Morgunblaðið - 28.10.2008, Qupperneq 23

23
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 28. OKTÓBER 2008
Brynjar Gauti
Vér mótmælum allir Á þjóðfundinum 1851 mótmælti Jón Sigurðsson framkomu Trampe greifa. Framhjá þessari mynd ganga þingmenn á hverjum degi.
Dofri Hermannsson | 27. október
Verðtryggðu lánin
rjúka upp
Verðtryggt húsnæðislán
sem var 20 milljónir í síð-
asta mánuði hefur hækk-
að um 431 þúsund á milli
mánaða. Þetta er skugga-
legt peningakerfi sem við
búum við. Ef við tökum
verðtrygginguna af tapa sparifjáreig-
endur. Ef við tökum hana ekki af tapa
skuldarar.
Meira: dofri.blog.is
Guðrún Jónína Eiríksdóttir | 27. október
Uppsagnir
Því miður er ég hrædd
um að þetta sé bara byrj-
unin á uppsagnahrinu
sem mun verða. Ég er
hrædd um að mörg fyr-
irtæki muni þurfa að
fækka fólki og sum munu fara á hausinn.
Vonum samt að ég sé bara svona svart-
sýn, þetta gangi ekki eftir.
Meira: duna54.blog.is
Viggó Jörgensson | 27. október
Lækka skatta á út-
flutningsfyrirtæki –
kaupum álver
Nú þarf að gera þeim
hærra undir höfði sem
koma með erlendan
gjaldeyri inn í þjóðarbúið.
Lækka á skatta á út-
flutningsfyrirtæki og jafn-
vel fella skatta niður á
sprotafyrirtæki í útflutningi fyrstu ár
þeirra.
Íslendingar eiga einnig að skoða ræki-
lega að stofna sjálfir álver eða kaupa
slíkt fyrirtæki.
Meira: viggojorgens.blog.is
KONAN, sem
hringdi á íslenska veit-
ingastaðinn í Xiamen í
Kína til að panta borð,
spurði um matseðilinn
og þegar gerð hafði
verið grein fyrir helstu
réttum sem í boði eru
bætti hún við: ,,… en er
hægt að fá eitthvað af
þessu núna? Er ekki Ís-
land gjaldþrota?“ Kín-
verskir fjölmiðlar bera Kínverjum
fréttir um gjaldþrot Íslands, fréttir
fengnar m.a. frá BBC. Við fylgjumst
með fréttum íslenskra fjölmiðla í
gegnum netið, seinvirkt eins og það
oftast er en þær duga þó skammt til
að fá heildarmyndina, en erlendar
fréttastofur sýna það sem upp á
vantar: Umræðuna erlendis. Það
hafði komið okkur á óvart hve margir
Kínverjar sem við hittum könnuðust
við landið okkar. Í ljós kom að flestir
höfðu séð í sjónvarpi landkynning-
arþætti sem héldu á lofti hreinleika
og ósnortinni náttúru þess. Þekk-
ingin takmörkuð en afstaðan var já-
kvæð. Nú blasir það við að ímynd Ís-
lands og orðspor á erlendri grund
hefur orðið fyrir stórkostlegum
skaða. Þann skaða hlýtur að vera
samstaða um að verði að skilgreina
og bregðast síðan við.
Svipmyndir að heiman
Fréttirnar sem allir bíða eftir með
óþreyju bæði heima og heiman eru
um ákvarðanir og aðgerðir stjórn-
valda í því neyðarástandi sem ríkir í
íslensku efnahagslífi. Sú mynd sem
vinir og vandamenn, frásagnir venju-
legs fólks dregur upp er mun alvar-
legri en ráðamenn gera og við lesum
um í netmiðlunum. Það ríkir reiði, ör-
vænting, vantraust og óþolinmæði í
misstórum skömmtum og blöndu frá
einu heimili til annars. Margir hafa
séð efnahagslegan
ávöxt ævistarfs síns
hverfa á örskotsstund.
Aðrir og einkum yngri
hafa séð flestar for-
sendur þess að ná end-
um saman hverfa eins
og hendi væri veifað. –
Eitt það ógnvænleg-
asta er þó að skynja
hversu margt fólk er
hrætt gagnvart stjórn-
völdum, hrætt við að
segja skoðun sína upp-
hátt. Pólitískir fulltrú-
ar ráða nú bönkunum og margt fólk
man fyrri tíð og þá mismunun sem þá
átti sér oft stað.
