræðisins út-
heimti. Ísland var engin undantekning í þessu til-
liti og má nefna að tveir þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins lögðu til að Solzhenítsyn yrði boðin
búseta hér á landi eftir að fréttist af útlegð hans.
Afhjúpaði hrylling alræðisins
 Rithöfundurinn og sagnfræðingurinn Alexander Solzhenítsyn látinn, 89 ára
 Lýsingar hans á gúlaginu mótuðu afstöðu milljóna manna til Sovétríkjanna
Reuters
Sagnamaður Solzhenítsyn á gamals aldri.
Eftir Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
SÍVAXANDI þörf fyrir innflutta olíu
er einhver mesta ógnin sem steðjað
hefur að bandarísku samfélagi, á tím-
um þegar ýmsir óttast að olían kunni
að vera að renna til þurrðar.
Þetta er skoðun Baracks Obama,
forsetaframbjóðanda demókrata,
sem kynnti orkustefnu sína á kosn-
ingafundi í Michigan í gær, um sjötíu
árum eftir að flokksbróðir hans,
Franklin D. Roosevelt, fór að hafa
áhyggjur af birgðastöðunni heima.
Bandaríkjamenn voru þá helsta
olíuvinnsluríkið en flytja nú inn um
tvo þriðju þess sem þeir nota.
„Þið heyrið mig sjaldan taka svona
til orða, en í þetta sinn gæti ég ekki
verið meira sammála þeirri skýringu
öldungadeildarþingmannsins Johns
McCain fyrir nokkrum vikum,“ sagði
Obama og hélt áfram: „Hann sagði,
„Hin hættulega þörf okkar fyrir inn-
flutta olíu hefur skapast á síðustu ár-
um, og á rætur í þeim mistökum
stjórnmálamanna í Washington að
hugsa ekki til lengri tíma þegar þeir
íhuga framtíð landsins.““
Obama skaut því næst á McCain,
með þeim orðum að hann hefði gert
lítið í þessum málum á þingi.
Róttækar hugmyndir
Hugmyndir Obama eru óneitan-
lega róttækar. Hann vill að þjóðin
þurfi ekki lengur að flytja inn olíu frá
Miðausturlöndum og Venesúela inn-
an tíu ára. Til að ná þessu fram boðar
forsetaframbjóðandinn 150 milljarða
dala fjárfestingu í orkuinnviðum
næsta áratuginn, samtíma því sem
stutt verði við framtak einkageirans,
svo skapa megi fimm milljón störf í
landinu, nái hann kjöri í haust.
Almennt má segja að andstætt
þjóðum Vestur-Evrópu hafi Banda-
ríkjamenn verulega vanrækt að
stuðla að hófsamlegri eldsneytis-
eyðslu ökutækja og boðar Obama að
hann muni stuðla að smíði milljón
tengiltvinnbíla sem komist 150 mílur
á galloninu, eða 64 km á líterinn, inn-
an sex ára. Til að setja þetta markmið
í samhengi hyggjast General Motors
og Toyota setja slíkar bifreiðar á
markað 2010, í takmörkuðu magni
þó, en alls eru um 250 milljónir bif-
reiða í umferð á vegum vestanhafs.
Til samanburðar var fjöldi þeirra
um 60 milljónir árið 1960.
Olíuþörfin ein
mesta ógnin
Barack Obama kynnir orkustefnu sína
Reuters
Í ræðustól Obama ræðir orkumálin
á kosningafundinum í Michigan.
Í HNOTSKURN
»Í síðari heimsstyrjöldinnisáu Bandaríkjamenn
bandamönnum fyrir sex af
hverjum sjö olíutunnum sem
herirnir notuðu, eins og fræði-
maðurinn Michael T. Klare
hefur bent á.
»Það var þá sem FranklinD. Roosevelt forseti fór að
hafa þungar áhyggjur af áhrif-
um notkunarinnar á birgða-
stöðuna heima fyrir, þar sem
olíuvinnsla náði hámarki í upp-
hafi áttunda áratugarins.
SEXTÁN kínverskir lögreglumenn
týndu lífi í sprengjuárás í borginni
Kashgar í Xinjiang-héraði, skammt
frá landamærunum að Tadsjikistan,
í norðvesturhluta Kína í gær.
Að sögn sjónarvotta óku tveir
menn sendibifreið inn í hóp lög-
regluþjóna sem voru úti við í æfinga-
hlaupi, áður en þeir vörpuðu svo
sprengjum að hópnum. Fjórtán lét-
ust á staðnum og sextán særðust.
Mennirnir tveir tilheyra þjóðar-
brotinu Uighur, minnihlutahópi í
Kína, sem berst fyrir aðskilnaði.
Kínastjórn hefur grunað aðskiln-
aðarsinna úr þeirra röðum um að
undirbúa árásir í kringum Ólympíu-
leikana sem hefjast í Peking á föstu-
daginn kemur. Uighur-þjóðarbrotið
byggir Xinjiang-hérað í norðvestur-
hluta Kína, sem Uighur-menn kalla
reyndar Austur-Túrkistan. Þeir eru
múslímar, nánar tiltekið súnnítar.
baldura@mbl.is
Mannskæð
árás í Kína