Morgunblaðið - 05.08.2008, Blaðsíða 18

18 ÞRIÐJUDAGUR 5. ÁGÚST 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Hálfsárs-uppgjörstóru við-
skiptabankanna
þriggja sýna vel
að harðnað hefur á
dalnum í íslenzku
efnahagslífi, eins og fjallað er
um í fréttaskýringu í Morg-
unblaðinu í dag. Hins vegar
sýna reikningar bankanna
líka að þeim hefur tekizt að
bregðast við breyttu efna-
hagsástandi og standa á
sterkum grunni.
Það skiptir miklu máli að
svo virðist sem tekizt hafi að
miðla því til alþjóðlegra fjöl-
miðla að ekki sé ástæða til að
hafa áhyggjur af banka-
kreppu hér á landi. Í fyrradag
fjallaði brezka blaðið Fin-
ancial Times um uppgjör
bankanna og sagði þau slá á
áhyggjur af fjármálakreppu á
Íslandi.
Umfjöllun sem þessi er mik-
ilvæg, ekki sízt í því ljósi að
jafnvel virðulegt blað eins og
Financial Times hefur stund-
um verið reiðubúið að slá fram
heldur glannalegum spádóm-
um um „hrun“ á Íslandi.
Hvort hér er um það að
ræða að markviss upplýsinga-
starfsemi íslenzkra fyrirtækja
og stjórnvalda erlendis er far-
in að bera árangur eða hvort
erlendir fjölmiðlamenn eru
farnir að kynna sér bakgrunn
málsins betur skiptir ekki öllu
máli; það mik-
ilvæga er að hinn
alþjóðlegi fjár-
málaheimur fái
raunsanna mynd
af stöðu mála hér á
landi. Þótt hér séu
erfiðleikar í efnahagslífinu,
eru það yfirstíganlegir erf-
iðleikar.
Þetta breytir ekki því að
ástandið verður víða erfitt í
haust; það sést vel af þeim
upphæðum, sem bankarnir
leggja nú í afskriftarsjóði.
Undanfarna daga hafa fréttir
borizt af gjaldþrotum fyr-
irtækja og óvissu í atvinnu-
málum starfsmanna þeirra.
Meira á eftir að koma af
slíkum fréttum þegar líða tek-
ur á haustið. Og sjálfsagt
verða bankarnir þá sakaðir
um óbilgirni og að gæta fyrst
og fremst eigin hagsmuna,
þegar þeir vilja ekki veita fyr-
irtækjum fyrirgreiðslu til að
halda áfram rekstri. Í þeim
efnum verður hins vegar að
gera ráð fyrir að stjórnendur
bankanna taki ákvarðanir eft-
ir beztu vitund; haldi ekki
áfram að lána í rekstur, sem á
ekki framtíðina fyrir sér, en
standi með fyrirtækjum sem
geta spjarað sig til lengri tíma
litið.
Ekki má gleyma því að
staða bankanna skiptir miklu
máli fyrir álit íslenzks efna-
hagslífs í heild út á við.
Bönkunum hefur
tekizt að bregðast
við breyttu efna-
hagsástandi}
Yfirstíganlegir
erfiðleikar
AlexanderSolzhenítsyn
var einn áhrifa-
mesti rithöfundur
tuttugustu ald-
arinnar. Bækur
hans um gúlag Stalíns mót-
uðu afstöðu milljóna manna
um allan heim til Sovétríkj-
anna – opnuðu augu margra
heima fyrir og rifu jafnframt
niður glansmyndina sem
margir aðdáendur Sovétkerf-
isins á Vesturlöndum höfðu
tekið þátt í að mála.
Solzhenítsyn mátti þola út-
legð á Vesturlöndum, lengst
af í Bandaríkjunum, eftir að
hann gaf út fyrsta bindi
Gúlag-eyjaklasans á áttunda
áratugnum. Gagnrýni hans á
Sovétkerfið helgaðist þó síður
en svo af ást á vestrænu
frjálslyndi, lýðræði og kapít-
alisma. Solzhenítsyn var fyrst
og fremst rússneskur þjóð-
ernissinni, sem hafði föður-
landið og rétttrúnaðarkirkj-
una í hávegum.
Sem slíkur sneri hann aftur
til Rússlands eftir fall Sovét-
ríkjanna og gagnrýndi harð-
lega þáverandi valdhafa, sem
voru hallir undir
Vesturlönd. Undir
það síðasta mátti
túlka ýmsar yf-
irlýsingar hans
sem stuðning við
þjóðernisstefnu Vladímírs
Pútín, enda sæmdi sá síðar-
nefndi hann orðu fyrir verk
sín. Fyrir fáeinum árum
gagnrýndi rithöfundurinn
NATO til dæmis harkalega og
sakaði bandalagið um að vilja
leggja Rússland undir sig.
Gagnrýni hans á vestræna
neyzluhyggju var vægð-
arlaus.
Undir það síðasta afneituðu
margir gamlir andófsmenn í
Rússlandi Solzhenítsyn og
sögðust ekki kannast við
manninn, sem hefði skrifað
Gúlag-eyjaklasann. Áhrif
hans í rússnesku menningar-
lífi voru lítil undir það síðasta.
