Sjómannablaðið Víkingur - 01.09.1950, Blaðsíða 18

l*unaw
dauðinn frá hafinu
Um morguninn hinn 1. apríl 1946 kl. 2, kom
hreyfing á þann hluta jarðskorpunnar, sem
liggur undir 5480 metra djúpu hafi suðaustur
af Unimakeyju í Aleuteyjaklasanum. Hluti hafs-
botnsins seig niður eins og þrýst væri á hann
með risaþumalfingri.
Fyrst streymdi sjórinn að frá öllum hliðum,
síðan þrýstist hann upp yfir miðri lægðinni,
varð eins og stór hóll, sem sendi frá sér öldur
í allar áttir. Þessar öldur voru sérstakrar teg-
undar og kalla Japanir þær „Tsunami". Þegar
japanskur almúgamaður heyrir um þetta nátt-
úrufyrirbrigði, horfir hann fjarrænum augum
útí bláinn og segir: — Tsunami — það er dauð-
inn frá hafinu.
Skipið í klettafjöllum Chiles.
Hafaldan Tsunami veltur áfram með 450
til 775 kílómetra hraða á klst. Skip á hafi úti
verða hennar ekki vör. Þau lyftast hægt upp
með haffletinum án þess að slíkt verði fundið
eða séð. En slíkar bylgju er ekki svo gott að
sjá úti á rúmsjó, vegna þess að á milli öldutopps
og öldudals geta verið 100 til 150 kílómetrar,
eða meira.
Þegar slík alda nálgast land er öðru máli að
gegna. Hún verður hærri og styttri. Neðst
heldur landgrunnið aftur af henni, svo hún
dregst aftur, en að ofan ryðst hún fram. Hér
skeður svipað og hjá manni sem lætur grjót
renna úr hjólbörum. — Eins og risahjólböru-
hlass æðir Tsunami áfram yfir hvað sem er,
ströndina, tré, byggingar og manneskjur. Skip
við ströndina, sem verða fyrir þessum ósköpum,
geta kastast langt á land upp. I neðansjávar
jarðskjálftanum 1746, kastaðist freigáta marga
km. inn á land í Peru og hinn 13. ágúst 1868
lyfti Tsunami-bylgja skipinu S.S. Wateree og
kastaði því upp í hin óaðgengilegu klettafjöll
Chile, þar sem það er reyndar enn þann dag í
dag.
Knattleikur með 50 tonn af dynamiti.
Á sex stöðum í Kyrrahafi eru neðansjávar
jarðhræringar tíðar, Nefndar í röð eftir styrk-
leika: Nálægt Aleuteyjum, Japan, Chile, Kamt-
sjatka, Mexiko og Salomonseyjum. Frá öllum
þessum sex stöðum mun Tsunami æða yfir
Kyrrahafið og sé jarðskjálftinn nægilega
mikill, mun dauðinn frá hafinu krefjast manns-
lífanna á Hawai. Svo varð einnig við síðustu
hamfarirnar 1. apríl 1946. — Kl. 7 um morgun-
inn, hafði fyrsta bylgjan ætt með 780 km. hraða
á klst. og lagt að baki sér 3680 km. frá jarð-
skjálftasvæðinu að borginni Hilo á norðaustur-
strönd Hawai.
Á höfninni lá eitt skip, S.s. Brigam Victory,
er hafði innanborðs 50 tonn af dynamiti. Við
útsogið, sem bylgja nr. 1 orsakaði áður en hún
skall yfir, varð höfnin þurr, þannig að skipið
lá stundarkorn á botni hennar. Þá kom aldan.
Nokkrir sjónarvottar fullyrða að hún hafi
verið 30 metra há, aðrir segja hana 15 m. 12
mínútum seinna kom svo bylgja nr. 2 og síðan
hver af annari á 12 mínútna fresti í 2 klukku-
tíma.
200 fórust.
„S.s. Brigam Victory“ gat leyst landfestar
í tæka tíð og með því að láta vél skipsins ýmist
ganga fulla ferð áfram eða afturá, tókzt 1.
stýrimanni Eastmund að bjarga skipinu. Ef
eitthvað hefði komið fyrir það og dynamitið,
hefði orðið meira tjón en raun varð á.
Allar byggingar við höfnina brotnuðu og
sópuðust í burtu og strax eftir þessar ham-
farir var tilkynnt að 200 manns hefðu farizt
eða væri saknað. í öðrum landshlutum Hawai
varð einnig tjón af völdum þessa Tsunami, þó
Hilo yrði harðast úti.
1
Tsunami — hamfarir fimmta hvert ár.
200 fórust. Talan er ekki há í augum blað-
lesenda, sem vanir eru að lesa fregnir um stór-
kostleg slys, og hafa auk þess lesið um Tsunami-
öldur, sem orsakað hafa dauða þúsunda manna,
annars staðar á hnettinum. Sannleikurinn er
sá, að Tsunami hamfarirnar á Hawai valda
sjaldan meira en dauða nokkurra hundraða
manna og oftast hefur talan verið lægri.
f
215
VÍKINGUR