Skinfaxi - 01.07.1958, Blaðsíða 23

SKINFAXI
87
haf út hér áður fyrrum og gjarnan lesa á
eftir kvæðinu um Þorbjörn kvæðið 1 liá-
karlalegum, sem áður er á ininnzt, drepa
á heimildir um þann karlmannlega at-
vinnuveg og fara nokkrum orðum um það
harðneskjulif, sem hákarlamennirnir yfir-
leitt áttu við að búa, jafnvel eftir að opnn
skipunum sleppti og þilskip tóku við. —
Bátsendapundarinn og kvæðið um Skúla
fógeta gefa tilefni til að minnast á einok-
unartímabilið í íslenzkri þjóðarsögu og
hera það saman við nútímann, og enn-
fremur má segja sagnir, sem til eru í þjóð-
sögum, um Skúla fógeta. Víg Snorra
Sturlusonar og Jón Arason á aftökustaðn-
um fjalla um örlögþrungna atburði og
menn, sem her liátt í stjórnmála- og menn-
ingarsögu Islendinga. Þar er tækifæri að
drepa á margt til slcemmtunar og fróð-
leiks, og kvæði Þorsteins Erlingssonar um
Jón Arason og syni hans er gott dæmi
þess, livernig sögulegir atburðir voru not-
aðir til eggjunar í sjálfstæðisbaráttunni.
Ivvæði Þorsteins um Jörund er svo
skemmtilegt, að þar má koma að mörgum
glettnum athugasemdum, og þarna eru
fyrir hendi miklar og merkar prentaðar
heimildir, svo sem saga Jörundar eftir dr.
Jón Þorkelsson yngri, Sjálfstæði Islands
1809 eftir dr. Helga Briem sendiherra, og
bók um Jörund eftir Rys Davies, gefin út
af Bókfellsútgáfunni. Kvæði Hannesar
Hafsteins I liafísnum má gera mjög áhrifa-
mikið í framsögn, ef vel er æft, og þar er
hægt að gera samanburð á kvæði Matthí-
asar um hafísinn. Þá er og tilvalið að ræða
nokkuð um harðindi þau, sem hinn mikli
vágestur olli hæði fyrr og síðar — og loks
ber að drepa á það, sem er á halc við kvæð-
ið, hina að nokkru liliðstæðu aðstöðu skip-
stjórans á liættustund á stjórnpalli og
stjórnmálaforingjans, sem verður að stýra
þjóðarskútunni við harða gagnrýni gegn-
um brim og hoða þjóðmálavandans og
fram lijá liafis kaldrifjaðrar stjórnarand-
stöðu. I sambandi við Eldabusku Jakobs
er vert að minnast á breytta híbýlahætti
og mjög aðra aðstöðu húsbænda til lijúa
en fyrir aðeins einum eða hæsta lagi tveim-
ur mannsöldrum. Heimildir Harðar sögu
koma til greina, áður en kvæðið er lesið
um Helgu jarlsdóttur, og í sambandi við
Sálina hans Jóns mins ber að lesa þjóðsögu
þá, sem Matthías Jochumsson skráði og
Davíð gerir að yrkisefni. Þá er sjálfsagt
að minnast þess, að Davíð lætur ekki sitja
við það eitt að yrkja kvæðið, heldur notar
síðar þjóðsöguna sem uppistöðu í leikrit-
ið Gullna liliðið.
Islenzk ættjarðarljóð eru mörg mjög
fögur, og þau eiga sína fróðlegu sögu frá
baráttu- og vakningarárum þjóðarinnar.
Þau eru því gott lesefni, ef vel er valið og
reynt að rifja upp þann anda og þá nauð-
syn, sem knúði þau fram úr hjarta skáld-
anna. Þá er og fróðlegt fyrir áheyrendur
að heyra ólík kvæði þeirrar tegundar eftir
ýmis skáld misjafnra tímabila. Það er til
dæmis ekki ómerkilegt að bera saman
Þjóðfundarkvæði Bólu-Hjálmars við glæsi-
Ijóð sumra hinna lærðu skálda.
Adeilukvæði eru og sum vel fallin til
framsagnar, en þó því aðeins, að þeim
fylgi umsagnir og skýringar. Er nærtæk-
ast nú að minnast á slílc kvæði Þorsteins
Erlingssonar, beiskai-, berorðar og hvass-
ar ádeilur á kirkjulegar kenningar, trúar-
hrögð og auðvald. Hiti þeirra og beiskja
verður vart skilin nú — og enn síður þær
hörðu deilur, sem þau vöktu, nema rifjað