Íslendingar eru duglegt fólk og
þjóðin hefur margoft sýnt samstöðu
og æðruleysi á erfiðum tímum og
sorgarstundum. Það eru þessir eig-
inleikar og „gömlu gildi“ sem ráða-
menn keppast nú við að höfða til um
leið og sumir þeirra a.m.k. virðast
horfast í augu við þörfina á að byggja
upp trúnaðartraust þjóðarinnar.
Frétt af ofurlaunum hins nýja banka-
stjóra Kaupþings skapar ekki traust
heldur er eins og blaut tuska í andlit
þjóðarinnar. Ráðamenn kalla eftir
samstöðu! En samstöðu um hvað?
Stefna til framtíðar
Umræðan á Alþingi um skýrslu
forsætisráðherra um stöðu banka-
kerfisins gaf nokkra innsýn á
áherslur og framtíðarsýn – a.m.k.
þeirra þingmanna og ráðherra sem
þar töluðu – á tímum neyðarástands í
íslensku samfélagi. Flestir lögðu með
réttu áherslu á þörfina fyrir að
byggja upp trúnaðartraust. Stein-
grímur Sigfússon sagði að fram
þyrfti að fara „ítarleg og tæmandi
rannsókn og uppgjör sem skilyrði
þess að endurheimta trúnaðartraust
í samfélaginu“ og viðskiptaráðherra
tók í svipaðan streng þegar hann
sagði það brýnt ,,að almenningur í
landinu geti treyst því að fram komi
með skýrum hætti hvernig fram-
vinda og aðdragandi allra þessara
mála var“. Forsætisráðherra á hinn
bóginn tók þannig til orða að hann
vildi ekki „láta bollaleggingar um
upptök eldsvoðans verða til þess að
hindra eða tefja slökkvistarf“. Annað
í ræðu hans sem vakti athygli mína
en jafnframt stórar spurningar var
það sem hann sagði um að við stæð-
um nú frammi fyrir „því einstaka
tækifæri að geta nú komið saman
sem þjóð og markað okkur stefnu til
framtíðar“.
Innifelur tækifæri til framtíð-
arstefnumótunar að þjóðin eigi að fá
að taka afstöðu til Evrópusambands-
ins eða a.m.k. aðildarviðræðna? Ef
marka má samráðherra hans í rík-
isstjórn, Jóhönnu Sigurðardóttur,
sem ekki aðeins taldi forsendur
stjórnarsáttmálans brostnar heldur
hvatti til að skoða með opnum hug
aðild að Evrópusambandinu, þá á
framtíðarstefnumótun með aðkomu
þjóðarinnar að taka til þessa. Val-
gerður Sverrisdóttir, sem talaði beitt
en af hógværð, færði sterk rök fyrir
sömu vegferð m.a. með tilvísun til
niðurstöðu skýrslu bresku hagfræð-
inganna sem unnin var fyrir Lands-
bankann í júlímánuði sl. Skýrslu sem
felur í sér forspá um þær hörmungar
sem síðan hafa riðið yfir samfélagið,
en ekkert var gert með af hálfu
stjórnvalda. Og hún vísaði til þess að
í Sjálfstæðisflokknum með Davíð
Oddsson í fylkingarbrjósti og í Sjálf-
stæðisflokknum undir forystu Geirs
H. Haarde megi ekki einu sinni ræða
þann möguleika að ganga í Evrópu-
sambandið, sem hún sagði íslensku
þjóðfélagi orðið dýrt. Formaður
Framsóknarflokksins, sem sagði að
ríkisstjórnin ætti að sitja og róa, en
síðar ætti að kjósa og gera upp póli-
tíkina, olli mér vonbrigðum með því
að ýta umræðu um Evrópusam-
bandið og myntsamstarf út af borð-
inu. „Evran og Evrópusambandið
eru ekki verkefni dagsins. Þær um-
ræður voru lýðræðislegar fyrir ein-
um mánuði, nú þjóna þær ekki til-
gangi.“ Guðni hvatti jafnframt til
einangrunar þjóðarinnar, sem Val-
gerður varaði við.