Solzhenítsyns verður þó
fyrst og fremst minnzt sem
andófsmannsins, sem tók þátt
í að fletta ofan af mannvonzku
Stalíns og kerfisins, sem hann
smíðaði. Sem slíkur gegndi
hann mikilvægu sögulegu
hlutverki.
Solzhenítsyn gegndi
mikilvægu sögulegu
hlutverki}
Föðurlandsvinur deyr
O
ddviti Framsóknarflokksins í
Norðausturkjördæmi og fyrrver-
andi iðnaðarráðherra, Valgerður
Sverrisdóttir, tók stórt upp í sig í
fjölmiðlum um helgina í um-
ræðunni um fyrirhugað álver á Bakka við
Húsavík, þegar hún sakaði Þórunni Svein-
bjarnardóttur umhverfisráðherra um sýndar-
mennsku fyrir ákvörðun um að heildarmat
skuli gert á umhverfisáhrifum framkvæmdar-
innar. Gott ef hún kallaði það ekki líka þjónkun
við háværan minnihluta í Samfylkingunni. Um
það atriði hef ég ekki hugmynd og það er mér
óviðkomandi hvers flokkskyns fólk er sem hef-
ur skoðanir á málinu, enda er fjórlita sýnin í ís-
lenskri pólitík jafn úreld og gamaldags og fyr-
irgreiðslustefna þingmanna sem hafa ekki
áhuga á öðru en að gera vel við sitt fólk án tillits
til hagsmuna heildarinnar.
Það er þá kannski best að spyrja hver skaðinn af heild-
armati umhverfisáhrifa Bakkaversins gæti orðið? Jú, Val-
gerður telur ákvörðun umhverfisráðherra „… slæm skila-
boð send fólki og atvinnulífinu í landinu. Ekki síst fólki og
sveitarstjórnarmönnum á Norðausturlandi sem hafi unnið
ötullega að undirbúningi álversins í mörg ár“. (RÚV)
Slæm skilaboð, er það nú allur skaðinn? Og eru það öll
rökin? Ekki efast ég um að unnið hafi verið ötullega að
undirbúningi álversins í mörg ár. En er það ekki sjálfsögð
krafa að vel sé staðið að undirbúningi slíkra framkvæmda?
Valgerður talar eins og krafan um umhverfismatið snúist
um að umhverfisráðherra haldi að fúskað hafi
verið við undirbúninginn og ætli nú að reiða til
höggs til að hindra framkvæmdirnar á ein-
hvern hátt. En þar hefur Valgerður í grund-
vallaratriðum rangt fyrir sér og kjánalegt að
láta líta út fyrir að eitthvað annað búi að baki
ákvörðun ráðherra en það sem skynsamlegt er
og sanngjarnt, allri þjóðinni til heilla.
Umhverfismat snýst um það sem í orðanna
hljóðan felst og umhverfisráðherra ber lögum
samkvæmt að verja hagsmuni umhverfis og
náttúru. Svo einfalt er það. Umhverfismatið
snýst ekki um að leyfa eða banna, það snýst
einfaldlega um að meta þau áhrif sem fram-
kvæmdirnar koma til með að hafa á umhverfi
sitt. Í því felst ekkert annað en að leita þeirra
upplýsinga. Er hugsanlegt að eitthvað mis-
jafnt eða miður fallegt kunni að koma í ljós?
Um það hef ég auðvitað enga hugmynd, en tel mig eiga
fullan rétt á að vita. Ef svo vel hefur verið staðið að und-
irbúningi framkvæmdarinnar hljóta upplýsingar um áhrif
hennar á umhverfið að þola dagsljósið. Er það ekki? Og
hvað með það þótt Helguvík, sem illu heilli fór ekki í slíkt
mat, verði á undan Bakka? Er það fyrirgreiðslupólitíkus-
inn sem þar talar? Því fer fjarri að allir í þessu landi séu ál-
verstrúar, en þeir sem aðhyllast hana, ekki síst stjórn-
málamenn, ættu að láta af hroka í garð þeirra sem efast og
krefjast sanngirni. Umhverfisráðherra sýndi fagmennsku
og gerði það sem henni bar. Upplýsingarnar eiga að liggja
á borðinu. begga@mbl.is
Bergþóra
Jónsdóttir
Pistill
Hvað veldur óttanum?
Hvar er
fóturinn minn?
FRÉTTASKÝRING
Eftir Sigríði Víðis Jónsdóttur
sigridurv@mbl.is
S
prengjueyðing er ekki ein-
faldasta starf í heimi.
Hvað þá það hættulaus-
asta. Ein vanhugsuð
hreyfing og voðinn er vís.
Það sama gildir raunar um óbreytta
borgara á sprengjusvæði – eitt
ógætilegt skref og örlögin eru ráðin.
Marvin Ingólfsson sprengju-
sérfræðingur hjá Landhelgisgæslu
Íslands hefur hitt marga sem orðið
hafa illa úti vegna sprenginga. Týnt
höndum og fótum og afmyndast eftir
glóandi sprengjubrot.