Það verður allt að vera undir og
engin bannorð í umræðunni um þá
framtíðarstefnumótun þjóðarinnar,
sem forsætisráðherra boðaði. Annað
er til þess eins fallið að sundra þjóð-
inni, en ekki sameina.
Trúnaðartraust er
forsenda samstöðu
Eins vakti það vonbrigði þegar
formaður Framsóknarflokksins
sagði í umræðunni í sömu umræðu:
„Að fórna þremur seðlabankastjór-
um er fánýt umræða.“ Trúnaðar-
traust er forsenda samstöðu þjóð-
arinnar og sameiginlegs átaks um
endurreisn efnahagslífsins, en á Ís-
landi ríkir trúnaðarbrestur, ekki
traust. Það eru sífellt fleiri sem efast
um réttmæti aðgerða Seðlabankans
og ríkisstjórnar m.a. gagnvart Glitni
og telja að sú aðgerð hafi leitt af sér
þau alvarlegu dóminó-áhrif sem síð-
an hafa riðið yfir í íslensku efnahags-
lífi. Bresku ráðherrarnir tveir fóru
með fordæmalausu og skaðlegu of-
fari – ,,hryðjuverkaásrás“ – gegn
efnahagslegum hagsmunum og sköð-
uðu feikilega ímynd og orðspor ís-
lenskrar þjóðar. En þjóðin var öll
vitni að undanfaranum og mörgum
mistökum sem gerð voru. Á netinu
má nú loks lesa samtal fjármála-
ráðherra við breskan kollega sinn.
Sumir hafa haldið því fram og halda
því fram að það hafi m.a. hafi hrundið
hinni skelfilegu atburðarás af stað
ásamt orðum seðlabankastjóra, Dav-
íðs Oddssonar í Kastljósi. Orð hans
og framganga í þeim þætti og skelfi-
legir atburðir í kjölfarið hafa rúið
Davíð Oddsson trausti bæði innan-
lands og utan. Með réttu eða röngu.
Mér hefur eins og svo mörgum
fleiri þótt næsta vænt um Davíð
Oddsson. Í ofanálag dáðist ég framan
af að ýmsum þáttum í fari hans svo
sem hæfileika hans til að tala
„mannamál“, skopskyni hans og frá-
sagnargáfu. Á hinn bóginn hef ég
lengi haft skömm á því hvernig hann
hefur beitt og misbeitt valdi sínu og
það hefur löngum vakið furðu mína
hvað hann hefur komist upp með
gagnvart kjósendum Sjálfstæð-
isflokksins og samstarfsmönnum
innan þess flokks. Að ógleymdu of-
fari hans í ,,Fjölmiðlamálinu“ hefur
hann ítrekað sjálfur eða fyrir atbeina
samráðherra sinna beitt valdi sínu til
að koma mörgum sinna nánustu,
flokksfélögum, vinum og vanda-
mönnum í áhrifastöður í íslensku
samfélagi. Á kostnað annarra og
hæfari manna að mati lögbundinna,
hlutlægra álits- og umsagnargjafa.
Þá var brotið gegn trúnaðartrausti
þjóðarinnar. Eins og málum er nú
háttað í íslensku efnahagslífi megum
við ekki við slíku enn og aftur. Staða
Davíðs í Seðlabankanum er þar óyf-
irstíganlegur Þrándur í Götu. Davíð
má þó ekki gera að blóraböggli
stjórnvalda. Hann situr í Seðlabank-
anum í skjóli og á ábyrgð forsætis-
ráðherra og eftir atvikum rík-
isstjórnarinnar allrar, sem mun fyrr
eða síðar þurfa að axla ábyrgð á að-
gerðum og/eða aðgerðarleysi sínu og
leggja í dóm kjósenda.
Það er allt hægt – ef allir leggjast á eitt
Eftir Jónínu
Bjartmarz »Hérna úti svörum
við því til þegar
við erum spurð um
gjaldþrot Íslands,
að það sé einungis
bankakerfið sem óveður
hafi kollsteypt. Því fari
víðs fjarri að íslenska
þjóðin sé gjaldþrota.
Jónína Bjartmarz
Höfundur er frumkvöðull í Kína,
áður alþingismaður og ráðherra.
BLOG.IS