Marvin hefur líka bjargað fólki frá
því að verða fyrir slíkum hörm-
ungum. Hann hefur unnið við
sprengjueyðingu í Líbanon og á Sri
Lanka á vegum Íslensku friðargæsl-
unnar. Marvin kom nýverið heim úr
annarri ferð sinni til Líbanon og seg-
ir mikið verk þar enn fyrir höndum.
Að dreifa sprengjum tekur ekki
ýkja langan tíma – að hreinsa þær
upp er margfalt tímafrekara.
Heimili eða skotmark?
Í stríðinu milli Ísrael og Líbanon
fyrir tveimur árum beitti Ísraelsher
umdeildu vopni: Klasasprengjum.
Slíkar sprengjur innihalda tugi eða
hundruð smásprengna sem dreifast
úr stóru hylki og geta náð að eyði-
leggja gríðarstórt svæði – heimili
jafnt sem hernaðarskotmörk.
„Klasasprengjurnar valda skaða í
Líbanon enn þann dag í dag. Þær
áttu að springa við lendingu en eins
og algengt er með klasasprengjur
gerðu margar það ekki. Sumum var
kastað úr of lítilli hæð, aðrar voru
gallaðar og þar fram eftir götunum.
Þessar sprengjur eru því enn virkar
og skapa stórhættu – jafnvel þótt
stríðinu sé löngu lokið,“ segir
Marvin.
Hann bendir á að af þeim stafi
hætta alveg þangað til þeim hafi ver-
ið eytt. Það taki langan tíma. Þótt
mikið hafi áunnist við sprengjueyð-
inguna láti enn þrír til fjórir lífið í
hverjum mánuði af þeirra völdum.
Þá séu ótaldir allir þeir sem slasist.
Leika sér að sprengjunum
Eftir stríðið 2006 áætlaði SÞ að
um 1.000.000 sprengna væru eftir í
landinu ósprungin. Það er ein millj-
ón sprengna sem hægt er að stíga á,
taka upp og rekast utan í – í landi
sem er tíu sinnum minna að flat-
armáli en Ísland.
Í skýrslunni Fyrirsjáanlegur
skaði benda samtökin Land Mine
Action á að meðal klasasprengnanna
hafi verið 1800 hylki frá Bandaríkj-
unum, með samtals yfir eina milljón
smásprengna. Skaðinn af völdum
klasasprengnanna hefði verið fyr-
irsjáanlegur og afleiðingarnar í dag
ættu ekki að koma neinum á óvart.
Samkvæmt samhæfingarstöð SÞ
fyrir sprengjuhreinsun í suðurhluta
Líbanon, MACC, eru börn þriðj-
ungur þeirra sem látist hafa af völd-
um sprengnanna.
„Krakkar taka þær kannski upp
og halda að þeir geti leikið sér með
þær en svo springa þær í höndunum
á þeim,“ segir Marvin. „Þeir deyja
yfirleitt út af þessu. Þeir sem maður
sér og hafa misst útlimi eða slasast
eru yfirleitt fullorðnir. Börnin lifa
þetta ekki af.“
Börnunum stafar reyndar ekki
einungis hætta af sprengjunum síð-
an árið 2006 heldur einnig af
ósprungnum sprengjum frá inn-
rásum Ísraela árin 1978 og 1982.
Í maí náðist tímamótasáttmáli yfir
100 ríkja um bann við notkun og
framleiðslu klasasprengna. Sáttmál-
anum var fagnað víða um heim. Eftir
því var þó tekið að þeir sem fram-
leiða, nota og eiga mest af þeim voru
fjarstaddir: Bandaríkin, Rússland,
Kína, Indland, Pakistan og Ísrael.
Reuters
Hætta Börnunum stafar enn hætta af sprengjunum síðan árið 2006 og einn-
ig af ósprungnum sprengjum frá innrásum Ísraela árin 1978 og 1982.
 Stríðið milli Líbanon og Ísrael ár-
ið 2006 hófst þann 12. júlí með því
að Hezbollah skæruliðar í Líbanon
skutu að ísraelskum hermönnum og
tóku tvo þeirra til fanga.
 Ísrael brást hart við og hóf loft-
árásir á Líbanon. Flutningaleiðum
til og frá landinu var lokað og að
lokum ráðist inn í suðurhlutann.
Hezbollah svaraði fyrir sig með
flugskeytaárásum yfir til Ísrael.
 Mannréttindasamtök lýstu yfir
áhyggjum af því að Ísrael myndi
beita klasasprengjum á þéttbýlum
svæðum í Líbanon.
 Hinn 11. ágúst samþykkti Örygg-
isráð SÞ ályktun 1701 sem miðaði
að því að stöðva átökin. Rík-
isstjórnir beggja landanna sam-
þykktu hana.
 Vopnahlé hófst formlega 14.
ágúst. Þá hafði Ísraelsher látið
klasasprengjum rigna yfir suður-
hluta Líbanon seinustu 72 klukku-
stundirnar.
 Alls létust um 1000 Líbanar í
stríðinu og yfir 150 Ísraelar.
ÁRÁSIR OG
SKEYTI
››